Tổng quan nghiên cứu

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề cấp thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Thái Nguyên, với dân số khoảng 1,785 triệu người và vị trí địa lý chiến lược trong vùng trung du miền núi Bắc Bộ, công tác quản lý nhà nước về ATTP ngành Công Thương đang đối mặt với nhiều thách thức. Giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2020 tập trung đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về ATTP thuộc trách nhiệm ngành Công Thương trên địa bàn tỉnh, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2021-2035.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước ATTP, phân tích thực trạng, xác định tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của Thái Nguyên. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc làm rõ bản chất công tác quản lý nhà nước về ATTP ngành Công Thương và ý nghĩa thực tiễn trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Theo số liệu thống kê, tỉnh Thái Nguyên có hơn 4.600 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm thuộc ngành Công Thương, trong đó 780 cơ sở sản xuất chế biến và 3.836 cơ sở kinh doanh thực phẩm. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2016-2020 đạt khoảng 10,5%/năm, với giá trị sản xuất công nghiệp năm 2020 đạt trên 783 tỷ đồng, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển ngành Công Thương và công tác quản lý ATTP.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết an toàn thực phẩm. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc thiết lập hệ thống pháp luật, tổ chức bộ máy và thực thi các chính sách nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm. Lý thuyết an toàn thực phẩm tập trung vào các khái niệm như: an toàn thực phẩm, ô nhiễm thực phẩm, ngộ độc thực phẩm, sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ bao gồm:

  • An toàn thực phẩm (ATTP): Đảm bảo thực phẩm không gây hại cho sức khỏe con người, không bị biến chất, không chứa tác nhân hóa học, sinh học hoặc vật lý vượt giới hạn cho phép.
  • Quản lý nhà nước về ATTP: Hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm kiểm soát, giám sát và điều chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm theo quy định pháp luật.
  • Thanh tra, kiểm tra: Các hoạt động nhằm phát hiện, xử lý vi phạm trong lĩnh vực ATTP.
  • Phối hợp liên ngành: Sự hợp tác giữa các cơ quan quản lý nhà nước để nâng cao hiệu quả quản lý ATTP.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu sau:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp số liệu từ các báo cáo, văn bản pháp luật, thống kê của ngành Công Thương tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2017-2020.
  • Phân tích, tổng hợp: Đánh giá các khía cạnh của công tác quản lý nhà nước về ATTP, xác định điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân.
  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến từ các cán bộ quản lý, chuyên gia trong lĩnh vực quản lý ATTP để bổ sung, hoàn thiện đánh giá và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm thuộc ngành Công Thương trên địa bàn tỉnh, cùng với các cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh, huyện và xã. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ và phương pháp lấy ý kiến chuyên gia nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2020 cho phần đánh giá thực trạng, và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2035.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác quản lý nhà nước về ATTP ngành Công Thương tại Thái Nguyên còn nhiều hạn chế:

    • Tổng số cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm ngành Công Thương là 4.616, trong đó phần lớn là quy mô nhỏ lẻ, thủ công, chỉ khoảng 10% cơ sở có đầu tư máy móc hiện đại.
    • Tỷ lệ cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP chưa cao, công tác kiểm tra, giám sát còn thiếu thường xuyên và chưa đồng bộ.
    • Vi phạm pháp luật về ATTP vẫn xảy ra, dẫn đến nguy cơ ngộ độc thực phẩm và ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng.

  2. Bộ máy quản lý nhà nước về ATTP ngành Công Thương còn thiếu đồng bộ và nhân lực chuyên trách:

    • Cấp tỉnh có Sở Công Thương với các phòng chuyên trách, nhưng cấp huyện và xã chủ yếu cán bộ kiêm nhiệm, chưa có đội ngũ chuyên trách về ATTP.
    • Cục Quản lý thị trường có 22 biên chế thực hiện kiểm tra, kiểm soát nhưng chưa đủ để bao phủ toàn bộ địa bàn.

  3. Công tác ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về ATTP được chú trọng:

    • Tỉnh Thái Nguyên đã ban hành nhiều văn bản cụ thể hóa Luật ATTP năm 2010 và các nghị định liên quan, như Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, Thông tư số 43/2018/TT-BCT.
    • UBND tỉnh thành lập Ban chỉ đạo liên ngành về ATTP với sự tham gia của các sở, ngành và địa phương, tăng cường chỉ đạo, điều hành công tác ATTP.

  4. Hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật và tập huấn kiến thức ATTP được triển khai:

    • Tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ quản lý cấp huyện, xã và các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
    • Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người dân và doanh nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trong công tác quản lý ATTP ngành Công Thương tại Thái Nguyên bao gồm hạn chế về nguồn lực con người, cơ sở vật chất, sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả và nhận thức của một số chủ thể sản xuất, kinh doanh còn thấp. So với các tỉnh như Hưng Yên và Vĩnh Phúc, Thái Nguyên còn thiếu các mô hình quản lý tiên tiến và chưa hoàn thiện hệ thống pháp luật địa phương phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ cơ sở sản xuất, kinh doanh có giấy chứng nhận ATTP theo từng năm, bảng tổng hợp số lượng vi phạm pháp luật về ATTP và biểu đồ cơ cấu bộ máy quản lý nhà nước về ATTP theo cấp độ hành chính. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh, hạn chế và xu hướng phát triển trong công tác quản lý.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý nhà nước trong bảo đảm ATTP, đồng thời chỉ ra nhu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện chính sách và tăng cường sự phối hợp liên ngành để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý nhà nước về ATTP ngành Công Thương:

    • Thành lập đội ngũ chuyên trách về ATTP tại cấp huyện và xã, tăng cường biên chế và đào tạo chuyên môn.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Công Thương, UBND các huyện, xã.

  2. Xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật, cơ chế phối hợp liên ngành:

    • Ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan quản lý và doanh nghiệp.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tư pháp, Sở Công Thương.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức về ATTP:

    • Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, tập huấn cho các đối tượng sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng.
    • Thời gian thực hiện: liên tục từ 2022. Chủ thể thực hiện: Sở Công Thương, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh, các tổ chức đoàn thể.

  4. Nâng cao năng lực kiểm tra, thanh tra và giám sát:

    • Đầu tư trang thiết bị, công nghệ kiểm nghiệm, tăng cường kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm vi phạm.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2026. Chủ thể thực hiện: Sở Công Thương, Cục Quản lý thị trường, Thanh tra tỉnh.

  5. Phát triển hệ thống chợ, siêu thị và chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn:

    • Đầu tư cải tạo, nâng cấp các chợ truyền thống theo tiêu chuẩn Việt Nam, xây dựng mô hình chợ ATTP.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2030. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Xây dựng, Sở Công Thương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước ngành Công Thương:

    • Nắm bắt thực trạng, cơ sở lý luận và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ATTP, phục vụ công tác hoạch định chính sách và tổ chức thực thi.

  2. Doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm:

    • Hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm và nghĩa vụ trong công tác đảm bảo ATTP, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm và uy tín trên thị trường.

  3. Nhà nghiên cứu, học viên cao học ngành quản lý kinh tế, an toàn thực phẩm:

    • Tham khảo phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Cơ quan truyền thông và tổ chức xã hội:

    • Sử dụng thông tin để xây dựng các chương trình tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về ATTP, góp phần thay đổi hành vi tiêu dùng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý nhà nước về ATTP ngành Công Thương tại Thái Nguyên còn nhiều hạn chế?
    Do nguồn lực con người hạn chế, bộ máy quản lý chưa đồng bộ, sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả và nhận thức của một số cơ sở sản xuất, kinh doanh còn thấp.

  2. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm ngành Công Thương tại Thái Nguyên có quy mô như thế nào?
    Phần lớn là quy mô nhỏ lẻ, thủ công, chỉ khoảng 10% cơ sở đầu tư máy móc hiện đại, gây khó khăn trong việc đảm bảo ATTP.

  3. Luật An toàn thực phẩm năm 2010 có vai trò gì trong quản lý ATTP?
    Luật là cơ sở pháp lý quan trọng, quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân, đồng thời phân công trách nhiệm quản lý nhà nước cho các bộ ngành liên quan.

  4. Công tác tuyên truyền về ATTP được thực hiện như thế nào tại Thái Nguyên?
    Qua các lớp tập huấn, phương tiện truyền thông đại chúng, các hoạt động truyền thông đa dạng nhằm nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người dân và doanh nghiệp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý ATTP ngành Công Thương?
    Hoàn thiện bộ máy quản lý, xây dựng chính sách pháp luật, tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực kiểm tra, phát triển hệ thống chợ và chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước ATTP ngành Công Thương tại Thái Nguyên, làm rõ các khái niệm và vai trò quản lý.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy nhiều tồn tại như bộ máy quản lý chưa đồng bộ, cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ, vi phạm pháp luật còn xảy ra.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện tổ chức quản lý, chính sách pháp luật, nâng cao nhận thức và năng lực kiểm tra.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2035, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý ATTP.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng công tác quản lý ATTP, bảo đảm sức khỏe người dân và phát triển bền vững ngành Công Thương tỉnh Thái Nguyên.