Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên kỹ thuật trong dạy học nhiệt học vật lý

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Các kết quả nghiên cứu về dạy học phát triển NL GQVĐ ở nước ngoài

1.2. Các kết quả nghiên cứu về dạy học phát triển NL GQVĐ ở Việt Nam

1.3. Những vấn đề tiếp tục nghiên cứu

2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NL PHÁT HIỆN VÀ GQVĐ CHO SINH VIÊN NGÀNH KĨ THUẬT TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ ĐẠI CƯƠNG

2.1. Hoạt động dạy và hoạt động học trong quá trình dạy học đại học

2.2. Quá trình dạy học đại học

2.3. Hoạt động dạy và hoạt động học ở đại học

2.4. Khái niệm NL

2.5. Một số quan niệm về NL

2.6. Các đặc trưng cơ bản của NL

2.7. Cấu trúc NL

2.8. NL phát hiện và GQVĐ của SV trong dạy học Vật lí đại cương

2.8.1. Khái niệm NL phát hiện và GQVĐ

2.8.2. Cấu trúc NL phát hiện và GQVĐ trong dạy Vật lí đại cương

2.8.3. Đánh giá NL phát hiện và GQVĐ của SV trong học tập Vật lí đại cương

2.9. Dạy học GQVĐ trong môn học Vật lí đại cương cho SV đại học

2.9.1. Khái niệm “Vấn đề” và “Tình huống có vấn đề” trong dạy học

2.9.2. Dạy học GQVĐ

2.9.3. Cấu trúc của dạy học GQVĐ

2.9.4. Các mức độ của dạy học giải quyết vấn đề

2.9.5. Dạy học GQVĐ thực hiện mục tiêu phát triển NL của SV trong học tập Vật lí đại cương

2.10. Thực trạng dạy học Vật lí đại cương trong các trường đại học quân đội theo hướng phát triển NL phát hiện và GQVĐ

2.10.1. Mục đích điều tra

2.10.2. Đối tượng điều tra

2.10.3. Phương pháp điều tra

2.10.4. Kết quả điều tra thực trạng

2.10.5. Nhận định kết quả điều tra

2.11. Đề xuất những biện pháp sư phạm nhằm phát triển NL phát hiện và GQVĐ của SV trong quá trình dạy học Vật lí đại cương

2.11.1. Cơ sở khoa học của các biện pháp

2.11.2. Định hướng xây dựng các biện pháp

2.11.3. Nguyên tắc xây dựng các biện pháp

2.11.4. Biện pháp sư phạm phát triển NL phát hiện và GQVĐ cho SV trong dạy học Vật lí đại cương

2.11.5. Quy trình sử dụng các biện pháp phát triển NL phát hiện và GQVĐ cho SV trong quá trình dạy học phần Nhiệt học Vật lí đại cương

2.12. Kết luận chương 2

3. CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY MỘT SỐ KIẾN THỨC PHẦN NHIỆT HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

3.1. Phân tích chương trình Vật lí đại cương dành cho SV ngành kĩ thuật

3.2. Mục tiêu của chương trình Vật lí đại cương theo đề cương chi tiết môn học hiện hành

3.3. Vị trí của phần Nhiệt học trong chương trình Vật lí đại cương

3.4. Hướng dẫn SV tự học, tự nghiên cứu nội dung học tập phần Nhiệt học

3.5. Thuyết động học phân tử chất khí và các định luật phân bố

3.6. Nguyên lí thứ nhất nhiệt động lực học

3.7. Nguyên lí thứ hai nhiệt động lực học

3.8. Chuẩn bị điều kiện dạy học GQVĐ những kiến thức phần Nhiệt học

3.9. Thiết kế tình huống có vấn đề dùng cho dạy học GQVĐ

3.10. Xây dựng bài tập vấn đề dùng để dạy học phần Nhiệt học

3.11. Chuẩn bị các phương tiện cho dạy học GQVĐ phần Nhiệt học

3.12. Soạn thảo kế hoạch dạy học phần Nhiệt học theo định hướng phát triển NL phát hiện và GQVĐ

3.13. Kết luận chương 3

4. CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

4.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

4.2. Mục đích thực nghiệm sư phạm

4.3. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

4.4. Đối tượng thực nghiệm sư phạm

4.5. Nội dung thực nghiệm sư phạm vòng 1 và vòng 2

4.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

4.7. Thực nghiệm sư phạm vòng 1

4.8. Thời gian và nội dung thực nghiệm sư phạm vòng 1

4.9. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 1

4.10. Thực nghiệm sư phạm vòng 2

4.11. Mục đích thực nghiệm sư phạm vòng 2

4.12. Nội dung thực nghiệm sư phạm

4.13. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 2

4.14. Kết quả chung về thực nghiệm sư phạm

4.15. Kết quả định tính về thực nghiệm sư phạm

4.16. Kết quả định lượng về thực nghiệm sư phạm

4.17. Kết luận chương 4

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về năng lực giải quyết vấn đề

Năng lực giải quyết vấn đề (năng lực giải quyết vấn đề) là một trong những năng lực cốt lõi mà sinh viên kỹ thuật cần phát triển trong quá trình học tập. Đặc biệt trong lĩnh vực dạy học nhiệt học vật lý, việc phát triển năng lực này không chỉ giúp sinh viên có khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn mà còn nâng cao khả năng tư duy phản biện và sáng tạo. Theo nghiên cứu, năng lực này bao gồm nhiều yếu tố như khả năng phát hiện vấn đề, phân tích tình huống, tìm kiếm giải pháp và thực hiện giải pháp. Việc phát triển năng lực này cần được thực hiện thông qua các phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích sinh viên tham gia vào quá trình học tập một cách chủ động.

1.1. Khái niệm và tầm quan trọng

Khái niệm về năng lực giải quyết vấn đề được định nghĩa là khả năng của cá nhân trong việc nhận diện, phân tích và giải quyết các vấn đề phức tạp trong học tập và công việc. Tầm quan trọng của năng lực này không chỉ nằm ở việc giúp sinh viên vượt qua các bài kiểm tra mà còn trong việc chuẩn bị cho họ đối mặt với những thách thức trong môi trường làm việc thực tế. Nghiên cứu cho thấy, sinh viên có năng lực giải quyết vấn đề tốt thường có khả năng làm việc nhóm hiệu quả hơn và có khả năng thích ứng cao với các tình huống mới.

II. Phương pháp dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề

Phương pháp dạy học là yếu tố quyết định trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên kỹ thuật. Các phương pháp như học tập dựa trên vấn đề, học tập trải nghiệm và học tập hợp tác đã được chứng minh là hiệu quả trong việc nâng cao năng lực này. Việc áp dụng các phương pháp này trong dạy học nhiệt học vật lý không chỉ giúp sinh viên hiểu sâu hơn về kiến thức mà còn khuyến khích họ phát triển kỹ năng tư duy độc lập và sáng tạo. Theo một nghiên cứu, sinh viên tham gia vào các hoạt động học tập tích cực có xu hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề tốt hơn so với những sinh viên chỉ học theo phương pháp truyền thống.

2.1. Học tập dựa trên vấn đề

Học tập dựa trên vấn đề là một phương pháp dạy học hiệu quả, trong đó sinh viên được giao nhiệm vụ giải quyết các vấn đề thực tế. Phương pháp này không chỉ giúp sinh viên phát triển năng lực giải quyết vấn đề mà còn khuyến khích họ tìm kiếm thông tin, làm việc nhóm và phát triển kỹ năng giao tiếp. Nghiên cứu cho thấy, sinh viên tham gia vào các hoạt động học tập dựa trên vấn đề có khả năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn tốt hơn, từ đó nâng cao chất lượng học tập.

III. Thực trạng và giải pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề

Thực trạng dạy học hiện nay cho thấy, nhiều sinh viên vẫn chưa phát triển được năng lực giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu là do phương pháp dạy học còn nặng về lý thuyết, thiếu sự tương tác và thực hành. Để khắc phục tình trạng này, cần có những giải pháp đồng bộ như cải tiến chương trình giảng dạy, áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại và tăng cường thực hành cho sinh viên. Việc này không chỉ giúp sinh viên phát triển năng lực giải quyết vấn đề mà còn nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường đại học kỹ thuật.

3.1. Đề xuất biện pháp sư phạm

Đề xuất các biện pháp sư phạm nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên bao gồm việc xây dựng các tình huống có vấn đề trong dạy học, thiết kế các bài tập thực hành và khuyến khích sinh viên tham gia vào các dự án nghiên cứu. Những biện pháp này sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, giúp sinh viên phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Nghiên cứu cho thấy, việc áp dụng các biện pháp này đã mang lại kết quả tích cực trong việc nâng cao năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên.

Luận án tiến sĩ về phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên ngành kỹ thuật trong dạy học nhiệt học vật lý đại cương