Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, việc nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt là giáo dục tiểu học, trở thành một yêu cầu cấp thiết. Theo ước tính, giáo dục tiểu học đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành và phát triển năng lực toàn diện cho học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 1 – giai đoạn đầu tiên của quá trình giáo dục phổ thông. Tại huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, các trường tiểu học đang triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 với mục tiêu phát triển năng lực học sinh, trong đó môn Toán lớp 1 giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển tư duy sáng tạo và năng lực toán học cho học sinh. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1 theo hướng phát triển năng lực còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1 theo hướng phát triển năng lực tại các trường tiểu học huyện Yên Phong trong giai đoạn 2020-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá và phát triển năng lực học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên đổi mới phương pháp đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 1, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phát triển năng lực và lý thuyết quản lý giáo dục. Lý thuyết phát triển năng lực được hiểu là quá trình mở rộng và nâng cao hệ thống kiến thức, kỹ năng, thái độ của học sinh để thực hiện thành công các hoạt động học tập trong bối cảnh cụ thể. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục đạt hiệu quả cao nhất.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng lực học sinh: tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ và các thuộc tính tâm lý để thực hiện thành công hoạt động học tập.
  • Phát triển năng lực: quá trình biến đổi tích cực năng lực từ mức độ thấp đến cao hơn.
  • Đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực: quá trình thu thập, phân tích thông tin nhằm xác định mức độ học sinh đạt được các năng lực theo mục tiêu giáo dục.
  • Quản lý hoạt động đánh giá: quá trình tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm tổ chức, điều phối hoạt động đánh giá kết quả học tập đạt hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, các công trình nghiên cứu liên quan.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực trạng tại 6/17 trường tiểu học huyện Yên Phong, với 30 cán bộ quản lý và 30 giáo viên môn Toán lớp 1.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích định tính qua phỏng vấn, quan sát, trò chuyện để đánh giá nhận thức và thực trạng quản lý.
    • Phân tích định lượng sử dụng phần mềm Excel xử lý số liệu khảo sát, đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động đánh giá và quản lý.
  • Timeline nghiên cứu:
    • Thu thập dữ liệu từ năm học 2020-2023.
    • Phân tích, tổng hợp và đề xuất biện pháp trong năm 2023-2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu đánh giá: Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên nhận định việc lập kế hoạch đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1 theo hướng phát triển năng lực chưa được thực hiện đồng bộ và khoa học. Việc xác định mục tiêu đánh giá còn mang tính chung chung, chưa cụ thể hóa rõ ràng theo chuẩn năng lực.

  2. Thực trạng quản lý nội dung và phương pháp đánh giá: 65% giáo viên sử dụng phương pháp kiểm tra viết truyền thống, trong khi chỉ khoảng 40% áp dụng các phương pháp đánh giá đa dạng như quan sát, tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng. Việc đổi mới phương pháp đánh giá còn hạn chế, chưa phát huy hết tiềm năng phát triển năng lực học sinh.

  3. Quản lý hình thức tổ chức đánh giá và sử dụng thiết bị dạy học: Chỉ khoảng 50% trường tiểu học có đủ cơ sở vật chất, thiết bị hỗ trợ đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1. Việc quản lý và khai thác các thiết bị này chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng đánh giá.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá: Yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của cán bộ quản lý và năng lực chuyên môn của giáo viên chiếm vai trò quyết định. Khoảng 60% cán bộ quản lý và giáo viên cho biết thiếu các văn bản hướng dẫn cụ thể và chưa được bồi dưỡng chuyên sâu về đánh giá theo hướng phát triển năng lực.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1 theo hướng phát triển năng lực tại các trường tiểu học huyện Yên Phong còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc cụ thể hóa mục tiêu đánh giá và đổi mới phương pháp đánh giá. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu sự chỉ đạo đồng bộ từ cấp quản lý, năng lực chuyên môn của giáo viên chưa được nâng cao, cùng với hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tương tự cũng được ghi nhận ở nhiều địa phương khác, khi việc chuyển đổi từ đánh giá truyền thống sang đánh giá phát triển năng lực còn gặp nhiều khó khăn. Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng các phương pháp đánh giá và mức độ trang bị thiết bị dạy học sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng này.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản lý giáo dục xây dựng các giải pháp quản lý phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1, góp phần phát triển năng lực toàn diện cho học sinh tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên trong các trường tiểu học huyện Yên Phong. Thời gian thực hiện: trong năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn về phương pháp đánh giá đa dạng, đổi mới cho đội ngũ giáo viên môn Toán lớp 1, tập trung vào kỹ năng sử dụng các phương pháp đánh giá như quan sát, tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  3. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1, bao gồm phần mềm hỗ trợ dạy học, mô hình học tập và đồ dùng trực quan. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường tiểu học.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hoạt động quản lý đánh giá kết quả học tập tại các trường, đảm bảo việc thực hiện đúng quy định, kế hoạch và nâng cao hiệu quả đánh giá. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban giám hiệu các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các phòng giáo dục, trường tiểu học: giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.

  2. Giáo viên môn Toán lớp 1: cung cấp kiến thức về phương pháp đánh giá đa dạng, cách tổ chức đánh giá theo hướng phát triển năng lực, hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học ngành Quản lý giáo dục: luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý trong lĩnh vực đánh giá kết quả học tập tiểu học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: giúp xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực?
    Đánh giá theo hướng phát triển năng lực giúp xác định mức độ học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn, không chỉ dừng lại ở việc nhớ kiến thức. Ví dụ, học sinh lớp 1 được đánh giá qua khả năng giải quyết vấn đề toán học thực tế, giúp phát triển tư duy sáng tạo.

  2. Phương pháp đánh giá nào phù hợp với học sinh lớp 1?
    Phương pháp quan sát, kiểm tra vấn đáp, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng rất phù hợp với học sinh lớp 1 vì giúp đánh giá toàn diện năng lực và phẩm chất của các em trong quá trình học tập.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động đánh giá?
    Năng lực chuyên môn và năng lực quản lý của cán bộ quản lý, giáo viên là yếu tố quyết định. Việc thiếu bồi dưỡng chuyên sâu và hướng dẫn cụ thể làm giảm hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để đổi mới phương pháp đánh giá trong điều kiện cơ sở vật chất hạn chế?
    Có thể áp dụng các phương pháp đánh giá không cần nhiều thiết bị như quan sát, đánh giá qua sản phẩm học tập, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng. Đồng thời, tăng cường sử dụng các đồ dùng dạy học đơn giản, sáng tạo.

  5. Vai trò của phụ huynh trong hoạt động đánh giá kết quả học tập là gì?
    Phụ huynh phối hợp với giáo viên trong việc theo dõi, động viên và hỗ trợ học sinh học tập, góp phần nâng cao hiệu quả đánh giá và phát triển năng lực học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1 theo hướng phát triển năng lực tại các trường tiểu học huyện Yên Phong còn nhiều hạn chế về mục tiêu, nội dung, phương pháp và cơ sở vật chất.
  • Năng lực quản lý của cán bộ quản lý và năng lực chuyên môn của giáo viên là nhân tố quyết định hiệu quả quản lý hoạt động đánh giá.
  • Việc đổi mới phương pháp đánh giá chưa được thực hiện đồng bộ, ảnh hưởng đến phát triển năng lực học sinh.
  • Cần có các giải pháp đồng bộ như nâng cao nhận thức, bồi dưỡng chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, có tính khả thi nhằm nâng cao chất lượng đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 1, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả có thể liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Phong hoặc các trường tiểu học địa phương.