Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) đã trở thành xu hướng tất yếu, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2022, giao dịch TTKDTM tăng 85,6% về số lượng và 31,39% về giá trị so với năm 2021. Đặc biệt, thanh toán qua kênh điện thoại di động tăng 116,1% về số lượng và 92,3% về giá trị, trong khi tỷ trọng giao dịch rút tiền mặt giảm từ 12% xuống còn 6,56%. Tuy nhiên, tỷ lệ chi tiêu bằng tiền mặt vẫn còn cao, chiếm hơn 70% tổng chi tiêu của người dân, đặc biệt tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

Trước thực trạng này, nghiên cứu tập trung vào phát triển dịch vụ TTKDTM tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) chi nhánh huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai nhằm khai thác tiềm năng chưa được tận dụng, nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM tại chi nhánh trong giai đoạn 2020-2022, với số liệu sơ cấp thu thập từ tháng 06/2023 đến tháng 10/2023.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ Agribank Định Quán nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng tỷ trọng giao dịch không dùng tiền mặt, góp phần giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành ngân hàng tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm:

  • Khái niệm thanh toán không dùng tiền mặt: Theo Nghị định số 101/2012/NĐ-CP và Thông tư 46/2014/TT-NHNN, TTKDTM là hoạt động thanh toán qua tài khoản ngân hàng hoặc các phương tiện thanh toán điện tử mà không sử dụng tiền mặt trực tiếp.

  • Lý thuyết chi phí xã hội của hệ thống thanh toán (Humphrey & Berger, 1990): Chi phí xã hội của thanh toán điện tử thấp hơn nhiều so với thanh toán bằng tiền mặt, giúp tăng hiệu quả kinh tế.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển TTKDTM: Bao gồm chính sách ngân hàng, tuyên truyền lợi ích dịch vụ, hạ tầng công nghệ và mạng lưới cung cấp dịch vụ, cũng như năng lực đội ngũ nhân viên ngân hàng.

  • Mô hình đánh giá sự phát triển dịch vụ TTKDTM: Dựa trên các chỉ tiêu như số lượng loại hình dịch vụ, số lượng khách hàng sử dụng, số lượng và giá trị giao dịch, thu nhập từ dịch vụ.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ báo cáo hoạt động của Agribank chi nhánh huyện Định Quán giai đoạn 2020-2022 và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 120 khách hàng cá nhân từ tháng 06/2023 đến tháng 10/2023.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu 120 khách hàng, đảm bảo tối thiểu 5 mẫu trên mỗi biến quan sát theo tiêu chuẩn của Hair và cộng sự (1998). Phương pháp chọn mẫu là khảo sát trực tiếp khách hàng tại chi nhánh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tính giá trị trung bình, độ lệch chuẩn; phân tích so sánh biến động qua các năm; áp dụng thang đo Likert 5 bậc để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp trong 5 tháng (06-10/2023), phân tích và tổng hợp số liệu thứ cấp giai đoạn 2020-2022, hoàn thiện đề án trong năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng loại hình dịch vụ TTKDTM đa dạng và tăng trưởng ổn định: Agribank Định Quán cung cấp nhiều sản phẩm như ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng, Internet Banking, Mobile Banking, ATM, POS. Doanh số giao dịch qua các kênh này tăng trưởng qua các năm 2020-2022, ví dụ thanh toán qua thẻ tăng từ 129.466 triệu đồng năm 2020 lên 211.240 triệu đồng năm 2022, tăng 63,1%.

  2. Số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ TTKDTM tăng đều: Số tài khoản thanh toán tăng từ 27.446 năm 2020 lên 29.994 năm 2022, tăng 9,3%. Số thẻ phát hành tăng 39,28% năm 2020 và tiếp tục tăng 19,45% năm 2021. Khách hàng sử dụng Mobile Banking và Internet Banking cũng tăng lần lượt 11,34% và 7,06% năm 2022 so với năm trước.

  3. Doanh số và thu nhập từ dịch vụ TTKDTM tăng trưởng tích cực: Thu nhập ròng từ dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt chiếm tỷ trọng từ 74,1% đến 78,2% tổng thu nhập thanh toán. Thu nhập từ dịch vụ E-mobile banking tăng 36,23% năm 2022 so với năm 2021.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển dịch vụ TTKDTM được khách hàng đánh giá cao: Qua khảo sát 100 khách hàng, các yếu tố như chính sách ngân hàng, tuyên truyền lợi ích, hạ tầng công nghệ và đội ngũ nhân viên đều nhận được mức độ đồng thuận cao, với điểm trung bình trên 4,0 trên thang Likert 5 bậc.

Thảo luận kết quả

Sự đa dạng và hiện đại của các sản phẩm dịch vụ TTKDTM tại Agribank Định Quán đã góp phần tăng số lượng khách hàng và giá trị giao dịch, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số trong ngành ngân hàng. Việc tăng trưởng mạnh mẽ của dịch vụ Mobile Banking và Internet Banking phản ánh sự thay đổi thói quen tiêu dùng, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 thúc đẩy nhu cầu giao dịch không tiếp xúc.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng năm 2021 bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, cho thấy tiềm năng phát triển dịch vụ TTKDTM tại địa phương vẫn chưa được khai thác hết. So với các ngân hàng thương mại khác như Agribank CN Hồ Chí Minh hay VPBank CN TP. HCM, Agribank Định Quán cần đẩy mạnh hơn nữa các chương trình khuyến mãi, nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng mạng lưới.

Việc khách hàng đánh giá cao các yếu tố như chính sách ngân hàng và hạ tầng công nghệ cho thấy Agribank đã có nền tảng tốt, nhưng vẫn cần cải thiện hơn về tuyên truyền và đào tạo nhân viên để nâng cao trải nghiệm khách hàng, đặc biệt tại các vùng nông thôn, dân tộc thiểu số.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng tài khoản, thẻ, doanh số giao dịch qua các năm, cũng như bảng đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển dịch vụ TTKDTM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chính sách ưu đãi và khuyến mãi: Triển khai các chương trình giảm phí, hoàn tiền, tặng quà cho khách hàng sử dụng dịch vụ TTKDTM nhằm tăng tỷ lệ sử dụng thẻ, Mobile Banking và Internet Banking. Mục tiêu tăng 20% số lượng giao dịch qua thẻ trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Agribank Định Quán phối hợp phòng Marketing.

  2. Nâng cao công tác tuyên truyền, giáo dục tài chính: Tổ chức các buổi hội thảo, truyền thông trực tiếp và qua mạng xã hội để nâng cao nhận thức, thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt, đặc biệt tại các xã vùng sâu, vùng xa. Mục tiêu tăng 30% khách hàng mới sử dụng dịch vụ TTKDTM trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Quan hệ khách hàng và phòng Truyền thông.

  3. Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ và mở rộng mạng lưới: Cải tiến hệ thống core banking, tăng số lượng máy POS, ATM tại các điểm giao dịch, đảm bảo giao dịch nhanh chóng, ổn định. Mục tiêu nâng tỷ lệ giao dịch thành công lên trên 98% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin và Ban quản lý chi nhánh.

  4. Đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, kiến thức về sản phẩm TTKDTM cho nhân viên, đặc biệt là giao dịch viên tại các phòng giao dịch. Mục tiêu nâng điểm hài lòng khách hàng về dịch vụ lên trên 4,5/5 trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng: Để tham khảo các giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả kinh doanh và chuyển đổi số.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính, ngân hàng: Sử dụng làm tài liệu tham khảo trong xây dựng chính sách, quy định thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt tại các vùng nông thôn, miền núi.

  3. Các nhà nghiên cứu, học viên, sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính ngân hàng: Nghiên cứu thực tiễn về phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử, ứng dụng công nghệ trong thanh toán.

  4. Doanh nghiệp và khách hàng cá nhân tại địa phương: Hiểu rõ hơn về các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, lợi ích và cách thức sử dụng hiệu quả các sản phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh toán không dùng tiền mặt là gì?
    Thanh toán không dùng tiền mặt là hình thức thanh toán qua tài khoản ngân hàng hoặc các phương tiện điện tử mà không sử dụng tiền mặt trực tiếp, bao gồm thẻ ngân hàng, Internet Banking, Mobile Banking, v.v.

  2. Tại sao phát triển dịch vụ TTKDTM lại quan trọng?
    TTKDTM giúp tăng tốc độ luân chuyển vốn, giảm chi phí lưu thông tiền mặt, nâng cao hiệu quả kinh tế và tạo nguồn vốn cho ngân hàng phát triển tín dụng, đồng thời giảm rủi ro và tăng tính minh bạch trong giao dịch.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến sự phát triển dịch vụ TTKDTM tại Agribank Định Quán?
    Chính sách ngân hàng, tuyên truyền lợi ích dịch vụ, hạ tầng công nghệ và năng lực đội ngũ nhân viên đều đóng vai trò quan trọng, trong đó chính sách và hạ tầng công nghệ được đánh giá cao nhất.

  4. Làm thế nào để khách hàng yên tâm sử dụng dịch vụ TTKDTM?
    Ngân hàng cần đảm bảo an toàn bảo mật thông tin, cung cấp hướng dẫn chi tiết, hỗ trợ khách hàng kịp thời và xây dựng niềm tin qua các chương trình khuyến mãi, dịch vụ chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp.

  5. Agribank Định Quán đã đạt được những kết quả gì trong phát triển TTKDTM?
    Số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ tăng đều qua các năm, doanh số giao dịch qua thẻ và ngân hàng điện tử tăng trưởng tích cực, thu nhập từ dịch vụ TTKDTM chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu nhập thanh toán.

Kết luận

  • Thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank chi nhánh huyện Định Quán đã có sự phát triển tích cực trong giai đoạn 2020-2022 với tăng trưởng về số lượng khách hàng, giao dịch và thu nhập dịch vụ.
  • Các yếu tố chính sách ngân hàng, tuyên truyền, hạ tầng công nghệ và đội ngũ nhân viên là nhân tố then chốt ảnh hưởng đến sự phát triển dịch vụ.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả phát triển dịch vụ TTKDTM, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số và giảm tỷ trọng tiền mặt trong lưu thông tại địa phương.
  • Tiếp tục thu thập và phân tích dữ liệu trong các năm tiếp theo để đánh giá hiệu quả các giải pháp và điều chỉnh phù hợp.
  • Khuyến khích các ngân hàng thương mại khác và cơ quan quản lý tham khảo để phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại các vùng nông thôn, miền núi.

Hành động ngay hôm nay để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần hiện đại hóa hệ thống ngân hàng và nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng!