Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, việc nâng cao năng lực chủ nhiệm lớp (NLCNL) cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển toàn diện học sinh. Huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương, với 10 trường THCS và đội ngũ 125 giáo viên cùng 60 cán bộ quản lý giáo dục (CBQLGD) được khảo sát, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp cho giáo viên trong giai đoạn 2019-2023. Theo báo cáo, huyện đã đạt nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời chú trọng nâng cao chất lượng giáo dục với tỷ lệ trường chuẩn quốc gia đạt 85% (63/74 trường). Tuy nhiên, thực trạng bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp cho giáo viên vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác chủ nhiệm và chất lượng giáo dục toàn diện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp cho giáo viên ở các trường THCS huyện Gia Lộc, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao năng lực chủ nhiệm lớp đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát trực tiếp tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện trong khoảng thời gian từ năm học 2019-2020 đến năm học 2022-2023, với điều tra khảo sát thực hiện trong tháng 01-02 năm 2023. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản lý và bồi dưỡng năng lực giáo viên chủ nhiệm, góp phần phát triển nguồn nhân lực giáo dục bền vững, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực cá nhân, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của các chủ thể quản lý (hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, phòng GD&ĐT) nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên chủ nhiệm, đảm bảo thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giáo dục học sinh theo chương trình mới.

  • Lý thuyết năng lực: Năng lực được định nghĩa là tổng hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ và các thuộc tính tâm lý của cá nhân, giúp thực hiện thành công nhiệm vụ trong hoàn cảnh cụ thể. Năng lực chủ nhiệm lớp bao gồm kiến thức về chức năng, nhiệm vụ chủ nhiệm, kỹ năng tổ chức, quản lý lớp học, giải quyết tình huống sư phạm, phối hợp với các lực lượng giáo dục và đánh giá học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: giáo viên chủ nhiệm lớp, năng lực chủ nhiệm lớp, bồi dưỡng năng lực, quản lý bồi dưỡng năng lực, chương trình giáo dục phổ thông 2018, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục, bồi dưỡng năng lực giáo viên và chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  • Phương pháp thực tiễn:

    • Quan sát: Theo dõi các buổi sinh hoạt lớp, công tác quản lý và bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp tại các trường THCS.
    • Điều tra khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát 60 CBQLGD và 125 giáo viên tại 10 trường THCS huyện Gia Lộc.
    • Phỏng vấn sâu: Trao đổi với một số cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực tiễn.
    • Tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu các báo cáo tổng kết giáo dục và các văn bản quản lý giáo dục địa phương.
    • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến chuyên gia về các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu khảo sát bằng thống kê mô tả, tính điểm trung bình, phân tích tỷ lệ phần trăm để đánh giá thực trạng và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 185 người (60 CBQLGD, 125 giáo viên), được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện tại 10 trường THCS đại diện cho huyện Gia Lộc. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2019-2020 đến 2022-2023, khảo sát thực hiện trong tháng 01-02 năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp:

    • 50% CBQLGD và 41% giáo viên cho biết việc bồi dưỡng giúp cập nhật kiến thức về năng lực chủ nhiệm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
    • Tuy nhiên, chỉ khoảng 46% đánh giá việc nâng cao nhận thức về vai trò, nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm được thực hiện thường xuyên.
    • Mức độ thực hiện mục tiêu bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp đạt điểm trung bình khoảng 2.9 trên thang 4 điểm, cho thấy còn nhiều hạn chế.

  2. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng:

    • Các phương pháp bồi dưỡng chủ yếu là tập huấn ngắn hạn tại chỗ, tự học và sinh hoạt chuyên môn trong tổ chuyên môn.
    • Hình thức bồi dưỡng còn mang tính hình thức, chưa đa dạng và chưa phát huy hiệu quả thực tiễn, đặc biệt trong việc rèn luyện kỹ năng giải quyết tình huống sư phạm.

  3. Quản lý bồi dưỡng năng lực:

    • Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp chưa cụ thể, chưa sát với điều kiện thực tế của từng trường và từng nhóm giáo viên.
    • Công tác chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào chất lượng và hiệu quả thực tế.
    • Các điều kiện bảo đảm như cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng còn thiếu và chưa đồng bộ.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực:

    • Phẩm chất và năng lực của cán bộ quản lý giáo dục còn hạn chế, đặc biệt về trình độ ngoại ngữ và công nghệ thông tin, ảnh hưởng đến khả năng tổ chức bồi dưỡng.
    • Nhận thức và thái độ của giáo viên đối với công tác bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm chưa cao, một số giáo viên còn xem nhẹ công tác chủ nhiệm.
    • Cơ chế, chính sách của ngành giáo dục chưa thực sự tạo động lực mạnh mẽ cho giáo viên tham gia bồi dưỡng.
    • Yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 đặt ra nhiều thách thức mới, đòi hỏi bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp phải đổi mới theo hướng thực tiễn và hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp ở các trường THCS huyện Gia Lộc đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng vẫn còn nhiều bất cập. Việc cập nhật kiến thức và nâng cao nhận thức cho giáo viên chủ nhiệm chưa đồng đều, phần lớn bồi dưỡng mang tính hình thức, chưa phát huy được vai trò chủ động, sáng tạo của giáo viên trong quá trình bồi dưỡng. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, tình trạng này tương đồng với thực trạng chung ở nhiều địa phương khác, nơi mà công tác quản lý bồi dưỡng còn thiếu sự đồng bộ và hiệu quả.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ hạn chế về năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục, thiếu kế hoạch bồi dưỡng cụ thể, chưa có cơ chế chính sách khuyến khích phù hợp, cũng như điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu. Ngoài ra, nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm và bồi dưỡng năng lực còn chưa cao, dẫn đến sự tham gia chưa tích cực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ thực hiện các mục tiêu bồi dưỡng, bảng so sánh tỷ lệ giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá các khía cạnh khác nhau của công tác bồi dưỡng, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp

    • Tổ chức các hội thảo, tập huấn chuyên đề nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của CBQLGD và giáo viên.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các trường THCS.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp cụ thể, sát thực tế từng trường và nhóm giáo viên

    • Phân loại giáo viên theo nhu cầu bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch phù hợp với điều kiện từng trường.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu mỗi năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS.

  3. Đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp bồi dưỡng

    • Áp dụng phương pháp học tập trải nghiệm, giải quyết tình huống, thảo luận nhóm và tự học có hướng dẫn.
    • Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng, như học trực tuyến, video hướng dẫn.
    • Thời gian: Triển khai từ năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, cán bộ bồi dưỡng chuyên trách.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng một cách khách quan, sâu sát

    • Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp, gắn với đánh giá hiệu quả công tác chủ nhiệm thực tế.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và Phòng GD&ĐT.

  5. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng

    • Đầu tư trang thiết bị hiện đại, phòng học chức năng, thiết bị công nghệ thông tin để hỗ trợ bồi dưỡng.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu tư giai đoạn 2024-2026.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các trường THCS.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên chủ nhiệm lớp, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, chỉ đạo thực hiện và đánh giá kết quả bồi dưỡng tại địa phương.

  2. Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp, hình thức bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp phù hợp với điều kiện thực tế trường học.
    • Use case: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, sinh hoạt chuyên môn nâng cao năng lực giáo viên chủ nhiệm.

  3. Giáo viên chủ nhiệm lớp

    • Lợi ích: Cập nhật kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để thực hiện tốt công tác chủ nhiệm lớp theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.
    • Use case: Tự học, tham gia các lớp bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp là gì?
    Quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp là quá trình tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động bồi dưỡng nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên chủ nhiệm lớp để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Ví dụ, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng và phân công tổ chức thực hiện tại trường.

  2. Tại sao bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp lại quan trọng?
    Bồi dưỡng năng lực giúp giáo viên chủ nhiệm nâng cao khả năng quản lý lớp học, giải quyết tình huống sư phạm và phối hợp với các lực lượng giáo dục, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Một giáo viên được bồi dưỡng tốt sẽ chủ động xử lý các vấn đề phát sinh trong lớp học hiệu quả hơn.

  3. Những phương pháp bồi dưỡng nào được áp dụng hiệu quả?
    Phương pháp học tập trải nghiệm, thảo luận nhóm, giải quyết tình huống và tự học có hướng dẫn được đánh giá cao về hiệu quả. Ví dụ, tổ chức các buổi tập huấn với tình huống thực tế giúp giáo viên rèn luyện kỹ năng xử lý các tình huống trong lớp học.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng?
    Phẩm chất và năng lực của cán bộ quản lý giáo dục, nhận thức và thái độ của giáo viên, cùng với điều kiện cơ sở vật chất và chính sách ngành giáo dục là những yếu tố quyết định. Ví dụ, cán bộ quản lý có năng lực tốt sẽ xây dựng kế hoạch bồi dưỡng sát thực tế và chỉ đạo hiệu quả.

  5. Làm thế nào để đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp?
    Đánh giá dựa trên việc thu thập thông tin qua bài thu hoạch, quan sát giờ sinh hoạt lớp, đánh giá sản phẩm nhóm và phản hồi từ học sinh, phụ huynh. Việc đánh giá cần khách quan, toàn diện và gắn với hiệu quả thực tế trong công tác chủ nhiệm lớp.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp cho giáo viên THCS huyện Gia Lộc đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về kế hoạch, phương pháp và điều kiện thực hiện.
  • Năng lực cán bộ quản lý và nhận thức của giáo viên là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.
  • Cần đổi mới nội dung, hình thức bồi dưỡng theo hướng thực tiễn, đa dạng và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng cần được thực hiện nghiêm túc, khách quan và sâu sát.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng lực chủ nhiệm lớp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học 2024-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng bồi dưỡng để nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục.

Call to action: Các cán bộ quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên chủ nhiệm lớp cần chủ động tham gia, phối hợp thực hiện các giải pháp nâng cao năng lực, góp phần xây dựng môi trường giáo dục chất lượng, bền vững.