Luận Văn Thạc Sĩ: Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Trong Phân Môn Thường Thức Mĩ Thuật Tại Trường THCS Tân Trung

• Tác giả: Nguyễn Thị Chuyền
• Người hướng dẫn: TS. Quách Thị Ngọc An
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Nghệ Thuật Trung Ương
• Chuyên ngành: Mỹ thuật
• Đề tài: Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Trong Môn Thường Thức Mĩ Thuật
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Cơ sở lí luận về phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức Mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 1.2. Một số khái niệm cơ bản
• 1.3. Mục tiêu, nội dung, cấu trúc Môn Mĩ thuật và phân môn Thường thức Mĩ thuật trong trường Trung học cơ sở
• 1.4. Đặc điểm tâm - sinh lí của học sinh Trung học cơ sở
• 1.5. Sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 1.7. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
• 1.8. Khái quát về địa bàn nghiên cứu
• 1.9. Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng
• 1.10. Kết quả khảo sát
• 2. CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG PHÂN MÔN THƯỜNG THỨC MĨ THUẬT Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÂN TRUNG, HUYỆN TÂN YÊN, TỈNH BẮC GIANG
• 2.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp
• 2.2. Đảm bảo thực hiện mục tiêu phân môn Thường thức Mĩ thuật trong chương trình mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 2.3. Khái thảo ưu điểm của phương pháp dạy học truyền thống; vận dụng linh hoạt áp dụng phương pháp dạy học tích cực
• 2.4. Đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống
• 2.5. Đảm bảo tính hiệu quả
• 2.6. Các biện pháp sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
• 2.6.1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ quản lí, giáo viên về tầm quan trọng của việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 2.6.2. Bồi dưỡng phát triển năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên Mĩ thuật trường Trung học cơ sở
• 2.6.3. Phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong quá trình dạy học phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 2.6.4. Lựa chọn áp dụng phương pháp dạy học tích cực phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học và đặc điểm của học sinh
• 2.6.5. Sử dụng phối hợp áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong quá trình dạy học phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở
• 2.6.6. Thực hiện kiểm tra - đánh giá kết quả sử dụng áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật một cách thường xuyên
• 2.6.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp
• 2.7. Khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường Trung học cơ sở Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
• 2.7.1. Khái quát về quá trình khảo sát
• 2.7.2. Kết quả khảo sát
• 2.7.3. Thực nghiệm sư phạm
• 2.7.4. Khái quát chung về quá trình thực nghiệm
• 2.7.5. Kết quả thực nghiệm
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Tóm tắt

I. Giới thiệu về phương pháp dạy học tích cực

Phương pháp dạy học tích cực là một trong những phương pháp giáo dục hiện đại, nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập. Trong môn Thường thức mỹ thuật, việc áp dụng phương pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả mà còn khuyến khích sự phát triển tư duy nghệ thuật. Theo nghiên cứu, phương pháp dạy học tích cực có thể tạo ra môi trường học tập thân thiện, nơi mà học sinh cảm thấy thoải mái để thể hiện ý tưởng và cảm xúc của mình. Điều này đặc biệt quan trọng trong môn mỹ thuật, nơi mà sự sáng tạo và cảm nhận nghệ thuật là rất cần thiết.

1.1. Đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực

Phương pháp dạy học tích cực có những đặc điểm nổi bật như: khuyến khích sự tham gia của học sinh, tạo cơ hội cho học sinh tự khám phá và tìm tòi kiến thức. Học sinh không chỉ là người tiếp nhận thông tin mà còn là người chủ động trong việc xây dựng kiến thức của mình. Điều này giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm. Hơn nữa, phương pháp này còn giúp giáo viên dễ dàng theo dõi và đánh giá sự tiến bộ của học sinh thông qua các hoạt động thực hành và dự án nhóm.

II. Lợi ích của phương pháp dạy học tích cực trong môn Thường thức mỹ thuật

Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong môn Thường thức mỹ thuật mang lại nhiều lợi ích cho học sinh. Đầu tiên, nó giúp học sinh phát triển khả năng tư duy sáng tạo, một yếu tố quan trọng trong nghệ thuật. Học sinh được khuyến khích thể hiện bản thân qua các tác phẩm nghệ thuật, từ đó nâng cao khả năng cảm thụ và đánh giá nghệ thuật. Thứ hai, phương pháp này còn giúp học sinh hình thành kỹ năng làm việc nhóm, khi họ cùng nhau thực hiện các dự án nghệ thuật. Điều này không chỉ giúp học sinh học hỏi lẫn nhau mà còn tạo ra sự gắn kết trong lớp học.

2.1. Phát triển tư duy sáng tạo

Tư duy sáng tạo là một trong những kỹ năng quan trọng mà học sinh cần phát triển trong quá trình học tập. Phương pháp dạy học tích cực khuyến khích học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn tự do thể hiện ý tưởng của mình. Học sinh được khuyến khích thử nghiệm với các chất liệu và kỹ thuật khác nhau, từ đó phát triển phong cách nghệ thuật riêng. Điều này không chỉ giúp học sinh tự tin hơn trong việc thể hiện bản thân mà còn tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.

III. Thực trạng và giải pháp áp dụng phương pháp dạy học tích cực

Thực trạng áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong môn Thường thức mỹ thuật tại trường THCS Tân Trung cho thấy nhiều giáo viên vẫn còn e ngại trong việc thay đổi phương pháp giảng dạy truyền thống. Một số giáo viên chưa nắm rõ các kỹ thuật dạy học tích cực, dẫn đến việc áp dụng không hiệu quả. Để khắc phục tình trạng này, cần có các chương trình bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, giúp họ nắm vững các phương pháp dạy học tích cực. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho giáo viên thực hành và chia sẻ kinh nghiệm trong việc áp dụng phương pháp này.

3.1. Đề xuất giải pháp

Giải pháp đầu tiên là tổ chức các buổi tập huấn cho giáo viên về phương pháp dạy học tích cực. Các buổi tập huấn này nên bao gồm lý thuyết và thực hành, giúp giáo viên có cơ hội trải nghiệm và áp dụng ngay trong lớp học. Thứ hai, cần xây dựng một môi trường học tập thân thiện, nơi mà học sinh cảm thấy thoải mái để thể hiện ý tưởng của mình. Cuối cùng, việc đánh giá kết quả học tập cũng cần được điều chỉnh để phù hợp với phương pháp dạy học tích cực, không chỉ dựa vào điểm số mà còn xem xét sự tiến bộ và sự sáng tạo của học sinh.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh là yêu cầu cấp thiết. Ở Việt Nam, đặc biệt tại các trường trung học cơ sở, môn Thường thức mỹ thuật giữ vai trò quan trọng trong việc giáo dục thẩm mỹ, phát triển năng lực quan sát, tư duy hình tượng và sáng tạo của học sinh. Tại trường THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang, với tổng số 356 học sinh năm học 2016-2017, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mỹ thuật còn nhiều hạn chế, chưa phát huy tối đa tiềm năng của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mỹ thuật tại trường THCS Tân Trung, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục thẩm mỹ cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 30 cán bộ quản lý, giáo viên và 200 học sinh của trường trong năm học 2016-2017. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời góp phần nâng cao năng lực sáng tạo, tự học và phát triển toàn diện cho học sinh trung học cơ sở.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục hiện đại về phương pháp dạy học tích cực, trong đó nhấn mạnh vai trò trung tâm của học sinh trong quá trình học tập. Lý thuyết của John Dewey về giáo dục dựa trên kinh nghiệm thực tiễn và phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh được vận dụng làm nền tảng. Ngoài ra, mô hình dạy học theo dự án (Project-Based Learning) và phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề cũng được áp dụng nhằm phát triển kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và khả năng tự học của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Phương pháp dạy học tích cực: phương pháp tập trung phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.
• Phân môn Thường thức mỹ thuật: phân môn trong chương trình mỹ thuật trung học cơ sở, cung cấp kiến thức về lịch sử mỹ thuật Việt Nam và thế giới, giúp học sinh phát triển năng lực thẩm mỹ.
• Tính tích cực trong học tập: khả năng tự giác, tự học, tự khám phá và sáng tạo của học sinh.
• Dạy học theo dự án: phương pháp học tập qua việc thực hiện các dự án thực tiễn, phát triển kỹ năng toàn diện.
• Dạy học nêu và giải quyết vấn đề: phương pháp giúp học sinh phát hiện và giải quyết các vấn đề thực tiễn trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn.

• Nguồn dữ liệu: thu thập từ 30 cán bộ quản lý, giáo viên và 200 học sinh trường THCS Tân Trung thông qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát lớp học và phân tích sản phẩm học tập.
• Phương pháp phân tích: sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu khảo sát, phân tích thống kê mô tả và kiểm định các giả thuyết liên quan đến việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực.
• Timeline nghiên cứu: khảo sát thực trạng trong năm học 2016-2017, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp trong quý cuối năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức về phân môn Thường thức mỹ thuật: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá phân môn này có vai trò quan trọng trong giáo dục thẩm mỹ và phát triển năng lực sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% học sinh thể hiện sự hứng thú với môn học này.

2. Khả năng vận dụng phương pháp dạy học tích cực: 70% giáo viên cho biết đã áp dụng các phương pháp như dạy học theo dự án, thảo luận nhóm và nêu giải quyết vấn đề trong giảng dạy phân môn Thường thức mỹ thuật. Tuy nhiên, mức độ sử dụng thường xuyên chỉ đạt khoảng 55%, còn lại chủ yếu là phương pháp truyền thống.

3. Mức độ sử dụng phương pháp tích cực trong quá trình dạy học: Qua quan sát, chỉ có khoảng 50% tiết học thực sự phát huy tính tích cực của học sinh, còn lại giáo viên vẫn chủ yếu truyền đạt kiến thức một chiều. Học sinh tham gia thảo luận, tự nghiên cứu và trình bày sản phẩm chiếm tỷ lệ thấp, khoảng 40%.

4. Hiệu quả sử dụng phương pháp tích cực: Học sinh tham gia các hoạt động học tập tích cực có kết quả học tập và năng lực thẩm mỹ cao hơn 20% so với nhóm học sinh học theo phương pháp truyền thống. Đồng thời, thái độ học tập tích cực và kỹ năng tự học được cải thiện rõ rệt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của việc chưa áp dụng rộng rãi phương pháp dạy học tích cực là do giáo viên còn hạn chế về kỹ năng tổ chức hoạt động học tập, thiếu kinh nghiệm và chưa được bồi dưỡng chuyên sâu. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ cho các hoạt động thực hành mỹ thuật còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục mỹ thuật cho thấy, việc áp dụng phương pháp tích cực giúp học sinh phát triển toàn diện hơn, đặc biệt là kỹ năng tư duy sáng tạo và khả năng tự học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sử dụng các phương pháp dạy học tích cực của giáo viên, bảng so sánh kết quả học tập giữa nhóm học sinh học theo phương pháp tích cực và truyền thống, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hứng thú của học sinh với phân môn Thường thức mỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng tổ chức hoạt động nhóm và dạy học theo dự án trong phân môn Thường thức mỹ thuật. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ giáo viên sử dụng thành thạo phương pháp tích cực lên 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện phối hợp với trường đại học sư phạm mỹ thuật.

2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đầu tư bổ sung các thiết bị, dụng cụ mỹ thuật, phòng học thực hành để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động học tập tích cực. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương.

3. Xây dựng và áp dụng các kế hoạch dạy học theo dự án và giải quyết vấn đề: Khuyến khích giáo viên thiết kế các dự án học tập gắn liền với thực tiễn, giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy và sáng tạo. Mục tiêu áp dụng ít nhất 2 dự án học tập mỗi học kỳ. Chủ thể thực hiện: Giáo viên bộ môn phối hợp với tổ chuyên môn.

4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi thường xuyên: Thiết lập hệ thống đánh giá kết quả học tập và thái độ học tập của học sinh theo hướng phát huy tính tích cực, tự đánh giá và phản hồi lẫn nhau. Mục tiêu nâng cao chất lượng đánh giá trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên mỹ thuật trung học cơ sở: Nghiên cứu cung cấp các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với đặc thù môn Thường thức mỹ thuật, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

2. Cán bộ quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên và đầu tư cơ sở vật chất nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường.

3. Sinh viên sư phạm mỹ thuật: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy mỹ thuật ở bậc trung học cơ sở.

4. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mỹ thuật, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp dạy học tích cực là gì?
   Phương pháp dạy học tích cực là cách tổ chức hoạt động học tập nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự học của học sinh, thay vì chỉ truyền đạt kiến thức một chiều. Ví dụ, dạy học theo dự án giúp học sinh tự tìm hiểu và giải quyết vấn đề thực tiễn.

2. Tại sao cần áp dụng phương pháp dạy học tích cực trong môn Thường thức mỹ thuật?
   Môn Thường thức mỹ thuật không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát triển năng lực thẩm mỹ, sáng tạo. Phương pháp tích cực giúp học sinh tham gia sâu vào quá trình học, nâng cao kỹ năng quan sát, tư duy hình tượng và sáng tạo.

3. Những khó khăn khi áp dụng phương pháp dạy học tích cực là gì?
   Khó khăn thường gặp gồm thiếu kinh nghiệm của giáo viên, hạn chế về cơ sở vật chất, thời gian tổ chức hoạt động học tập phức tạp và sự chưa quen của học sinh với cách học chủ động.

4. Làm thế nào để giáo viên nâng cao kỹ năng sử dụng phương pháp dạy học tích cực?
   Giáo viên cần tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp, thực hành thường xuyên và nhận phản hồi từ học sinh để điều chỉnh phương pháp phù hợp.

5. Phương pháp dạy học theo dự án có thể áp dụng như thế nào trong phân môn Thường thức mỹ thuật?
   Giáo viên có thể giao cho học sinh các dự án tìm hiểu lịch sử mỹ thuật, phân tích tác phẩm nghệ thuật hoặc sáng tạo sản phẩm mỹ thuật dựa trên kiến thức đã học, qua đó phát triển kỹ năng nghiên cứu và sáng tạo.

Kết luận

• Nghiên cứu đã khảo sát thực trạng sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mỹ thuật tại trường THCS Tân Trung, phát hiện nhiều hạn chế trong việc áp dụng phương pháp này.
• Phương pháp dạy học tích cực, đặc biệt là dạy học theo dự án và nêu giải quyết vấn đề, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực sáng tạo của học sinh.
• Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp tích cực gồm năng lực giáo viên, cơ sở vật chất, nội dung chương trình và thái độ học sinh.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mỹ thuật tại trường THCS Tân Trung.
• Tiếp theo, cần triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng tại các trường trung học cơ sở khác để đánh giá tính khả thi và hiệu quả.

Hành động ngay hôm nay: Các giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục nên chủ động tiếp cận, áp dụng và phát triển phương pháp dạy học tích cực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mỹ thuật, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.