Tổng quan nghiên cứu

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề cấp thiết toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người, đồng thời tác động lâu dài đến chất lượng nòi giống và phát triển kinh tế xã hội. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thực phẩm không an toàn là nguyên nhân gây ra khoảng 50% các trường hợp tử vong trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, mỗi năm ghi nhận từ 250 đến 500 vụ ngộ độc thực phẩm với hơn 7.000 nạn nhân và hơn 100 ca tử vong. Riêng tỉnh Đắk Lắk, năm 2019 xảy ra 6 vụ ngộ độc thực phẩm với 23 người mắc, trong đó huyện Krông Bông có 1 vụ với 5 người nhập viện; năm 2020, toàn tỉnh có 10 vụ với 256 người mắc, 6 trường hợp tử vong, huyện Krông Bông ghi nhận 1 vụ với 43 người mắc, 11 người nhập viện.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2018-2020. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng nguồn nhân lực, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về ATTP; từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP tại địa phương. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Krông Bông, thời gian từ 2018 đến 2020, tập trung vào ba nội dung trọng tâm của công tác quản lý nhà nước về ATTP.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng quản lý nhà nước về ATTP tại huyện Krông Bông, góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về ATTP, đồng thời hỗ trợ các cơ quan chức năng xây dựng chính sách và kế hoạch quản lý phù hợp, nâng cao sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, quản lý công và quản lý an toàn thực phẩm. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm thiết lập trật tự xã hội và phát triển bền vững, sử dụng pháp luật và các công cụ quản lý để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trong xã hội. Quản lý nhà nước về ATTP là một bộ phận của quản lý nhà nước về y tế, nhằm bảo đảm thực phẩm không gây hại cho sức khỏe và tính mạng con người.

  2. Lý thuyết quản lý an toàn thực phẩm: ATTP được hiểu là việc bảo đảm thực phẩm không chứa các tác nhân sinh học, hóa học, lý học vượt quá giới hạn cho phép, không gây hại cho người tiêu dùng. Quản lý nhà nước về ATTP là hoạt động có tổ chức của nhà nước thông qua hệ thống pháp luật, chính sách, kế hoạch và các biện pháp kiểm soát nhằm ngăn ngừa mất an toàn thực phẩm trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thực phẩm, an toàn thực phẩm, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, nguồn nhân lực quản lý, công tác tuyên truyền pháp luật, thanh tra kiểm tra và xử lý vi phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh: Thu thập, hệ thống hóa các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước về ATTP, so sánh các mô hình và kinh nghiệm quản lý tại các địa phương khác nhau để làm cơ sở lý luận.

  • Phương pháp tiếp cận hệ thống: Xem quản lý nhà nước về ATTP là một hệ thống lớn gồm nhiều yếu tố cấu thành như nguồn nhân lực, pháp luật, công tác tuyên truyền, thanh tra kiểm tra, từ đó phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện từng thành phần.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập dữ liệu thực tiễn qua bảng hỏi với 38 cán bộ công chức làm công tác ATTP tại các cơ quan quản lý nhà nước, 32 chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm và 300 người tiêu dùng trên địa bàn huyện Krông Bông.

  • Phương pháp thống kê, biểu đồ, bảng biểu: Xử lý số liệu thu thập được để phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về ATTP, minh họa bằng các biểu đồ và bảng số liệu cụ thể.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 370 người thuộc các nhóm đối tượng liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2020, phù hợp với phạm vi và mục tiêu đề tài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn nhân lực quản lý nhà nước về ATTP còn hạn chế: Đội ngũ cán bộ công chức làm công tác ATTP tại huyện Krông Bông có tổng số 38 người, trong đó chỉ khoảng 60% có trình độ chuyên môn phù hợp với lĩnh vực ATTP. Số lượng cán bộ còn thiếu so với yêu cầu thực tế, đặc biệt tại các xã, thị trấn. Tỷ lệ cán bộ được đào tạo, tập huấn về ATTP trong giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 70%, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu nâng cao năng lực.

  2. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về ATTP chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao: Trong giai đoạn 2018-2020, số lượng các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về ATTP tăng dần nhưng vẫn còn hạn chế về hình thức và phạm vi tiếp cận. Khoảng 55% người dân được khảo sát cho biết chưa nhận được đầy đủ thông tin về ATTP, dẫn đến nhận thức và thực hành về ATTP còn thấp, đặc biệt tại các vùng nông thôn.

  3. Hoạt động thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm còn nhiều bất cập: Số lượng đoàn thanh tra, kiểm tra ATTP trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2018-2020 tăng khoảng 20% so với giai đoạn trước, tuy nhiên tỷ lệ phát hiện và xử lý vi phạm chỉ đạt khoảng 65%. Việc phối hợp liên ngành trong thanh tra, kiểm tra chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng vi phạm về ATTP vẫn còn phổ biến, đặc biệt tại các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ và thức ăn đường phố.

  4. Trang thiết bị và cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý còn thiếu thốn: Hệ thống phòng kiểm nghiệm và trang thiết bị phục vụ công tác kiểm tra ATTP tại huyện Krông Bông chưa được đầu tư đầy đủ, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả công tác quản lý. Khoảng 40% cán bộ phản ánh thiếu thiết bị hiện đại để thực hiện nhiệm vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, nguồn nhân lực còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng do chưa được đào tạo bài bản và thiếu chính sách thu hút, giữ chân cán bộ chuyên môn. Thứ hai, công tác tuyên truyền chưa được tổ chức thường xuyên, đa dạng về hình thức, chưa tận dụng hiệu quả các phương tiện truyền thông hiện đại, dẫn đến nhận thức của người dân và chủ cơ sở kinh doanh về ATTP còn hạn chế. Thứ ba, hoạt động thanh tra, kiểm tra còn mang tính hình thức, thiếu sự phối hợp liên ngành đồng bộ, chưa có hệ thống thanh tra chuyên ngành chuyên sâu. Thứ tư, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác quản lý chưa đáp ứng yêu cầu, làm giảm hiệu quả kiểm nghiệm và giám sát.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như huyện Lục Nam (Bắc Giang) và thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), huyện Krông Bông còn nhiều điểm yếu trong công tác phối hợp liên ngành và đầu tư trang thiết bị. Tuy nhiên, huyện đã có những nỗ lực trong việc tăng cường công tác tuyên truyền và đào tạo cán bộ, tạo tiền đề cho việc cải thiện trong tương lai.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn phù hợp, số lượng hoạt động tuyên truyền theo năm, số đoàn thanh tra kiểm tra và tỷ lệ xử lý vi phạm, cũng như bảng tổng hợp trang thiết bị hiện có tại các cơ quan quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng và tuyển dụng cán bộ chuyên môn về ATTP: Các cơ quan quản lý nhà nước tại huyện Krông Bông cần xây dựng kế hoạch đào tạo định kỳ, nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác ATTP. Đồng thời, cần có chính sách thu hút, tuyển dụng cán bộ có chuyên môn phù hợp nhằm đảm bảo đủ nguồn nhân lực chất lượng cao. Thời gian thực hiện: 2023-2025; chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Nội vụ, Phòng Y tế.

  2. Đa dạng hóa và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về ATTP: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông như hội thảo, tập huấn, truyền hình, mạng xã hội và tổ chức các chiến dịch truyền thông tại các khu dân cư, chợ, trường học. Tăng cường phối hợp với các cơ quan báo chí và tổ chức xã hội để nâng cao nhận thức cộng đồng về ATTP. Thời gian thực hiện: liên tục từ 2023; chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế huyện, Đài truyền thanh huyện, UBND xã, thị trấn.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm về ATTP: Thiết lập hệ thống thanh tra chuyên ngành về ATTP, tăng cường phối hợp liên ngành giữa các phòng ban, tổ chức các đợt thanh tra kiểm tra định kỳ và đột xuất, đặc biệt vào các dịp cao điểm. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giám sát để nâng cao hiệu quả. Thời gian thực hiện: 2023-2025; chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo ATTP huyện, Phòng Y tế, Phòng Kinh tế - Hạ tầng.

  4. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác quản lý ATTP: Huyện cần ưu tiên bố trí ngân sách đầu tư trang thiết bị hiện đại cho các phòng kiểm nghiệm, trang thiết bị phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra. Đồng thời, xây dựng kế hoạch bảo trì, nâng cấp định kỳ để đảm bảo hoạt động liên tục và hiệu quả. Thời gian thực hiện: 2023-2026; chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Trung tâm Y tế huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP tại địa phương, từ đó áp dụng vào công tác chuyên môn.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh, huyện: Cung cấp cơ sở dữ liệu, phân tích thực tiễn và đề xuất chính sách phù hợp nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý ATTP, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

  3. Các tổ chức, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm: Nắm bắt các quy định pháp luật, trách nhiệm và vai trò trong việc đảm bảo ATTP, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm và uy tín trên thị trường.

  4. Nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành quản lý công, y tế công cộng, an toàn thực phẩm: Là tài liệu tham khảo bổ ích để nghiên cứu sâu hơn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực ATTP, đồng thời học hỏi kinh nghiệm thực tiễn tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là gì?
    Quản lý nhà nước về ATTP là hoạt động của các cơ quan nhà nước sử dụng quyền lực và pháp luật để điều chỉnh hành vi sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng thực phẩm nhằm bảo đảm thực phẩm không gây hại cho sức khỏe con người.

  2. Tại sao nguồn nhân lực quản lý ATTP lại quan trọng?
    Nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn và kỹ năng phù hợp là yếu tố then chốt để thực hiện hiệu quả các hoạt động quản lý, thanh tra, kiểm tra và tuyên truyền về ATTP, góp phần giảm thiểu vi phạm và nâng cao chất lượng thực phẩm.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quản lý ATTP tại huyện Krông Bông là gì?
    Bao gồm thiếu hụt và yếu kém về chất lượng nguồn nhân lực, công tác tuyên truyền chưa đa dạng và hiệu quả, hoạt động thanh tra kiểm tra chưa đồng bộ, trang thiết bị kiểm nghiệm còn hạn chế.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý ATTP?
    Tăng cường đào tạo cán bộ, đa dạng hóa tuyên truyền, nâng cao công tác thanh tra kiểm tra, đầu tư trang thiết bị hiện đại và xây dựng hệ thống thanh tra chuyên ngành.

  5. Làm thế nào để người dân nâng cao nhận thức về an toàn thực phẩm?
    Thông qua các chương trình tuyên truyền thường xuyên, đa dạng hình thức truyền thông, phối hợp với các tổ chức xã hội và sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng để phổ biến kiến thức và pháp luật về ATTP.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, tập trung phân tích thực trạng tại huyện Krông Bông giai đoạn 2018-2020.
  • Phát hiện nguồn nhân lực quản lý còn thiếu và yếu, công tác tuyên truyền chưa hiệu quả, thanh tra kiểm tra chưa đồng bộ và trang thiết bị còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm đào tạo cán bộ, nâng cao tuyên truyền, tăng cường thanh tra kiểm tra và đầu tư trang thiết bị.
  • Nghiên cứu góp phần làm giàu thêm cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về ATTP, hỗ trợ địa phương nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng huyện Krông Bông triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025 để đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững.

Hãy tiếp tục theo dõi và áp dụng các giải pháp quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm để góp phần xây dựng môi trường thực phẩm an toàn, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân huyện Krông Bông và tỉnh Đắk Lắk.