Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ và xu hướng toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, giáo dục đại học (GDĐH) đóng vai trò then chốt trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, số lượng sinh viên đại học tăng trưởng liên tục với tỷ lệ tuyển sinh năm học 2019 – 2020 cao hơn năm học trước đó khoảng 8%, cho thấy nhu cầu giáo dục đại học ngày càng lớn. Tuy nhiên, sự gia tăng này cũng đặt ra áp lực lớn đối với các cơ sở giáo dục đại học trong việc phát triển đội ngũ giảng viên (ĐNGV) đủ về số lượng, mạnh về chất lượng để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.

Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển đội ngũ giảng viên Trường Đại học Văn Hiến trong giai đoạn 2017 – 2021, nhằm đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Trường Đại học Văn Hiến, với dữ liệu sơ cấp thu thập trong tháng 01 và 02 năm 2022, kết hợp với dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo và tài liệu liên quan. Mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên, xác định các yếu tố tác động và đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Việc phát triển đội ngũ giảng viên không chỉ đảm bảo số lượng mà còn nâng cao chất lượng, bao gồm trình độ chuyên môn, kỹ năng sư phạm, năng lực nghiên cứu khoa học và khả năng thích ứng với công nghệ mới. Đây là yếu tố quyết định để Trường Đại học Văn Hiến thực hiện sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng lý thuyết phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler (1980), trong đó phát triển nguồn nhân lực bao gồm ba nhóm hoạt động chính: giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng; sử dụng nguồn nhân lực (quy hoạch, tuyển dụng, bố trí, đánh giá); và tạo môi trường phát triển (môi trường làm việc, chính sách đãi ngộ). Lý thuyết này được tích hợp với các chức năng quản lý nhằm xây dựng khung phát triển đội ngũ giảng viên toàn diện.

Ngoài ra, luận văn tham khảo các khái niệm về phẩm chất và năng lực giảng viên theo Luật Giáo dục 2019 và Thông tư số 35/2020/TT-BGDĐT, bao gồm các tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng sư phạm, năng lực nghiên cứu khoa học, phát triển chương trình đào tạo, năng lực hợp tác và sử dụng công nghệ thông tin, ngoại ngữ. Các khái niệm này làm cơ sở để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Phát triển đội ngũ giảng viên: quá trình nâng cao số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ giảng viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Chất lượng giảng viên: bao gồm phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, trình độ chuyên môn, kỹ năng sư phạm và năng lực nghiên cứu.
  • Môi trường phát triển: các điều kiện vật chất, chính sách và văn hóa tổ chức tạo động lực và điều kiện thuận lợi cho giảng viên phát triển.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết, hội nghị, hội thảo của Trường Đại học Văn Hiến và Bộ Giáo dục & Đào tạo giai đoạn 2017 – 2021.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi và phỏng vấn chuyên gia trong tháng 01 – 02/2022 với mẫu nghiên cứu gồm khoảng 150 giảng viên và cán bộ quản lý của trường.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên về số lượng, cơ cấu, trình độ và các yếu tố tác động.
    • Phân tích định tính từ phỏng vấn chuyên gia để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
    • Đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên dựa trên kết quả khảo sát ý kiến.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập dữ liệu thứ cấp: 2017 – 2021
    • Thu thập dữ liệu sơ cấp: tháng 01 – 02/2022
    • Phân tích và tổng hợp kết quả: tháng 03 – 04/2022
    • Viết và hoàn thiện luận văn: tháng 05 – 06/2022

Phương pháp chọn mẫu khảo sát là mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo đại diện cho các khoa, bộ môn và các nhóm giảng viên theo trình độ, thâm niên và chức danh nghề nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng giảng viên tăng nhưng chưa đáp ứng yêu cầu
    Trong giai đoạn 2017 – 2021, số lượng giảng viên Trường Đại học Văn Hiến tăng trung bình khoảng 5% mỗi năm, tuy nhiên vẫn chưa đạt tỷ lệ chuẩn theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tỷ lệ sinh viên trên giảng viên hiện khoảng 25:1, cao hơn mức khuyến nghị từ 17 – 26 sinh viên trên một giảng viên.

  2. Cơ cấu giảng viên chưa đồng bộ
    Cơ cấu giảng viên theo độ tuổi cho thấy nhóm giảng viên dưới 40 tuổi chiếm khoảng 40%, nhóm từ 40 – 50 tuổi chiếm 35%, còn lại là trên 50 tuổi. Tỷ lệ giảng viên nữ chiếm khoảng 45%. Về trình độ, giảng viên có trình độ thạc sĩ chiếm 65%, tiến sĩ chiếm 25%, còn lại là cử nhân và các trình độ khác.

  3. Chất lượng giảng viên còn hạn chế về kỹ năng sư phạm và nghiên cứu khoa học
    Khảo sát cho thấy chỉ khoảng 60% giảng viên tự đánh giá có kỹ năng sư phạm tốt, trong khi năng lực nghiên cứu khoa học và hướng dẫn sinh viên nghiên cứu chỉ đạt khoảng 50%. Ngoài ra, chỉ 30% giảng viên thường xuyên tham gia các khóa đào tạo nâng cao chuyên môn và kỹ năng.

  4. Môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ chưa thực sự tạo động lực phát triển
    Khoảng 55% giảng viên đánh giá môi trường làm việc chưa thực sự thân thiện và hỗ trợ phát triển nghề nghiệp. Chính sách đãi ngộ về lương, thưởng và hỗ trợ đào tạo còn hạn chế, chưa tạo được sự yên tâm và động lực cống hiến lâu dài cho giảng viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Văn Hiến còn nhiều bất cập, đặc biệt là về cơ cấu và chất lượng. Số lượng giảng viên tăng nhưng chưa đáp ứng được tỷ lệ chuẩn, gây áp lực lớn cho công tác giảng dạy và nghiên cứu. Cơ cấu độ tuổi và trình độ chưa đồng bộ làm giảm tính kế thừa và phát triển bền vững của đội ngũ.

Chất lượng giảng viên về kỹ năng sư phạm và nghiên cứu khoa học còn hạn chế, tương đồng với các nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học tại Việt Nam, cho thấy nhu cầu cấp thiết về đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp. Môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn cũng là nguyên nhân khiến giảng viên chưa phát huy tối đa năng lực, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo.

So sánh với các trường đại học trong khu vực, Trường Đại học Văn Hiến cần tăng cường đầu tư vào phát triển đội ngũ giảng viên, đặc biệt chú trọng đến đào tạo nâng cao trình độ tiến sĩ, kỹ năng sư phạm và nghiên cứu khoa học. Việc xây dựng môi trường làm việc tích cực, chính sách đãi ngộ công bằng và minh bạch sẽ góp phần giữ chân và thu hút giảng viên chất lượng cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giảng viên theo độ tuổi, trình độ học vấn, mức độ hài lòng về môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ, giúp minh họa rõ nét các vấn đề cần giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên đồng bộ và bền vững
    Nhà trường cần xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên theo từng giai đoạn, đảm bảo cân đối về số lượng, cơ cấu độ tuổi, trình độ và giới tính. Mục tiêu đến năm 2025, tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ đạt tối thiểu 40%, giảm tỷ lệ giảng viên trên 50 tuổi xuống dưới 20%.

  2. Tăng cường công tác tuyển dụng và sử dụng giảng viên chất lượng cao
    Áp dụng quy trình tuyển dụng minh bạch, công khai, tập trung vào tiêu chuẩn năng lực và phẩm chất. Tổ chức các kỳ thi tuyển chọn giảng viên theo chuẩn năng lực nghề nghiệp, ưu tiên tuyển dụng giảng viên trẻ, có trình độ cao và năng lực nghiên cứu.

  3. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chuyên môn và kỹ năng sư phạm
    Thiết kế các chương trình đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, tập trung vào kỹ năng sư phạm, nghiên cứu khoa học, ngoại ngữ và công nghệ thông tin. Khuyến khích giảng viên tham gia các khóa học nâng cao trình độ trong và ngoài nước, hỗ trợ kinh phí đào tạo.

  4. Cải thiện chính sách đãi ngộ và tạo môi trường làm việc tích cực
    Rà soát, điều chỉnh chính sách lương, thưởng, phụ cấp phù hợp với năng lực và đóng góp của giảng viên. Xây dựng môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ phát triển nghề nghiệp, khuyến khích sáng tạo và hợp tác. Tăng cường các hoạt động giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa giảng viên.

  5. Tăng cường công tác đánh giá và kiểm tra chất lượng giảng viên
    Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá toàn diện dựa trên trình độ, năng lực, phẩm chất và hiệu quả công tác. Sử dụng kết quả đánh giá làm cơ sở cho việc phân loại, khen thưởng, đào tạo và bổ nhiệm giảng viên.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ trong vòng 3 – 5 năm tới, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Giám hiệu, các phòng ban chức năng và các khoa, bộ môn của trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học
    Giúp hoạch định chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, xây dựng kế hoạch đào tạo và bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Phòng Tổ chức cán bộ và phòng Đào tạo các trường đại học
    Là tài liệu tham khảo để xây dựng quy trình tuyển dụng, đánh giá và sử dụng giảng viên hiệu quả, đồng thời thiết kế các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực.

  3. Giảng viên và cán bộ nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ giảng viên, giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng phát triển nghề nghiệp.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và các tổ chức nghiên cứu giáo dục
    Hỗ trợ xây dựng các chính sách phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ giảng viên lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Đội ngũ giảng viên là nhân tố quyết định chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Phát triển đội ngũ giúp nâng cao trình độ, kỹ năng và phẩm chất, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng viên?
    Bao gồm yếu tố bên ngoài như chính sách của Đảng, Nhà nước, xu thế công nghệ và xã hội; yếu tố bên trong như phẩm chất, năng lực giảng viên, năng lực quản lý của hiệu trưởng và cán bộ quản lý, cũng như môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng viên về kỹ năng sư phạm?
    Thông qua các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp giảng dạy, kỹ năng truyền đạt, sử dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ, kết hợp với đánh giá và phản hồi thường xuyên.

  4. Chính sách đãi ngộ ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của giảng viên?
    Chính sách đãi ngộ công bằng, minh bạch tạo động lực vật chất và tinh thần, giúp giảng viên yên tâm công tác, phát huy năng lực và gắn bó lâu dài với nhà trường.

  5. Làm sao để xây dựng môi trường làm việc tích cực cho giảng viên?
    Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, khuyến khích hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm, đảm bảo quyền lợi và phát triển nghề nghiệp, đồng thời xây dựng văn hóa tổ chức thân thiện, dân chủ và sáng tạo.

Kết luận

  • Phát triển đội ngũ giảng viên là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu trong chiến lược đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học.
  • Thực trạng đội ngũ giảng viên Trường Đại học Văn Hiến giai đoạn 2017 – 2021 cho thấy số lượng tăng nhưng chưa đáp ứng chuẩn, chất lượng còn hạn chế về kỹ năng sư phạm và nghiên cứu khoa học.
  • Các yếu tố tác động bao gồm chính sách nhà nước, xu thế công nghệ, môi trường làm việc và chính sách đãi ngộ của nhà trường.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về quy hoạch, tuyển dụng, đào tạo, chính sách đãi ngộ và đánh giá nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên trong 3 – 5 năm tới.
  • Kêu gọi Ban Giám hiệu, các phòng ban chức năng và giảng viên cùng phối hợp thực hiện để xây dựng đội ngũ giảng viên đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.

Hành động ngay hôm nay để phát triển đội ngũ giảng viên chính là đầu tư cho tương lai bền vững của giáo dục đại học và sự phát triển của đất nước.