I. Kỹ năng nói và tầm quan trọng trong giáo dục tiểu học
Kỹ năng nói là một trong những kỹ năng ngôn ngữ cơ bản, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển năng lực giao tiếp của học sinh. Đối với học sinh lớp 4, việc rèn luyện kỹ năng nói không chỉ giúp các em tự tin trong giao tiếp mà còn là nền tảng để phát triển các kỹ năng ngôn ngữ khác như đọc, viết và nghe. Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 đã nhấn mạnh việc phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ, trong đó kỹ năng nói được xem là yếu tố then chốt. Theo đó, phát triển kỹ năng nói không chỉ là mục tiêu giáo dục mà còn là phương tiện để học sinh khám phá thế giới xung quanh, phát triển tư duy và nhận thức.
1.1. Đặc điểm của kỹ năng nói
Kỹ năng nói bao gồm nhiều yếu tố như phát âm, từ vựng, ngữ pháp, và sự trôi chảy. Theo Hieke (1985), để đánh giá kỹ năng nói, cần xem xét khả năng sử dụng từ vựng chính xác, phát âm chuẩn, ngữ pháp đúng, và diễn đạt mạch lạc. Đối với học sinh tiểu học, việc rèn luyện kỹ năng nói cần chú trọng vào việc tạo môi trường giao tiếp tự nhiên, khuyến khích học sinh nói nhiều hơn, đồng thời hướng dẫn các em sử dụng ngôn ngữ phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng.
1.2. Vai trò của kỹ năng nói trong giáo dục toàn diện
Kỹ năng nói không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là phương tiện để học sinh thể hiện bản thân, phát triển năng lực tư duy và năng lực hợp tác. Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, việc phát triển kỹ năng nói được xem là một phần không thể thiếu trong quá trình hình thành năng lực ngôn ngữ và năng lực xã hội của học sinh. Đặc biệt, đối với học sinh lớp 4, việc rèn luyện kỹ năng nói giúp các em tự tin hơn trong việc trình bày ý kiến, thuyết trình, và tham gia các hoạt động nhóm.
II. Phương pháp dạy học phát triển kỹ năng nói theo chương trình GDPT 2018
Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 đã đưa ra những định hướng mới trong việc dạy học kỹ năng nói, tập trung vào việc phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Các phương pháp dạy học được đề xuất bao gồm việc sử dụng các bài tập thực hành, hoạt động nhóm, và các tình huống giao tiếp thực tế. Đặc biệt, việc tích hợp kỹ năng nói vào các môn học như Tập đọc, Kể chuyện, và Luyện từ và câu giúp học sinh có cơ hội thực hành và phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách toàn diện.
2.1. Xây dựng bài tập phát triển kỹ năng nói
Các bài tập phát triển kỹ năng nói được thiết kế dựa trên các chủ đề gần gũi với cuộc sống của học sinh, giúp các em dễ dàng tiếp cận và thực hành. Ví dụ, thông qua phân môn Kể chuyện, học sinh được rèn luyện khả năng diễn đạt ý tưởng một cách mạch lạc và sáng tạo. Bên cạnh đó, các bài tập trong giờ Tập đọc và Luyện từ và câu cũng được sử dụng để củng cố kỹ năng phát âm và sử dụng từ vựng.
2.2. Đánh giá kỹ năng nói của học sinh
Việc đánh giá kỹ năng nói của học sinh cần dựa trên các tiêu chí cụ thể như phát âm, từ vựng, ngữ pháp, và sự trôi chảy. Các công cụ đánh giá như bảng kiểm, phiếu quan sát, và bài kiểm tra thực hành được sử dụng để đo lường sự tiến bộ của học sinh. Đồng thời, giáo viên cần tạo môi trường khuyến khích học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau, từ đó giúp các em nhận thức rõ hơn về điểm mạnh và điểm yếu của mình.
III. Thực nghiệm và ứng dụng thực tiễn
Các thực nghiệm sư phạm được tiến hành tại một số trường tiểu học ở Hải Phòng đã cho thấy hiệu quả của các biện pháp phát triển kỹ năng nói theo chương trình GDPT 2018. Kết quả cho thấy, học sinh lớp 4 đã có sự tiến bộ rõ rệt trong việc sử dụng ngôn ngữ, đặc biệt là khả năng phát biểu và thuyết trình. Các bài tập thực hành và hoạt động nhóm đã giúp học sinh tự tin hơn trong giao tiếp và thể hiện bản thân.
3.1. Kết quả thực nghiệm
Kết quả thực nghiệm cho thấy, học sinh lớp 4 ở các trường thực nghiệm có khả năng phát âm chuẩn hơn, sử dụng từ vựng phong phú hơn, và diễn đạt ý tưởng một cách mạch lạc hơn so với các lớp đối chứng. Đặc biệt, các em cũng thể hiện sự tự tin và tích cực hơn trong các hoạt động nhóm và thuyết trình.
3.2. Ứng dụng thực tiễn
Các biện pháp phát triển kỹ năng nói được đề xuất trong luận văn có thể được áp dụng rộng rãi trong các trường tiểu học, đặc biệt là trong bối cảnh đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình GDPT 2018. Việc tích hợp kỹ năng nói vào các môn học và hoạt động ngoại khóa sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng ngôn ngữ và năng lực xã hội.
