Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục mầm non tại Thành phố Hồ Chí Minh, việc chuẩn bị kỹ năng tiền học đường cho trẻ 5 – 6 tuổi đóng vai trò then chốt trong việc giúp trẻ sẵn sàng bước vào lớp một. Theo ước tính, có khoảng 388 trẻ thuộc 6 trường mầm non ở cả khu vực nội thành và ngoại thành được khảo sát nhằm đánh giá thực trạng kỹ năng tiền học đường, bao gồm kỹ năng tiền đọc, tiền viết và tiền tính toán. Nghiên cứu tập trung vào việc xác định mức độ hình thành các kỹ năng này, đồng thời đề xuất các biện pháp phát triển phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là đánh giá thực trạng kỹ năng tiền học đường của trẻ 5 – 6 tuổi tại các trường mầm non trên địa bàn TP. HCM, từ đó xây dựng và khảo nghiệm các biện pháp phát triển kỹ năng tiền học đường, góp phần giúp trẻ tự tin, chủ động và thuận lợi khi bước vào lớp một. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong 6 trường mầm non thuộc các quận nội thành và ngoại thành, với thời gian khảo sát cuối năm học. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về mức độ phát triển kỹ năng tiền học đường, làm cơ sở cho các chính sách giáo dục và cải tiến chương trình đào tạo mầm non, đồng thời hỗ trợ giáo viên và phụ huynh trong việc chuẩn bị cho trẻ bước vào môi trường học tập chính thức.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết phát triển tâm lý và giáo dục mầm non, trong đó có lý thuyết về sự sẵn sàng tâm lý của K.D Usinxki và Vygotsky, nhấn mạnh tầm quan trọng của thời điểm tối ưu trong việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp một. Lý thuyết về kỹ năng tiền học đường được xây dựng dựa trên các khái niệm kỹ năng tiền đọc, tiền viết và tiền tính toán, được định nghĩa là khả năng vận dụng kiến thức ban đầu vào thực tiễn để thực hiện các hành động học tập hiệu quả. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Kỹ năng tiền đọc: Khả năng nhận biết, phân tích âm thanh và chữ viết, kể chuyện theo tranh, đọc giả bộ truyện tranh.
  • Kỹ năng tiền viết: Khả năng nhận biết chữ viết, sử dụng ký hiệu để thể hiện ý nghĩ, viết tên bản thân, cầm bút và viết đúng tư thế.
  • Kỹ năng tiền tính toán: Khả năng nhận biết số lượng, giải thích mối quan hệ nguyên nhân – kết quả, thực hiện quy tắc sắp xếp đơn giản, nhận biết thời gian và không gian.

Ngoài ra, nghiên cứu còn dựa trên Bộ chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi và chương trình giáo dục mầm non hiện hành, làm cơ sở để xây dựng các bài tập đo nghiệm và đánh giá kỹ năng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp bao gồm:

  • Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Thu thập ý kiến của 38 giáo viên lớp Lá về thực trạng kỹ năng tiền học đường của 388 trẻ 5 – 6 tuổi tại 6 trường mầm non ở TP. HCM.
  • Phương pháp đo nghiệm: Thiết kế bộ bài tập đánh giá kỹ năng tiền đọc, tiền viết và tiền tính toán dựa trên chương trình giáo dục mầm non và Bộ chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi. Các bài tập được thực hiện trực tiếp với trẻ nhằm đánh giá mức độ đạt các kỹ năng.
  • Phương pháp xử lý số liệu thống kê: Sử dụng phần mềm SPSS để phân tích dữ liệu thu thập được, bao gồm so sánh mức độ kỹ năng theo giới tính và khu vực nội thành – ngoại thành.
  • Phương pháp chuyên gia: Lấy ý kiến đánh giá của các chuyên gia giáo dục về tính hiệu quả và khả thi của các biện pháp phát triển kỹ năng tiền học đường.

Thời gian nghiên cứu được thực hiện trong năm học cuối cùng của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, với cỡ mẫu 388 trẻ và 38 giáo viên, được chọn ngẫu nhiên từ 6 trường mầm non đại diện cho các quận nội thành và ngoại thành của TP. HCM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ kỹ năng tiền đọc: Tỉ lệ trẻ đạt kỹ năng tiền đọc cao, trong đó 94.2% trẻ thao tác như người đọc sách, 91.3% nói được ý nghĩa một số ký hiệu trong cuộc sống, 89.3% phát âm đúng tên âm của 29 chữ cái. Tuy nhiên, kỹ năng kể chuyện theo tranh chỉ đạt 62.5%, thấp nhất trong các tiêu chí. So sánh theo giới tính, nữ có mức độ kỹ năng tiền đọc cao hơn nam ở các kỹ năng kể chuyện và đọc truyện tranh (sig ≤ 0.05). Khu vực ngoại thành có mức độ kỹ năng tiền đọc cao hơn nội thành ở 4/5 kỹ năng có sự khác biệt ý nghĩa (sig ≤ 0.05).

  2. Mức độ kỹ năng tiền viết: Kỹ năng viết chữ theo thứ tự từ trái qua phải, từ trên xuống dưới đạt cao nhất với 99.1%, tiếp theo là tô, đồ chữ cái và số (97.2%), cầm bút và sử dụng bút đúng (95.2%). Hai kỹ năng có tỉ lệ đạt thấp hơn là nhận ra chữ viết có thể đọc thay lời nói (79.4%) và sử dụng ký hiệu, hình vẽ thể hiện cảm xúc, ý nghĩ (80.4%). Nữ giới có mức độ kỹ năng tiền viết cao hơn nam ở các kỹ năng viết tên bản thân và sao chép chữ cái (sig ≤ 0.05). Khu vực ngoại thành cũng vượt trội hơn nội thành ở các kỹ năng tô, đồ, ngồi viết đúng và sử dụng bút đúng (sig ≤ 0.05).

  3. Mức độ kỹ năng tiền tính toán: Khoảng 69.5% trẻ giải thích được mối quan hệ nguyên nhân – kết quả đơn giản trong cuộc sống, 70% nhận ra và thực hiện quy tắc sắp xếp đơn giản. Các kỹ năng về nhận biết ngày tháng, vị trí trong không gian và gọi tên các ngày trong tuần cũng được đánh giá nhưng chưa đạt mức cao đồng đều.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kỹ năng tiền học đường của trẻ 5 – 6 tuổi tại TP. HCM đạt mức khá, tuy nhiên còn tồn tại sự không đồng đều giữa các kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng kể chuyện theo tranh và kỹ năng nhận biết ý nghĩa chữ viết. Nguyên nhân chính được xác định là do nhận thức và phương pháp tổ chức hoạt động của giáo viên chưa đồng bộ, chưa chú trọng đầy đủ đến các kỹ năng mềm và kỹ năng thực hành. So sánh theo giới tính và khu vực cho thấy trẻ nữ và trẻ ở ngoại thành có lợi thế hơn, có thể do sự khác biệt trong môi trường giáo dục và sự quan tâm của giáo viên, phụ huynh.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với báo cáo của ngành giáo dục về sự cần thiết tăng cường các hoạt động phát triển kỹ năng toàn diện cho trẻ mẫu giáo. Việc sử dụng các bài tập đo nghiệm và bảng hỏi đã giúp minh họa rõ ràng sự phân bố kỹ năng qua các biểu đồ cột và bảng so sánh, từ đó làm nổi bật các điểm mạnh và hạn chế trong thực trạng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức các hoạt động kể chuyện theo tranh và đọc giả bộ: Giáo viên cần tổ chức ít nhất 1-2 lần/tuần các hoạt động này nhằm nâng cao kỹ năng kể chuyện và đọc hiểu của trẻ, đặc biệt chú trọng kỹ năng kể chuyện theo tranh – chỉ đạt 62.5% hiện nay.

  2. Đa dạng hóa phương pháp dạy kỹ năng tiền viết: Áp dụng các trò chơi sáng tạo, tạo tình huống thực tế để trẻ nhận biết chữ viết có thể thay lời nói, đồng thời tăng thời gian thực hành cầm bút, tô, đồ trong các góc học tập. Mục tiêu nâng tỉ lệ đạt kỹ năng này lên trên 90% trong vòng 1 năm học.

  3. Phát triển kỹ năng tiền tính toán qua các hoạt động thực tiễn: Tổ chức các trò chơi, bài tập về nhận biết số lượng, quy tắc sắp xếp, thời gian và không gian nhằm nâng cao khả năng tư duy logic và nhận thức toán học cho trẻ. Mục tiêu đạt trên 80% trẻ có kỹ năng cơ bản trong vòng 6 tháng.

  4. Tập huấn nâng cao nhận thức và kỹ năng sư phạm cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục mầm non, đặc biệt là kỹ năng phát triển kỹ năng tiền học đường, nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và sự tâm huyết của giáo viên. Thời gian thực hiện trong 1 học kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên mầm non: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp phát triển kỹ năng tiền học đường, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy để nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Sử dụng số liệu và đề xuất để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo phù hợp, cải thiện môi trường giáo dục mầm non.

  3. Phụ huynh có con trong độ tuổi mẫu giáo: Hiểu rõ các kỹ năng cần phát triển cho trẻ, phối hợp với nhà trường trong việc hỗ trợ con em chuẩn bị vào lớp một.

  4. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành giáo dục mầm non: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kỹ năng tiền học đường gồm những gì?
    Kỹ năng tiền học đường bao gồm kỹ năng tiền đọc, tiền viết và tiền tính toán, là những kỹ năng cơ bản giúp trẻ 5 – 6 tuổi sẵn sàng bước vào lớp một. Ví dụ, kỹ năng tiền đọc là khả năng nhận biết chữ cái và kể chuyện theo tranh.

  2. Tại sao kỹ năng kể chuyện theo tranh lại thấp hơn các kỹ năng khác?
    Nguyên nhân chính là do giáo viên chưa tổ chức thường xuyên các hoạt động kể chuyện theo tranh, chỉ khoảng 1 lần/tháng hoặc ít hơn, dẫn đến trẻ thiếu cơ hội thực hành kỹ năng này.

  3. Có sự khác biệt nào về kỹ năng tiền học đường giữa trẻ nam và nữ không?
    Có, trẻ nữ thường có mức độ kỹ năng tiền đọc và tiền viết cao hơn trẻ nam, đặc biệt ở các kỹ năng kể chuyện và viết tên bản thân, do sự khác biệt trong sự phát triển ngôn ngữ và sự quan tâm của giáo viên.

  4. Kỹ năng tiền tính toán được đánh giá như thế nào?
    Kỹ năng tiền tính toán được đánh giá qua khả năng giải thích mối quan hệ nguyên nhân – kết quả, nhận biết quy tắc sắp xếp, gọi tên các ngày trong tuần và xác định vị trí trong không gian. Hiện tỉ lệ đạt khoảng 70%.

  5. Làm thế nào để giáo viên nâng cao kỹ năng tiền học đường cho trẻ?
    Giáo viên cần tăng cường tổ chức các hoạt động thực hành đa dạng, sử dụng trò chơi, tạo tình huống thực tế, đồng thời tham gia các khóa tập huấn nâng cao kỹ năng sư phạm và nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng tiền học đường.

Kết luận

  • Kỹ năng tiền học đường của trẻ 5 – 6 tuổi tại TP. HCM đạt mức khá, với kỹ năng tiền đọc và tiền viết có tỉ lệ đạt cao trên 80%, nhưng kỹ năng kể chuyện theo tranh và nhận biết ý nghĩa chữ viết còn hạn chế.
  • Trẻ nữ và trẻ ở khu vực ngoại thành có mức độ kỹ năng tiền học đường cao hơn trẻ nam và trẻ nội thành.
  • Nguyên nhân chính là do nhận thức và phương pháp tổ chức hoạt động của giáo viên chưa đồng bộ, thiếu thời gian thực hành và sự đa dạng trong các hoạt động giáo dục.
  • Đề xuất các biện pháp phát triển kỹ năng tiền học đường bao gồm tăng cường hoạt động kể chuyện, đa dạng hóa phương pháp dạy viết, phát triển kỹ năng tính toán qua trò chơi và tập huấn giáo viên.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, giúp trẻ 5 – 6 tuổi phát triển toàn diện và sẵn sàng bước vào lớp một thành công!