## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam thế kỷ XXI, việc phát triển kỹ năng tự học cho học sinh là một yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng xu thế toàn cầu hóa và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Theo khảo sát tại các trường THPT thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh trong năm học 2018-2019, có khoảng 91,6% giáo viên nhận định học sinh chưa có kỹ năng tự học với sách giáo khoa (SGK) và tâm lý ỷ lại vào giáo viên còn phổ biến. Đồng thời, 36,6% học sinh thẳng thắn bày tỏ không thích học môn Lịch sử, trong khi 70% học sinh nhận thức được việc tự học với SGK giúp nâng cao kết quả học tập. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào phát triển kỹ năng tự học với SGK trong dạy học Lịch sử lớp 12 nhằm nâng cao chất lượng học tập và phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các biện pháp sư phạm phát triển kỹ năng tự học với SGK cho học sinh lớp 12 tại các trường THPT thị xã Quảng Yên, đồng thời khảo sát thực trạng và đánh giá hiệu quả các biện pháp này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trường THPT Minh Hà, Đông Thành và Bạch Đằng trong năm học 2018-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử, phát triển năng lực tự học cho học sinh, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho giáo viên và nhà trường trong việc đổi mới phương pháp dạy học.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục học và tâm lý học về tự học và phát triển năng lực học sinh. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

- **Lý thuyết phát triển năng lực tự học**: Năng lực tự học được hiểu là khả năng xác định nhiệm vụ học tập, lập kế hoạch, thực hiện và tự đánh giá quá trình học tập một cách chủ động và tự giác. Kỹ năng tự học bao gồm các thao tác như khai thác tài liệu, giải quyết bài tập, tự kiểm tra và điều chỉnh.

- **Lý thuyết phương pháp dạy học tích cực**: Nhấn mạnh vai trò trung tâm của học sinh trong quá trình học tập, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và phát triển kỹ năng tự học thông qua các hoạt động học tập có hướng dẫn.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: kỹ năng tự học (KNTH), sách giáo khoa (SGK), dạy học lịch sử (DHLS), năng lực tự học (NLTH), phương pháp dạy học (PPDH).

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ khảo sát 12 giáo viên và 320 học sinh lớp 12 tại 3 trường THPT thị xã Quảng Yên trong năm học 2018-2019, cùng với tài liệu lý luận, chương trình SGK Lịch sử lớp 12 và các nghiên cứu trước đó.

- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, so sánh tỷ lệ phần trăm các nhận thức, thái độ và thực trạng kỹ năng tự học. Phân tích nội dung để đánh giá các biện pháp sư phạm và hiệu quả thực nghiệm.

- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2018-2019, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, đề xuất biện pháp, thiết kế giáo án và thực nghiệm sư phạm, cuối cùng là tổng hợp và đánh giá kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Nhận thức về tầm quan trọng của tự học**: 100% giáo viên đồng ý rằng tự học là rất cần thiết trong dạy học Lịch sử. 70% học sinh nhận thức được tự học với SGK giúp nâng cao kết quả học tập.

2. **Thực trạng kỹ năng tự học với SGK**: 91,6% giáo viên cho biết học sinh chưa có kỹ năng tự học với SGK, 83% giáo viên nhận định học sinh không có thói quen tự học mà chỉ làm việc đối phó. Học sinh chủ yếu học thuộc lòng vở ghi (91,8%), chỉ 3,4% đọc SGK để trả lời câu hỏi.

3. **Khó khăn trong tự học**: 87,1% học sinh không dám hỏi giáo viên khi không hiểu bài, 68,1% không được hướng dẫn tự học với SGK, 65,3% không biết cách tự học với kênh hình trong SGK.

4. **Hiệu quả các biện pháp phát triển kỹ năng tự học**: Qua thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Minh Hà, các biện pháp phát triển kỹ năng tự học với SGK đã giúp nâng cao điểm trung bình của học sinh lớp 12, với sự chênh lệch điểm trung bình giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng khoảng 15%.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù giáo viên và học sinh đều nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng tự học với SGK, nhưng thực tế kỹ năng này chưa được phát triển đồng bộ và hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu phương pháp hướng dẫn cụ thể từ giáo viên, học sinh thiếu thói quen và động cơ tự học, cùng với điều kiện gia đình và môi trường học tập còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả tương đồng với nhận định rằng việc phát triển kỹ năng tự học cần sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, học sinh và môi trường giáo dục. Việc áp dụng các biện pháp sư phạm phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh và nội dung SGK là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả tự học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ học sinh có kỹ năng tự học trước và sau thực nghiệm, bảng tổng hợp điểm kiểm tra giữa các lớp, giúp minh họa rõ ràng sự cải thiện chất lượng học tập.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực hướng dẫn tự học cho giáo viên**: Đào tạo kỹ năng phát triển kỹ năng tự học với SGK, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

2. **Xây dựng kế hoạch học tập cá nhân cho học sinh**: Hướng dẫn học sinh lập kế hoạch tự học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý, tăng tỷ lệ học sinh có kế hoạch tự học lên 80% trong năm học tiếp theo, do giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn thực hiện.

3. **Đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử theo hướng phát triển kỹ năng tự học**: Tăng cường hoạt động làm việc với SGK, sử dụng sơ đồ, bảng biểu, tranh ảnh để kích thích tư duy, áp dụng trong toàn bộ các tiết học, đánh giá qua kết quả kiểm tra định kỳ.

4. **Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình**: Tuyên truyền, vận động phụ huynh quan tâm, tạo điều kiện cho học sinh tự học tại nhà, tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ để trao đổi về tiến độ học tập, thực hiện liên tục trong năm học.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Giáo viên Lịch sử THPT**: Nắm bắt các biện pháp phát triển kỹ năng tự học với SGK, áp dụng vào giảng dạy để nâng cao hiệu quả học tập của học sinh.

2. **Nhà quản lý giáo dục**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cải thiện môi trường học tập.

3. **Sinh viên ngành Sư phạm Lịch sử**: Tham khảo để hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học tích cực và phát triển kỹ năng tự học cho học sinh.

4. **Phụ huynh học sinh**: Hiểu được vai trò của gia đình trong việc hỗ trợ phát triển kỹ năng tự học cho con em, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao kỹ năng tự học với SGK lại quan trọng trong dạy học Lịch sử?**  
Kỹ năng này giúp học sinh chủ động tiếp nhận kiến thức, phát triển tư duy phân tích, tổng hợp và vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao hiệu quả học tập và kết quả thi.

2. **Những khó khăn phổ biến khi học sinh tự học với SGK là gì?**  
Bao gồm thiếu hướng dẫn từ giáo viên, thiếu thói quen tự học, không biết cách khai thác nội dung SGK, và tâm lý ngại hỏi khi không hiểu bài.

3. **Làm thế nào để giáo viên phát triển kỹ năng tự học cho học sinh?**  
Giáo viên cần áp dụng phương pháp dạy học tích cực, hướng dẫn kỹ năng khai thác SGK, tổ chức các hoạt động học tập có sự tham gia chủ động của học sinh và đánh giá thường xuyên.

4. **Gia đình có vai trò như thế nào trong việc phát triển kỹ năng tự học?**  
Gia đình tạo môi trường hỗ trợ, động viên, giám sát việc học tập của học sinh, giúp các em hình thành thói quen và động cơ tự học bền vững.

5. **Các biện pháp nào đã được thực nghiệm và chứng minh hiệu quả?**  
Các biện pháp như tập huấn giáo viên, xây dựng kế hoạch học tập cá nhân, đổi mới phương pháp dạy học và tăng cường phối hợp nhà trường-gia đình đã giúp nâng cao điểm số và thái độ học tập của học sinh.

## Kết luận

- Kỹ năng tự học với SGK là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử lớp 12 tại các trường THPT thị xã Quảng Yên.  
- Thực trạng kỹ năng tự học còn hạn chế do nhiều nguyên nhân từ giáo viên, học sinh và môi trường học tập.  
- Các biện pháp sư phạm được đề xuất và thực nghiệm đã chứng minh hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng tự học.  
- Nghiên cứu góp phần làm phong phú lý luận và thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử.  
- Khuyến nghị tiếp tục triển khai các giải pháp đồng bộ, tập trung bồi dưỡng giáo viên và nâng cao nhận thức học sinh về tự học.

**Hành động tiếp theo:** Các trường THPT cần áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu cho giáo viên nhằm nâng cao năng lực hướng dẫn tự học. Các bậc phụ huynh cũng cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường để tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh.

**Hãy bắt đầu ngay hôm nay để phát triển kỹ năng tự học cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo!**