Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, việc đổi mới phương pháp dạy học trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Theo quyết định QĐ711/QĐ-TTg ngày 13/06/2012 của Thủ tướng Chính phủ, phát huy năng lực tự học của học sinh là một trong những mục tiêu trọng tâm của đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, thực trạng học sinh phổ thông thường thiếu tính chủ động trong học tập, đặc biệt trong các môn khoa học tự nhiên như Hóa học, dẫn đến hiệu quả học tập chưa cao. Mô hình dạy học Blended Learning, kết hợp giữa hình thức học truyền thống và học trực tuyến, được xem là giải pháp tối ưu để phát triển năng lực tự học cho học sinh.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phát triển năng lực tự học cho học sinh trung học phổ thông thông qua dạy học Blended Learning trong chương trình Hóa học 10, chuyên đề Oxi – Lưu huỳnh. Nghiên cứu được thực hiện tại ba trường THPT trên địa bàn Hà Nội trong năm học 2018-2019, với phạm vi tập trung vào nội dung chương trình Oxi – Lưu huỳnh. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả học tập, phát triển kỹ năng tự học và ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Lý thuyết năng lực tự học: Năng lực tự học được hiểu là khả năng tích hợp kỹ năng, thói quen và động cơ học tập nhằm đáp ứng hiệu quả các yêu cầu học tập. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, năng lực tự học bao gồm khả năng xác định mục tiêu học tập, tự đánh giá, điều chỉnh kế hoạch học tập và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên học tập.
Mô hình dạy học Blended Learning: Là sự kết hợp hữu cơ giữa học trực tuyến (E-learning) và học truyền thống (Face-to-Face), tận dụng ưu điểm của cả hai hình thức để tạo môi trường học tập linh hoạt, cá nhân hóa và tăng cường tương tác giữa giáo viên và học sinh.
Khái niệm và cấu trúc chương trình Oxi – Lưu huỳnh: Chương trình gồm 12 tiết học, bao gồm lý thuyết, luyện tập, thực hành và kiểm tra, nhằm phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ bảo vệ môi trường cho học sinh.
Các khái niệm chính: Năng lực tự học, Blended Learning, E-learning, Face-to-Face, năng lực sử dụng công nghệ thông tin trong học tập, đánh giá năng lực tự học.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ khảo sát thực trạng thói quen học tập và sử dụng công nghệ thông tin của khoảng 300 học sinh, gần 30 giáo viên bộ môn Hóa học và Sinh học, cùng cán bộ quản lý tại ba trường THPT trên địa bàn Hà Nội.
Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, so sánh điểm trung bình trước và sau khi áp dụng mô hình Blended Learning, đánh giá sự phát triển năng lực tự học qua các bài kiểm tra và phiếu khảo sát ý kiến học sinh.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2018-2019, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, thiết kế kế hoạch dạy học Blended Learning, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thói quen sử dụng công nghệ của học sinh: 88.4% học sinh sử dụng điện thoại cảm ứng, 39.4% truy cập internet hơn 4 giờ/ngày, chủ yếu vào buổi tối sau giờ học (35.37%). 92% học sinh khi gặp vấn đề học tập sẽ tìm kiếm thông tin trên internet thay vì sử dụng sách giáo khoa (8%).
Mức độ ứng dụng công nghệ trong dạy học: 100% giáo viên sử dụng máy chiếu trong giờ dạy, 69% sử dụng máy tính cá nhân có kết nối internet. Tuy nhiên, chỉ 16% giáo viên biết và áp dụng thành công mô hình Blended Learning.
Hiệu quả học tập: Qua các bài kiểm tra, học sinh lớp thực nghiệm áp dụng Blended Learning có điểm trung bình cao hơn lớp đối chứng khoảng 15-20%. Học sinh tự đánh giá năng lực tự học tăng từ mức trung bình 3.2 lên 4.1 (thang điểm 5) sau khi áp dụng mô hình.
Ý kiến học sinh: 69% học sinh cho rằng việc sử dụng thiết bị công nghệ trong lớp học làm tăng hứng thú và hiệu quả học tập, trong khi dưới 4% cảm thấy khó khăn khi sử dụng phần mềm.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng dạy học Blended Learning trong chương trình Hóa học 10, chuyên đề Oxi – Lưu huỳnh, đã góp phần phát triển năng lực tự học cho học sinh. Việc kết hợp học trực tuyến và học truyền thống giúp học sinh chủ động hơn trong việc tiếp cận kiến thức, tăng cường kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin qua internet. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong đổi mới phương pháp dạy học.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình các bài kiểm tra giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, biểu đồ tần suất sử dụng công nghệ của học sinh, và bảng tổng hợp kết quả tự đánh giá năng lực tự học trước và sau tác động. Những phát hiện này khẳng định tính khả thi và hiệu quả của mô hình Blended Learning trong phát triển năng lực tự học, đồng thời chỉ ra nhu cầu nâng cao năng lực công nghệ cho giáo viên để triển khai hiệu quả hơn.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học Blended Learning nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng số cho giáo viên trong vòng 6 tháng tới.
Đầu tư cơ sở vật chất: Trang bị đầy đủ phòng máy tính, máy chiếu, kết nối internet ổn định và hệ thống quản lý học tập (LMS) tại các trường THPT trong vòng 1 năm để hỗ trợ triển khai dạy học Blended Learning hiệu quả.
Xây dựng nguồn học liệu số: Phát triển và cập nhật thường xuyên các bài giảng trực tuyến, tài liệu học tập đa phương tiện phù hợp với từng chuyên đề, đặc biệt là chương Oxi – Lưu huỳnh, nhằm tăng tính hấp dẫn và hiệu quả học tập.
Khuyến khích học sinh chủ động học tập: Tổ chức các hoạt động hướng dẫn kỹ năng tự học, sử dụng công nghệ trong học tập, đồng thời xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực tự học để khích lệ học sinh phát triển kỹ năng này.
Tăng cường phối hợp với phụ huynh: Tuyên truyền, hướng dẫn phụ huynh hỗ trợ con em trong việc sử dụng công nghệ học tập tại nhà, tạo môi trường học tập thuận lợi và động viên học sinh phát triển năng lực tự học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên bộ môn Hóa học: Nắm bắt phương pháp dạy học Blended Learning, áp dụng vào giảng dạy để nâng cao hiệu quả và phát triển năng lực tự học cho học sinh.
Nhà quản lý giáo dục: Đánh giá thực trạng và xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo giáo viên nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học theo hướng công nghệ.
Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Hóa học: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển đề tài nghiên cứu liên quan.
Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò của công nghệ và phương pháp học tập hiện đại trong việc hỗ trợ con em phát triển kỹ năng tự học và nâng cao kết quả học tập.
Câu hỏi thường gặp
Blended Learning là gì và có ưu điểm gì?
Blended Learning là mô hình dạy học kết hợp giữa học trực tuyến và học truyền thống, giúp tận dụng ưu điểm của cả hai hình thức như linh hoạt về thời gian, cá nhân hóa học tập và tăng cường tương tác.Làm thế nào để phát triển năng lực tự học cho học sinh?
Phát triển năng lực tự học thông qua việc thiết kế các hoạt động học tập chủ động, sử dụng công nghệ hỗ trợ, hướng dẫn kỹ năng tìm kiếm, xử lý thông tin và tự đánh giá kết quả học tập.Vai trò của giáo viên trong dạy học Blended Learning?
Giáo viên là người thiết kế, tổ chức môi trường học tập, hướng dẫn và hỗ trợ học sinh trong quá trình học trực tuyến và trực tiếp, không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tự học cho học sinh.Các yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai Blended Learning?
Bao gồm cơ sở vật chất (phòng máy tính, internet), năng lực công nghệ của giáo viên, thái độ và kỹ năng học tập của học sinh, sự hỗ trợ từ phụ huynh và nhà trường.Làm sao để đánh giá năng lực tự học của học sinh?
Đánh giá qua quan sát, bài kiểm tra, tự đánh giá của học sinh, đánh giá đồng đẳng và sử dụng bộ tiêu chí đánh giá năng lực tự học dựa trên các biểu hiện về kỹ năng, thái độ và kết quả học tập.
Kết luận
- Nghiên cứu đã khẳng định hiệu quả của mô hình dạy học Blended Learning trong phát triển năng lực tự học cho học sinh THPT, đặc biệt trong chương trình Hóa học 10, chuyên đề Oxi – Lưu huỳnh.
- Kết quả khảo sát và thực nghiệm cho thấy học sinh có sự tiến bộ rõ rệt về kỹ năng tự học và kết quả học tập sau khi áp dụng mô hình.
- Đề tài góp phần làm phong phú thêm lý luận về dạy học Blended Learning và năng lực tự học, đồng thời đề xuất quy trình tổ chức và công cụ đánh giá phù hợp.
- Cần tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giáo viên và xây dựng nguồn học liệu số để mở rộng ứng dụng mô hình.
- Khuyến khích các trường phổ thông, giáo viên và nhà quản lý giáo dục áp dụng và phát triển mô hình Blended Learning nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong thời đại công nghệ số.
Hành động tiếp theo là triển khai các khóa đào tạo giáo viên, xây dựng hệ thống LMS và tổ chức các chương trình hướng dẫn kỹ năng tự học cho học sinh nhằm nhân rộng mô hình hiệu quả này.