I. Tổng Quan Về Phát Triển Kinh Tế Có Vốn FDI Tại Việt Nam
Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định sự xuất hiện của thành phần kinh tế mới: kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Thành phần này bao gồm vốn đầu tư từ nước ngoài vào các cơ sở sản xuất kinh doanh tại Việt Nam. Chủ trương là tạo điều kiện thuận lợi để thành phần kinh tế này phát triển, hướng vào xuất khẩu, xây dựng kết cấu hạ tầng, xã hội gắn với thu hút công nghệ hiện đại, tạo thêm nhiều việc làm. Nói đến kinh tế FDI, đó là tập hợp các doanh nghiệp do lượng vốn đầu tư từ các đối tác kinh tế ngoại quốc vào nền kinh tế nội địa hình thành nên. Để xác định bản chất của kinh tế FDI, cần xem xét trên ba mối quan hệ cơ bản: sở hữu tư liệu sản xuất, tổ chức quản lý sản xuất và phân phối sản phẩm. Theo Phi Thị Lan Phương, cần tạo điều kiện để FDI Việt Nam phát triển thuận lợi, hướng vào xuất khẩu và xây dựng cơ sở hạ tầng.
1.1. Các Hình Thức Đầu Tư Nước Ngoài Phổ Biến Hiện Nay
Xét theo mục đích đầu tư, kinh tế FDI được hình thành dưới hai hình thức: đầu tư theo chiều ngang và đầu tư theo chiều dọc. Đầu tư theo chiều ngang là việc một công ty tiến hành đầu tư vào ngành sản xuất mà họ đang có lợi thế cạnh tranh về một loại sản phẩm nào đó. Đầu tư nước ngoài theo chiều dọc nhằm khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên và các yếu tố đầu vào giá rẻ như lao động, đất đai hoặc hoàn thiện quá trình lắp ráp ở nước nhận đầu tư. Sau đó sản phẩm này được bán trên thị trường quốc tế. Đây là hai hình thức doanh nghiệp chuyên lắp ráp khá phổ biến ở các nước đang phát triển cũng như ở Việt Nam hiện nay.
1.2. Đặc Trưng Của Khu Vực Kinh Tế Có Vốn Đầu Tư Nước Ngoài
Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hình thành là do vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đầu tư vào nền kinh tế nước sở tại. Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài ở Việt Nam là một tổng thể phức hợp của các doanh nghiệp đến từ nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ với văn hóa, phong tục và tập quán khác nhau. Khu vực kinh tế nước ngoài đã có mặt ở hầu hết các tỉnh, thành trong toàn quốc. Trong kinh tế FDI ở Việt Nam, lực lượng chi phối chủ yếu là các tập đoàn kinh tế hoặc TNCs, MNCs, do đó mâu thuẫn về lợi ích kinh tế giữa các nhà đầu tư và nước nhận đầu tư tồn tại đan xen như một tất yếu kinh tế.
II. Tác Động Của Hội Nhập Kinh Tế Quốc Tế Đến FDI Việt Nam
Hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình các quốc gia thực hiện chính sách kinh tế mở cửa, mở rộng quan hệ giao lưu hợp tác kinh tế quốc tế, gia nhập, trở thành thành viên của các tổ chức kinh tế, các định chế kinh tế - tài chính quốc tế và tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu. Đó cũng là quá trình loại bỏ dần các rào cản trong thương mại quốc tế, thanh toán quốc tế để tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu chuyển các nhân tố sản xuất giữa các nước. Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thể dựa vào cả thị trường trong nước và thị trường thế giới để phát triển.
2.1. Vai Trò Của FDI Trong Quá Trình Hội Nhập Kinh Tế Quốc Tế
Kinh tế FDI góp phần thúc đẩy sự phát triển của khoa học kỹ thuật và quá trình phân công lao động trên toàn thế giới, qua đó thúc đẩy mạnh mẽ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Phát triển kinh tế FDI sẽ thúc đẩy sự phát triển và liên kết các nền kinh tế thị trường, đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh đó, sự tác động ngược lại của hội nhập kinh tế quốc tế đối với sự phát triển của kinh tế FDI cũng được thể hiện rõ.
2.2. Thách Thức Khi Thu Hút Vốn FDI Trong Bối Cảnh Hội Nhập
Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, để bảo hộ sản xuất trong nước, điều chỉnh mất cân đối cán cân thương mại, tăng dự trữ ngoại tệ, một số nước áp dụng chính sách hạn chế nhập khẩu, làm cho các doanh nghiệp nước ngoài gặp khó khăn trong việc thâm nhập thị trường của nước đó. Đối với các nước đang phát triển, tự do mậu dịch giúp họ nhanh chóng tiếp cận nhiều sản phẩm mới vẫn là thành quả của tiến bộ khoa học và công nghệ được các nước phát triển đầu tư nghiên cứu và triển khai.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Thu Hút Vốn FDI Tại Việt Nam
Để phát triển kinh tế FDI hiệu quả, cần nâng cao năng lực quản lý, trình độ công nghệ, tay nghề cho đội ngũ lao động của doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế FDI. Quá trình phát triển kinh tế FDI cũng đồng thời là quá trình mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường ngoại nước. Phát triển kinh tế FDI là quá trình hoàn thiện quản lý đối với các doanh nghiệp kinh tế FDI. Cần có các giải pháp đồng bộ để thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn vốn này.
3.1. Cải Thiện Môi Trường Đầu Tư Để Thu Hút FDI
Môi trường đầu tư là tổng thể các bộ phận mà ở đó chúng tác động qua lại lẫn nhau và chi phối mạnh mẽ đến các hoạt động đầu tư, buộc các nhà đầu tư phải tự điều chỉnh mục đích, hình thức và phạm vi hoạt động cho thích hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đưa đến hiệu quả cao trong kinh doanh. Cần tạo môi trường pháp lý minh bạch, ổn định và hấp dẫn để thu hút vốn FDI.
3.2. Hoàn Thiện Chính Sách Thu Hút Đầu Tư Nước Ngoài
Chính sách đầu tư nước ngoài là một bộ phận trong các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Chính sách đầu tư nước ngoài bao gồm một hệ thống các chính sách, công cụ và biện pháp thích hợp mà nhà nước áp dụng để điều chỉnh các hoạt động đầu tư quốc tế. Cần có chính sách tài chính và các khuyến khích tài chính, chính sách tiền tệ, chính sách về cơ cấu đầu tư, chính sách đất đai và chính sách lao động hợp lý.
3.3. Nâng Cao Chất Lượng Nguồn Nhân Lực Cho Doanh Nghiệp FDI
Về phương diện lực lượng sản xuất: lực lượng sản xuất của kinh tế FDI là một bộ phận hữu cơ trong sự vận động và phát triển của lực lượng sản xuất xã hội thống nhất. Cần nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp cho người lao động để đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp FDI.
IV. Định Hướng Phát Triển Kinh Tế Có Vốn FDI Bền Vững Tại VN
Định hướng của Nhà nước thể hiện qua việc xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, trực tiếp đầu tư vào một số lĩnh vực để dẫn dắt nền kinh tế trong đó có kinh tế FDI phát triển theo định hướng đã định sẵn. Hệ thống cơ sở hạ tầng cũng đóng góp vào việc tạo ra những ưu thế riêng cho thu hút vốn FDI. Nó có thể được xem như một điều kiện, yêu cầu mà quốc gia đi đầu tư luôn xem xét trước khi quyết định đầu tư.
4.1. Phát Triển Cơ Sở Hạ Tầng Đồng Bộ Để Thu Hút FDI
Hệ thống cơ sở hạ tầng gồm: cơ sở vật chất, đường giao thông, hệ thống ngân hàng, hệ thống phương tiện thông tin. Cần đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng, viễn thông để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp FDI hoạt động.
4.2. Tăng Cường Năng Lực Cạnh Tranh Giữa Các Địa Phương
Một số quy luật kinh tế hiển nhiên của nền kinh tế thị trường là có cầu ắt phải có cung. Khi nhu cầu cao thì dẫn tới cung không đáp ứng nổi và ngược lại. Trong lĩnh vực đầu tư cũng vậy, khi nhu cầu đầu tư cao sẽ dẫn tới cung không đáp ứng nổi. Do đó các nước nhận đầu tư sẽ đặt ra những điều kiện đầu tư khắt khe. Vì vậy để được chấp nhận đầu tư đòi hỏi bên đầu tư phải cạnh tranh nhau và nhà đầu tư nào đáp ứng tốt sẽ được chấp nhận.
V. Xu Hướng Vận Động Của Kinh Tế FDI Trong Tương Lai
Dòng FDI phát triển nhanh nhờ đó mà khu vực kinh tế FDI ngày càng mở rộng tạo ra một hình thức hội nhập thuận lợi cho tất cả các nước trong tiến trình hội nhập. Sự gia tăng mạnh mẽ các luồng vốn đầu tư quốc tế cùng với sự gắn kết chặt chẽ với chuyển giao công nghệ cho các nước tiếp nhận thông qua kinh tế FDI. Sự phân bổ dòng vốn FDI không đều, chủ yếu vào các nước công nghiệp phát triển, còn vào các nước đang phát triển tuy có chiều hướng tăng nhưng tỷ trọng vẫn còn rất nhỏ bé, do đó để thu hút được FDI vào phát triển kinh tế FDI, buộc chúng ta phải cải thiện môi trường đầu tư.
5.1. Tác Động Của TNCs Đến Kinh Tế Có Vốn Đầu Tư Nước Ngoài
Sự vận động của dòng FDI chịu sự chi phối và kiểm soát chủ yếu bởi TNCs, do đó doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chủ yếu là chi nhánh của TNCs lớn trong nền kinh tế toàn cầu. Trước xu hướng vận động của FDI đang biến đổi nhanh làm cho tính cạnh tranh giữa các nước đầu tư và giữa các nước tiếp nhận đầu tư ngày càng gay gắt.
5.2. Cạnh Tranh Thu Hút FDI Giữa Các Quốc Gia Ngày Càng Gay Gắt
Quá trình luân chuyển FDI giữa các đối tác vừa có tính quốc tế hóa, vừa có tính cục bộ hóa. Cần có chiến lược thu hút FDI phù hợp với điều kiện và lợi thế của từng địa phương.
VI. Bài Học Kinh Nghiệm Từ Các Nước Về Thu Hút Vốn FDI
Trung Quốc đã có nhiều kinh nghiệm trong việc phát triển các loại hình doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Theo cách phân chia của Trung Quốc, vốn đầu tư nước ngoài...
6.1. Kinh Nghiệm Thu Hút FDI Của Trung Quốc
Trung Quốc đã có nhiều kinh nghiệm trong việc phát triển các loại hình doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Theo cách phân chia của Trung Quốc, vốn đầu tư nước ngoài...
6.2. Bài Học Cho Việt Nam Từ Kinh Nghiệm Quốc Tế
Cần học hỏi kinh nghiệm của các nước trong khu vực và trên thế giới về thu hút và sử dụng hiệu quả vốn FDI, đồng thời phải có sự điều chỉnh phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.
