Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và xu thế hội nhập toàn cầu, giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong phát triển bền vững của quốc gia. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 14/11/2013 và Nghị quyết số 88-NQ/QH ngày 16/12/2014, đổi mới căn bản toàn diện giáo dục phổ thông nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học. Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) được xác định là hoạt động giáo dục bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, đặc biệt ở cấp tiểu học, nhằm phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và tiềm năng sáng tạo của học sinh.

Tuy nhiên, việc tổ chức HĐTN đòi hỏi giáo viên chủ nhiệm lớp (GVCN) phải có năng lực tổ chức phù hợp. Qua khảo sát tại 5 trường tiểu học thuộc cụm 6, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, với 163 đối tượng gồm 150 GVCN và 13 cán bộ quản lý, thực trạng cho thấy năng lực tổ chức HĐTN của GVCN còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai chương trình. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN cho GVCN tiểu học tại địa phương này, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng tổ chức HĐTN, góp phần phát triển toàn diện học sinh.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các năm học 2020-2023 tại thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, với trọng tâm là quản lý và bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN cho GVCN tiểu học. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác bồi dưỡng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết học từ trải nghiệm của David Kolb (1984): Nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm trong phát triển năng lực và phẩm chất người học, trong đó người giáo viên đóng vai trò định hướng và tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả.
  • Khái niệm năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm: Năng lực này là sự kết hợp tri thức, kỹ năng, thái độ và kinh nghiệm để thiết kế, tổ chức, giám sát và đánh giá các hoạt động trải nghiệm nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Mô hình quản lý bồi dưỡng năng lực: Quản lý bồi dưỡng là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, phòng GD&ĐT) nhằm nâng cao năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên thông qua các hoạt động đào tạo, tập huấn, giám sát và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động trải nghiệm, năng lực tổ chức HĐTN, bồi dưỡng năng lực, quản lý bồi dưỡng năng lực, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp tài liệu liên quan đến HĐTN, năng lực tổ chức và quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN cho GVCN tiểu học.
  • Phương pháp điều tra khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi với 163 đối tượng gồm 150 GVCN và 13 cán bộ quản lý tại 5 trường tiểu học cụm 6, thành phố Từ Sơn. Phiếu hỏi thiết kế gồm 6 bảng hỏi, đảm bảo tính khách quan và độc lập.
  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên để làm rõ các thông tin về năng lực tổ chức và quản lý bồi dưỡng.
  • Phương pháp quan sát, tham dự: Quan sát trực tiếp các hoạt động trải nghiệm tại trường để đánh giá thực trạng tổ chức.
  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý dữ liệu khảo sát bằng các công cụ thống kê để phân tích thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào các năm học 2020-2023, với cỡ mẫu 163 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường tiểu học trong cụm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN: Khoảng 85% GVCN và 92% cán bộ quản lý nhận thức rõ vai trò quan trọng của việc bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN trong đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% GVCN cho biết đã từng tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về HĐTN.

  2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN: Chỉ khoảng 55% GVCN được bồi dưỡng đầy đủ các nội dung về xây dựng mục tiêu, nội dung, phương pháp tổ chức và đánh giá kết quả HĐTN. Phương pháp bồi dưỡng chủ yếu là tập huấn trực tiếp, chưa đa dạng về hình thức và chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.

  3. Quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN: Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN còn thiếu tính hệ thống, chỉ khoảng 50% trường có kế hoạch bồi dưỡng rõ ràng và được thực hiện thường xuyên. Công tác giám sát, kiểm tra và đánh giá hiệu quả bồi dưỡng còn hạn chế, chưa có bộ tiêu chí đánh giá chuẩn.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng: Bao gồm yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực quản lý của cán bộ quản lý và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính, sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục. Khoảng 70% GVCN cho biết cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn thiếu thốn.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy mặc dù nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN được nâng cao, nhưng thực tế triển khai còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu kế hoạch bồi dưỡng bài bản, phương pháp bồi dưỡng chưa đa dạng và chưa phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhu cầu của giáo viên tiểu học. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về bồi dưỡng giáo viên trong giai đoạn đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính cũng là rào cản lớn, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả bồi dưỡng. Bên cạnh đó, công tác giám sát, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh, nâng cao chất lượng bồi dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ GVCN tham gia bồi dưỡng theo từng nội dung, biểu đồ tròn về nhận thức tầm quan trọng, và bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của năng lực tổ chức HĐTN, nhằm tạo động lực và sự cam kết thực hiện. Thời gian: trong năm học tiếp theo. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN bài bản, hệ thống: Thiết kế kế hoạch bồi dưỡng theo từng học kỳ, năm học với nội dung cụ thể, phù hợp đặc điểm từng trường và giáo viên. Thời gian: triển khai ngay từ đầu năm học. Chủ thể: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn.

  3. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Kết hợp tập huấn trực tiếp, trực tuyến, sinh hoạt chuyên môn, seminar, và tự học nhằm đáp ứng nhu cầu và điều kiện thực tế của giáo viên. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Phòng GD&ĐT, nhà trường.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng: Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa để nâng cấp phòng học, thiết bị công nghệ thông tin phục vụ bồi dưỡng. Thời gian: kế hoạch 2-3 năm. Chủ thể: Sở GD&ĐT, UBND địa phương.

  5. Xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Phát triển bộ tiêu chí đánh giá chuẩn, tổ chức kiểm tra, đánh giá định kỳ và phản hồi kịp thời để điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng. Thời gian: triển khai trong năm học tới. Chủ thể: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện thực trạng và các giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên chủ nhiệm lớp tiểu học: Hiểu rõ yêu cầu năng lực tổ chức HĐTN, tham khảo các biện pháp bồi dưỡng để nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên phù hợp với đặc điểm địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là gì?
    Năng lực tổ chức HĐTN là khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ để thiết kế, tổ chức, giám sát và đánh giá các hoạt động trải nghiệm nhằm đạt mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh.

  2. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên chủ nhiệm?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực học sinh.

  3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN hiệu quả là gì?
    Phương pháp đa dạng như tập huấn trực tiếp, trực tuyến, sinh hoạt chuyên môn, seminar và tự học giúp giáo viên tiếp cận kiến thức linh hoạt, phù hợp với điều kiện và nhu cầu thực tế.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN?
    Bao gồm nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ, cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính, sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục và sự cam kết của giáo viên.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN?
    Thông qua xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chuẩn, giám sát định kỳ, thu thập phản hồi từ giáo viên và học sinh, phân tích kết quả tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế để điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng.

Kết luận

  • Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên chủ nhiệm lớp tiểu học tại thành phố Từ Sơn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN chưa được thực hiện bài bản, kế hoạch bồi dưỡng thiếu hệ thống và chưa đa dạng về phương pháp.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như nhận thức, cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính ảnh hưởng lớn đến chất lượng bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch bài bản, đa dạng hóa phương pháp, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện các giải pháp, đồng thời triển khai thực nghiệm các biện pháp đề xuất trong các năm học tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai đồng bộ các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện học sinh tiểu học.