Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Thị xã Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang, quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động phát triển địa phương. Từ khi thành lập theo Nghị quyết số 130/NQ-CP ngày 26/12/2013, Thị xã Cai Lậy đã trải qua quá trình đổi mới và hoàn thiện chính sách tài chính nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Tổng chi ngân sách nhà nước trên địa bàn trong giai đoạn 2016-2018 đạt khoảng 479 tỷ đồng năm 2016, tăng lên đáng kể qua các năm, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng trên 60% tổng chi ngân sách. Tuy nhiên, công tác quản lý chi ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như phân bổ vốn đầu tư dàn trải, chi thường xuyên chưa hiệu quả, và năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Phòng Tài chính – Kế hoạch Thị xã Cai Lậy trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động lập dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán chi ngân sách trên địa bàn Thị xã. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững và đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Khái niệm ngân sách nhà nước: Theo Luật Ngân sách Nhà nước Việt Nam năm 2015, ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi được cơ quan có thẩm quyền quyết định trong một năm nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

  • Quản lý chi ngân sách nhà nước: Là hoạt động tổ chức, điều khiển và ra quyết định nhằm phân phối và sử dụng nguồn lực ngân sách một cách hiệu quả, tuân thủ các nguyên tắc tài khóa, phân bổ nguồn lực phù hợp và quản lý hoạt động hiệu quả.

  • Nguyên tắc quản lý chi ngân sách: Bao gồm nguyên tắc công khai minh bạch, thống nhất, cân đối ngân sách, tiết kiệm hiệu quả và đảm bảo sự tham gia của xã hội.

  • Mô hình quản lý chi ngân sách cấp huyện (thị xã): Hệ thống quản lý bao gồm các cơ quan như HĐND, UBND, Kho bạc Nhà nước, Phòng Tài chính – Kế hoạch với chức năng và nhiệm vụ phân bổ, kiểm soát và quyết toán chi ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán chi ngân sách, phân bổ dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán chi ngân sách, thanh tra kiểm tra chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp phân tích số liệu thống kê thực tế từ năm 2016 đến 2018 tại Phòng Tài chính – Kế hoạch Thị xã Cai Lậy. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu dự toán, quyết toán và báo cáo chi ngân sách của các đơn vị dự toán trên địa bàn.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp tổng hợp toàn bộ số liệu có sẵn tại đơn vị nghiên cứu nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác. Phân tích số liệu được thực hiện bằng công cụ Excel để tổng hợp, phân loại và trình bày dữ liệu dưới dạng bảng biểu và biểu đồ.

Quá trình nghiên cứu gồm các bước: thu thập tài liệu, số liệu từ các báo cáo dự toán, quyết toán; phân tích, so sánh thực trạng quản lý chi ngân sách với các nguyên tắc và lý thuyết quản lý; đánh giá kết quả và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của Thị xã Cai Lậy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán chi ngân sách: Dự toán chi ngân sách Thị xã Cai Lậy năm 2016 là khoảng 299 tỷ đồng, trong khi thực hiện chi thực tế lên đến 479 tỷ đồng, vượt 60% so với kế hoạch. Điều này cho thấy việc lập dự toán còn chưa sát với thực tế, gây khó khăn trong điều hành ngân sách.

  2. Cơ cấu chi ngân sách: Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao, từ 63,72% năm 2016 lên đến 70,58% năm 2018 trong tổng chi ngân sách. Chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ lệ thấp, bình quân khoảng 14,78% tổng chi ngân sách trong giai đoạn 2016-2018, chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển hạ tầng.

  3. Hiệu quả quản lý chi thường xuyên: Chi cho giáo dục và sự nghiệp kinh tế chiếm tỷ trọng lớn nhất, lần lượt khoảng 46-47% và 9-11% trong chi thường xuyên. Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng nguồn lực chưa tương xứng với tỷ lệ chi, do chi thường xuyên còn dàn trải, chưa tập trung đúng trọng tâm.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra và quyết toán: Việc kiểm soát chi ngân sách còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng chi vượt dự toán, chậm quyết toán và thiếu minh bạch trong một số khoản chi. Năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm việc lập dự toán chưa chính xác do thiếu dự báo đầy đủ các nhiệm vụ chi, phân bổ vốn đầu tư dàn trải và chưa gắn kết chặt chẽ với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, Thị xã Cai Lậy có tỷ lệ chi thường xuyên cao hơn mức khuyến nghị, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư phát triển.

Việc chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách phản ánh áp lực duy trì bộ máy hành chính và các hoạt động sự nghiệp, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ lãng phí và kém hiệu quả nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng chi thường xuyên và chi đầu tư không đồng đều qua các năm cho thấy sự cần thiết phải điều chỉnh chính sách phân bổ ngân sách.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các công cụ kiểm soát chi tiêu và tăng cường thanh tra, kiểm tra nhằm đảm bảo chi ngân sách đúng dự toán, tiết kiệm và hiệu quả. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý ngân sách và các đơn vị sử dụng ngân sách để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi ngân sách: Cần cải tiến quy trình lập dự toán dựa trên phân tích kỹ lưỡng các nhiệm vụ chi và dự báo chính xác nhu cầu tài chính. Thời gian thực hiện: trước mỗi năm ngân sách, chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính – Kế hoạch phối hợp với các đơn vị dự toán.

  2. Tăng cường quản lý chi ngân sách thường xuyên: Áp dụng các biện pháp kiểm soát chi tiêu, rà soát và điều chỉnh các khoản chi không cần thiết, ưu tiên chi cho các lĩnh vực trọng điểm như giáo dục, y tế và phát triển kinh tế. Thời gian: liên tục hàng năm, do UBND Thị xã và Phòng Tài chính – Kế hoạch thực hiện.

  3. Kiểm soát chặt chẽ quyết toán chi ngân sách: Đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra quyết toán chi ngân sách nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách. Thời gian: hàng quý, chủ thể là Kho bạc Nhà nước và các cơ quan thanh tra tài chính.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý ngân sách, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi tiêu cho cán bộ Phòng Tài chính – Kế hoạch và các đơn vị liên quan. Thời gian: định kỳ hàng năm, do Sở Tài chính phối hợp với UBND Thị xã tổ chức.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch và sự tham gia của xã hội: Công khai các thông tin về dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách để người dân và các tổ chức giám sát, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách. Thời gian: liên tục, do UBND Thị xã và Phòng Tài chính – Kế hoạch thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý chi ngân sách, từ lập dự toán đến quyết toán, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý tài chính.

  2. Sinh viên và học viên ngành kinh tế, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng và điều chỉnh chính sách tài chính phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Các tổ chức giám sát, thanh tra tài chính và các đơn vị kiểm toán: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra và giám sát hoạt động chi ngân sách, phát hiện và xử lý các sai phạm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi ngân sách nhà nước là hoạt động tổ chức, điều khiển và ra quyết định nhằm phân phối và sử dụng nguồn lực ngân sách một cách hiệu quả, tuân thủ các nguyên tắc tài khóa và đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước.

  2. Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao lại là vấn đề?
    Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao có thể làm giảm nguồn lực dành cho đầu tư phát triển, gây áp lực lên ngân sách và làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

  3. Các nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước gồm những gì?
    Bao gồm nguyên tắc công khai minh bạch, thống nhất, cân đối ngân sách, tiết kiệm hiệu quả và đảm bảo sự tham gia của xã hội trong quản lý ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách?
    Thông qua cải tiến quy trình lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi tiêu, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra và công khai minh bạch thông tin ngân sách.

  5. Vai trò của Phòng Tài chính – Kế hoạch trong quản lý chi ngân sách là gì?
    Phòng Tài chính – Kế hoạch tham mưu cho UBND trong việc lập dự toán, phân bổ, quản lý và quyết toán chi ngân sách, đồng thời phối hợp với các đơn vị liên quan để đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả và đúng quy định.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Phòng Tài chính – Kế hoạch Thị xã Cai Lậy trong giai đoạn 2016-2018, chỉ ra các hạn chế về lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi tiêu.
  • Cơ cấu chi ngân sách cho thấy chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao, trong khi chi đầu tư xây dựng cơ bản còn hạn chế, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Năng lực quản lý và công tác thanh tra, kiểm tra chi ngân sách còn nhiều bất cập, cần được nâng cao để đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi tiêu, nâng cao năng lực cán bộ và minh bạch trong quản lý ngân sách.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ thực trạng và cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Thị xã Cai Lậy.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý tài chính địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách trong các giai đoạn tiếp theo.