Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế xã hội, việc nâng cao năng lực ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, trở thành yêu cầu cấp thiết đối với hệ thống giáo dục Việt Nam. Theo Quyết định số 1400/QĐ-TTg ngày 30/9/2008 của Thủ tướng Chính phủ về đề án “Dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020”, mục tiêu đến năm 2020 là đa số thanh niên Việt Nam tốt nghiệp trung cấp, cao đẳng và đại học có đủ năng lực ngoại ngữ sử dụng độc lập, tự tin trong giao tiếp, học tập và làm việc trong môi trường hội nhập. Thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với đặc điểm là đô thị loại III và trung tâm công nghiệp, có nhu cầu lớn về nguồn nhân lực có trình độ ngoại ngữ. Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn còn nhiều hạn chế, như đội ngũ giáo viên chưa đủ về số lượng và năng lực, phương pháp dạy học chưa đổi mới kịp thời, cơ sở vật chất còn thiếu thốn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông mới (CTGDPT 2018) tại các trường tiểu học thị xã Bỉm Sơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học địa phương. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: quản lý mục tiêu, chương trình, nội dung dạy học; quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên; quản lý hoạt động học tập của học sinh; quản lý đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học; quản lý cơ sở vật chất và kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 7 trường tiểu học và 2 trường tiểu học kết hợp trung học cơ sở trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn, với đối tượng khảo sát gồm 19 cán bộ quản lý, 14 giáo viên dạy tiếng Anh và 30 học sinh tiểu học. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2018 đến 2020, giai đoạn triển khai CTGDPT mới. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao hiệu quả công tác dạy học tiếng Anh, đồng thời góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học ngoại ngữ hiện đại. Trước hết, khái niệm quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong hoạt động giáo dục. Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường và phát triển của hệ thống giáo dục, đặc biệt là quản lý hoạt động dạy học nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh.

Về dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới, chương trình nhấn mạnh phát triển năng lực giao tiếp thông qua bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, lấy học sinh làm trung tâm, sử dụng phương pháp dạy học tích cực, đổi mới hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá. Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, năng lực giao tiếp tiếng Anh, phương pháp dạy học tích cực, và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lý giáo dục và dạy học tiếng Anh tiểu học theo CTGDPT mới.

Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi với 19 cán bộ quản lý, 14 giáo viên tiếng Anh và 30 học sinh tại 7 trường tiểu học và 2 trường tiểu học kết hợp THCS trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn. Phương pháp trò chuyện được áp dụng để làm rõ và bổ sung thông tin từ phiếu khảo sát. Ngoài ra, nghiên cứu sản phẩm như giáo án, đồ dùng dạy học tự làm, bài kiểm tra học sinh cũng được phân tích để đánh giá thực trạng.

Phương pháp thống kê toán học được sử dụng để xử lý số liệu thu thập được, bao gồm phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm, so sánh và đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý. Cỡ mẫu được lựa chọn phù hợp với quy mô địa bàn và đối tượng nghiên cứu nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 11/2019, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực địa, xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới: Khoảng 85% cán bộ quản lý và 78% giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của môn tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% cán bộ quản lý và 55% giáo viên cảm thấy tự tin về năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh.

  2. Thực trạng quản lý mục tiêu, chương trình và nội dung dạy học: 70% trường tiểu học đã xây dựng kế hoạch dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới, nhưng chỉ 50% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và nghiêm túc. Việc lựa chọn nội dung và chủ đề dạy học còn mang tính hình thức, chưa thực sự phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện địa phương.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khoảng 65% giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như làm việc nhóm, trò chơi, dự án, tuy nhiên chỉ 40% giáo viên thường xuyên đổi mới hình thức tổ chức dạy học. Học sinh phản ánh 55% tiết học tiếng Anh có sự tương tác tích cực, còn lại chủ yếu là phương pháp truyền thống.

  4. Cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật hỗ trợ dạy học: 80% trường có đủ sách giáo khoa và tài liệu theo quy định, nhưng chỉ 45% trường có trang thiết bị nghe nhìn, máy chiếu và thiết bị công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học tiếng Anh. Việc ứng dụng CNTT trong dạy học còn hạn chế, chỉ khoảng 35% giáo viên sử dụng thường xuyên.

  5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: 75% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên theo hướng phát triển năng lực, nhưng chỉ 50% áp dụng đa dạng các hình thức đánh giá như tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng. Việc đánh giá chưa thực sự phản ánh đúng năng lực giao tiếp tiếng Anh của học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại các trường tiểu học thị xã Bỉm Sơn đã đạt được một số kết quả tích cực như nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của môn học, xây dựng kế hoạch dạy học theo CTGDPT mới và áp dụng một số phương pháp dạy học tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế như năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, việc đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học chưa thực sự sâu rộng, cơ sở vật chất và thiết bị hỗ trợ còn thiếu thốn.

Nguyên nhân chủ yếu là do đội ngũ cán bộ quản lý chưa được đào tạo bài bản về quản lý giáo dục tiếng Anh, giáo viên còn lúng túng trong việc áp dụng chương trình mới, thiếu kinh phí đầu tư trang thiết bị hiện đại và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong việc tạo môi trường học tập tiếng Anh cho học sinh.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình quản lý dạy học tiếng Anh ở Bỉm Sơn tương đồng với nhiều địa phương khác khi đối mặt với thách thức về nguồn lực và đổi mới phương pháp. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và biểu đồ tròn về mức độ trang bị thiết bị dạy học sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện nay.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản lý giáo dục địa phương có căn cứ xây dựng các chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời đầu tư cơ sở vật chất phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn và quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới.
    • Thời gian: Triển khai trong vòng 12 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Bỉm Sơn phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tích cực, phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học

    • Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp như học qua trò chơi, dự án, làm việc nhóm, tình huống thực tế.
    • Thời gian: Áp dụng ngay trong năm học hiện tại.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường tiểu học.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại

    • Trang bị máy chiếu, thiết bị nghe nhìn, phần mềm dạy học tiếng Anh và kết nối Internet ổn định cho các phòng học.
    • Thời gian: Kế hoạch đầu tư trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thị xã Bỉm Sơn phối hợp với các nhà tài trợ và trường học.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá đa dạng và phù hợp với năng lực giao tiếp tiếng Anh của học sinh

    • Hướng dẫn giáo viên sử dụng các hình thức đánh giá thường xuyên, định kỳ, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường tiểu học.

  5. Xây dựng môi trường học tập tiếng Anh phong phú, khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ tiếng Anh

    • Tổ chức các hoạt động giao lưu, thi hát, kể chuyện bằng tiếng Anh nhằm tạo hứng thú học tập.
    • Thời gian: Thường xuyên trong năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với phụ huynh và cộng đồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý.

  2. Giáo viên tiếng Anh tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu đổi mới chương trình, phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng quản lý giờ dạy hiệu quả.
    • Use case: Áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp, tổ chức lớp học sinh động, nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm tiếng Anh

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý giáo dục và đổi mới dạy học ngoại ngữ.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương và trung ương

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả triển khai CTGDPT mới, từ đó điều chỉnh chính sách, hỗ trợ nguồn lực và giám sát chất lượng giáo dục.
    • Use case: Xây dựng chương trình tập huấn, đầu tư cơ sở vật chất, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới có điểm gì khác so với chương trình cũ?
    Quản lý theo CTGDPT mới tập trung vào phát triển năng lực giao tiếp của học sinh, đổi mới phương pháp dạy học tích cực, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và đa dạng hóa hình thức kiểm tra đánh giá. Điều này đòi hỏi cán bộ quản lý và giáo viên phải nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý phù hợp.

  2. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục tiểu học?
    Cán bộ quản lý cần được đào tạo bài bản về quản lý giáo dục, cập nhật kiến thức về chương trình mới, kỹ năng lãnh đạo, tổ chức và kiểm tra đánh giá. Tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên môn và trao đổi kinh nghiệm thực tiễn cũng rất quan trọng.

  3. Phương pháp dạy học tích cực nào phù hợp nhất với học sinh tiểu học khi dạy tiếng Anh?
    Các phương pháp như học qua trò chơi, làm việc nhóm, dự án, tình huống thực tế và phương pháp kể chuyện được đánh giá cao vì giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp, tăng hứng thú học tập và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi tiểu học.

  4. Cơ sở vật chất nào là cần thiết để hỗ trợ hiệu quả việc dạy học tiếng Anh theo CTGDPT mới?
    Các thiết bị như máy chiếu, loa, máy tính, phần mềm dạy học tiếng Anh, kết nối Internet ổn định, bảng tương tác và tài liệu điện tử là những yếu tố quan trọng giúp giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học sinh động, hấp dẫn và hiệu quả.

  5. Làm thế nào để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực?
    Cần sử dụng đa dạng các hình thức đánh giá như đánh giá thường xuyên qua vấn đáp, trắc nghiệm, thực hành, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng. Đánh giá cần tập trung vào kỹ năng giao tiếp thực tế, khả năng sử dụng tiếng Anh trong các tình huống cụ thể thay vì chỉ kiểm tra kiến thức lý thuyết.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo CTGDPT mới tại các trường tiểu học thị xã Bỉm Sơn đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và triển khai chương trình, nhưng còn nhiều hạn chế về năng lực quản lý, phương pháp dạy học và cơ sở vật chất.
  • Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên cần được bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng quản lý để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại cần được đầu tư đồng bộ nhằm hỗ trợ hiệu quả quá trình dạy và học tiếng Anh.
  • Kiểm tra, đánh giá cần đổi mới theo hướng phát triển năng lực giao tiếp, sử dụng đa dạng hình thức đánh giá để phản ánh đúng năng lực học sinh.
  • Các biện pháp quản lý đồng bộ, linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế địa phương sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời kỳ hội nhập.

Next steps: Triển khai các lớp bồi dưỡng, đầu tư trang thiết bị, xây dựng môi trường học tập tiếng Anh phong phú và tổ chức đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý đã đề xuất.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại thị xã Bỉm Sơn và các địa phương tương tự.