Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường Trung học cơ sở (THCS) thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh trở thành vấn đề cấp thiết. Theo khảo sát tại 8 trường THCS với 215 khách thể điều tra gồm 35 cán bộ quản lý, 120 giáo viên và 160 học sinh, nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Mục tiêu cụ thể là xây dựng các giải pháp quản lý phù hợp với đặc điểm thực tiễn địa phương, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Móng Cái trong năm học 2019-2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, đặc biệt là quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn, góp phần nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và chất lượng học sinh, từ đó thúc đẩy sự phát triển giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và lý thuyết dạy học tích cực. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý thuyết dạy học tích cực tập trung vào phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh thông qua các phương pháp đa dạng như thảo luận nhóm, đóng vai, trải nghiệm thực tế. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, chương trình giáo dục phổ thông mới, phương pháp dạy học tích cực, năng lực người học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Mô hình quản lý hoạt động dạy học được xây dựng trên cơ sở phối hợp giữa hiệu trưởng, tổ chuyên môn và giáo viên nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả chương trình mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát bằng bảng hỏi với 215 khách thể (cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh), phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên, quan sát trực tiếp hoạt động dạy học tại 8 trường THCS. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả (tính trung bình cộng, phần trăm) và phân tích so sánh nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2020, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo chương trình mới: Khoảng 85% cán bộ quản lý và 78% giáo viên đánh giá cao vai trò của đổi mới chương trình trong nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% học sinh thể hiện sự hứng thú với nội dung học tập môn Ngữ văn theo chương trình mới.

  2. Thực trạng quản lý nội dung và kế hoạch dạy học: 70% giáo viên cho biết kế hoạch dạy học được xây dựng chưa thực sự phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi và điều kiện thực tế của nhà trường. Việc cập nhật kiến thức và tích hợp liên môn còn hạn chế, chỉ khoảng 55% giáo viên thực hiện tốt nội dung này.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khoảng 65% giáo viên áp dụng đa dạng phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, trải nghiệm; tuy nhiên, 35% vẫn còn sử dụng phương pháp truyền thống, thuyết trình đơn thuần. Hình thức dạy học theo nhóm và E-Learning mới được triển khai ở mức độ thấp, chỉ chiếm khoảng 30%.

  4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Việc đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh được thực hiện chưa đồng đều, chỉ có 50% giáo viên áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng như tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau. Việc sử dụng đề kiểm tra phù hợp với yêu cầu chương trình mới còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn chủ yếu do phương pháp quản lý còn mang tính truyền thống, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận quản lý và giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và đổi mới kiểm tra đánh giá là xu hướng chung nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Kết quả khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức khác nhau, bảng tổng hợp đánh giá mức độ hài lòng của các đối tượng điều tra về nội dung và phương pháp dạy học. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển năng lực người học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý hoạt động dạy học theo chương trình mới, tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch dạy học phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi và điều kiện thực tế: Hiệu trưởng chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch chi tiết, linh hoạt, tích hợp liên môn và phát huy tính sáng tạo của giáo viên. Thời gian áp dụng từ đầu năm học tiếp theo.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, trải nghiệm thực tế và sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Nhà trường cần đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ. Thời gian triển khai trong 2 năm.

  4. Hoàn thiện cơ chế quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực học sinh theo chương trình mới, tổ chức tập huấn cho giáo viên về kỹ thuật đánh giá đa dạng, khách quan. Thời gian thực hiện trong 6 tháng.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường: Hiệu trưởng chủ động liên kết với phụ huynh, các tổ chức xã hội để hỗ trợ hoạt động dạy học môn Ngữ văn, tạo môi trường học tập phong phú, thực tiễn. Thời gian thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo chương trình mới, nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

  2. Giáo viên môn Ngữ văn THCS: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, hình thức tổ chức dạy học đa dạng và kỹ thuật kiểm tra đánh giá phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Quản lý giáo dục và Sư phạm Ngữ văn: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, học tập về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp thông tin thực tiễn về thực trạng quản lý dạy học môn Ngữ văn, từ đó xây dựng các chính sách hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo chương trình mới có điểm gì khác so với chương trình cũ?
    Quản lý theo chương trình mới tập trung vào phát triển năng lực người học, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa hiệu trưởng, tổ chuyên môn và giáo viên để đảm bảo thực hiện hiệu quả.

  2. Phương pháp dạy học tích cực nào được khuyến khích áp dụng trong môn Ngữ văn?
    Các phương pháp như thảo luận nhóm, đóng vai, trải nghiệm thực tế, dạy học tình huống và sử dụng công nghệ thông tin được khuyến khích nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng trong quản lý dạy học môn Ngữ văn?
    Hiệu trưởng cần được bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý hiện đại, xây dựng kế hoạch quản lý cụ thể, kiểm tra, giám sát thường xuyên và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên đổi mới phương pháp.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn là gì?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, trình độ chuyên môn của giáo viên, cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường và sự tham gia của học sinh, phụ huynh.

  5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo chương trình mới được thực hiện như thế nào?
    Đánh giá thường xuyên và định kỳ được thực hiện đa dạng bằng các hình thức tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau, kiểm tra viết, vấn đáp, tập trung đánh giá năng lực đọc, viết, nói, nghe và phẩm chất học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THCS thành phố Móng Cái còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và kiểm tra đánh giá.
  • Hiệu trưởng giữ vai trò trung tâm trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục.
  • Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và đổi mới kiểm tra đánh giá là yếu tố then chốt nâng cao hiệu quả dạy học.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng đội ngũ, xây dựng kế hoạch phù hợp, đổi mới phương pháp và hoàn thiện cơ chế quản lý.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc nâng cao năng lực quản lý giáo dục và chất lượng dạy học môn Ngữ văn tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học môn Ngữ văn theo chương trình mới.