Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo tại Việt Nam, việc phát triển chương trình đào tạo giáo viên mầm non (GVMN) theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giáo dục. Trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên, với hơn 60 năm xây dựng và phát triển, hiện đào tạo ngành GVMN trình độ cao đẳng, đóng vai trò quan trọng trong cung cấp giáo viên cho địa bàn tỉnh Điện Biên và các vùng lân cận. Tuy nhiên, khảo sát thực trạng cho thấy tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp có việc làm sau 6 tháng chỉ đạt khoảng 35,7%, đồng thời nhà tuyển dụng phản ánh sinh viên còn hạn chế về năng lực và kỹ năng nghề nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phát triển chương trình đào tạo GVMN tại trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn nghề nghiệp và nâng cao chất lượng đào tạo. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng chương trình đào tạo hiện hành, đánh giá nhận thức của giảng viên, cán bộ quản lý, sinh viên và nhà tuyển dụng về chương trình, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển phù hợp. Phạm vi nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023, tại trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên, với đối tượng khảo sát gồm 15 cán bộ quản lý cấp trường, 3 cán bộ quản lý cấp khoa, 18 giảng viên, 35 sinh viên năm cuối, 35 cựu sinh viên và 35 nhà tuyển dụng trong tỉnh.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non, góp phần đáp ứng nhu cầu phát triển giáo dục mầm non tại địa phương, đồng thời tạo cơ sở khoa học cho việc xây dựng và phát triển chương trình đào tạo theo hướng ứng dụng, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và thị trường lao động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình đào tạo giáo viên, đặc biệt là lý thuyết về phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng (ĐHNNUD). Theo đó, chương trình đào tạo được hiểu là bản thiết kế tổng thể các hoạt động giáo dục, bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và đánh giá kết quả, nhằm phát triển năng lực nghề nghiệp của người học.

Lý thuyết về phát triển chương trình đào tạo nhấn mạnh tính liên tục, cập nhật và hoàn thiện chương trình dựa trên nhu cầu thực tiễn, sự tham gia của các bên liên quan như giảng viên, nhà tuyển dụng, sinh viên và cán bộ quản lý. Mô hình phát triển chương trình theo ĐHNNUD tập trung vào xây dựng hồ sơ nghề nghiệp, hồ sơ năng lực và chuẩn đầu ra, từ đó thiết kế nội dung và phương pháp đào tạo phù hợp, tăng cường thực hành và kỹ năng mềm.

Các khái niệm chính bao gồm: chương trình đào tạo (Curriculum), phát triển chương trình đào tạo, định hướng nghề nghiệp ứng dụng, năng lực nghề nghiệp, chuẩn đầu ra, và mô-đun đào tạo. Nghiên cứu cũng tham khảo các văn bản pháp luật như Luật Giáo dục 2009 (sửa đổi), Quyết định số 1982/QĐ-TTg về Khung trình độ quốc gia Việt Nam, và các chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, áp dụng phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu khoa học trong nước và quốc tế để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.

Về thực tiễn, sử dụng phương pháp điều tra khảo sát bằng bảng hỏi với các nhóm đối tượng gồm cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên năm cuối, cựu sinh viên và nhà tuyển dụng tại tỉnh Điện Biên. Cỡ mẫu khảo sát gồm 15 cán bộ quản lý cấp trường, 3 cán bộ quản lý cấp khoa, 18 giảng viên, 35 sinh viên năm cuối, 35 cựu sinh viên và 35 nhà tuyển dụng. Phương pháp phỏng vấn trực tiếp được áp dụng để làm rõ các vấn đề chưa được khai thác qua bảng hỏi.

Phương pháp nghiên cứu sản phẩm được sử dụng để đánh giá các hoạt động phát triển chương trình đào tạo hiện tại. Ngoài ra, phương pháp xin ý kiến chuyên gia được áp dụng để hoàn thiện bộ công cụ khảo sát và đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng các công cụ thống kê toán học, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá mức độ quan trọng, mức độ thực hiện và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố liên quan đến phát triển chương trình đào tạo. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mục tiêu chương trình đào tạo: Khoảng 87% cán bộ quản lý, giảng viên và cựu sinh viên đánh giá mục tiêu chương trình đào tạo GVMN tại trường phù hợp với sứ mạng và tầm nhìn của nhà trường, đồng thời được xác định rõ ràng theo đúng mục tiêu giáo dục cao đẳng. Tuy nhiên, chỉ khoảng 58% cho rằng mục tiêu gắn kết chặt chẽ với nhu cầu nguồn nhân lực và người học.

  2. Nội dung chương trình đào tạo: Khảo sát cho thấy 75% giảng viên và cán bộ quản lý đánh giá nội dung chương trình còn mang tính lý thuyết nhiều, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu thực tiễn nghề nghiệp. Tỷ lệ thời gian dành cho thực hành và kỹ năng mềm chiếm khoảng 30-40% tổng thời lượng đào tạo.

  3. Nhận thức về năng lực cần đạt: Đa số các bên liên quan (trên 80%) đồng thuận về tầm quan trọng của việc phát triển năng lực chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, phẩm chất cá nhân và năng lực giao tiếp cho sinh viên. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% cho rằng chương trình hiện tại đã đáp ứng đầy đủ các năng lực này.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chương trình: Yếu tố chủ quan như năng lực giảng viên, thái độ và kỹ năng giảng dạy theo định hướng ứng dụng được đánh giá có ảnh hưởng mức độ cao (trên 4 điểm trung bình). Yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị thực hành và mối quan hệ với thị trường lao động cũng được đánh giá là những thách thức lớn, với điểm trung bình trên 3,8.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chương trình đào tạo GVMN tại trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đã có những bước tiến trong việc xác định mục tiêu và chuẩn đầu ra phù hợp với định hướng nghề nghiệp ứng dụng. Tuy nhiên, nội dung chương trình còn thiên về lý thuyết, chưa cân đối giữa lý thuyết và thực hành, dẫn đến sinh viên chưa phát triển đầy đủ năng lực nghề nghiệp cần thiết.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ hạn chế về năng lực và kinh nghiệm giảng viên trong việc áp dụng phương pháp giảng dạy lấy người học làm trung tâm, cũng như thiếu hụt cơ sở vật chất, thiết bị thực hành chuyên ngành. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phát triển chương trình đào tạo theo định hướng năng lực và ứng dụng nghề nghiệp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và các bên liên quan, đặc biệt là nhà tuyển dụng và cơ sở thực tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ phù hợp mục tiêu, nội dung và năng lực đạt được, cũng như bảng tổng hợp điểm trung bình đánh giá các yếu tố ảnh hưởng. Việc rà soát, cập nhật chương trình đào tạo định kỳ 2 năm/lần được khuyến nghị nhằm đảm bảo tính kịp thời và phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực phát triển chương trình và giảng dạy cho đội ngũ giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp giảng dạy theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng, kỹ năng xây dựng đề cương học phần và đánh giá năng lực người học. Mục tiêu nâng cao điểm đánh giá năng lực giảng viên lên trên 4,0 trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên môn.

  2. Cụ thể hóa mô hình năng lực nhà giáo hiện đại trong chương trình đào tạo: Xây dựng và áp dụng mô hình năng lực chuẩn cho giảng viên và sinh viên, tập trung phát triển kỹ năng nghề nghiệp, kỹ năng mềm và phẩm chất cá nhân. Thời gian triển khai trong 2 năm, với sự tham gia của các chuyên gia giáo dục và nhà tuyển dụng.

  3. Tổ chức dạy học theo hướng phát triển năng lực người học gắn với yêu cầu tuyển dụng: Thiết kế các hoạt động học tập tích cực, dự án thực tế, thực tập nghề nghiệp tại các cơ sở giáo dục mầm non địa phương, tăng tỷ lệ thực hành lên ít nhất 40% tổng thời lượng đào tạo. Chủ thể thực hiện: Khoa Giáo dục Mầm non phối hợp với các trường mầm non địa phương.

  4. Rà soát, đánh giá và cập nhật chương trình đào tạo định kỳ: Thiết lập quy trình đánh giá chương trình đào tạo 2 năm/lần, lấy ý kiến phản hồi từ giảng viên, sinh viên, cựu sinh viên và nhà tuyển dụng để điều chỉnh nội dung, phương pháp và chuẩn đầu ra phù hợp. Chủ thể thực hiện: Hội đồng khoa học và đào tạo của trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách, quy trình phát triển chương trình đào tạo giáo viên mầm non theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng, giúp nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu xã hội.

  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu giáo dục mầm non: Tài liệu giúp hiểu rõ các lý thuyết, phương pháp phát triển chương trình đào tạo, đồng thời cung cấp các biện pháp cụ thể để cải tiến chương trình và phương pháp giảng dạy, nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Sinh viên ngành giáo dục mầm non và các ngành liên quan: Giúp sinh viên nhận thức rõ về yêu cầu năng lực nghề nghiệp, chuẩn đầu ra và định hướng phát triển bản thân phù hợp với thị trường lao động hiện nay.

  4. Nhà tuyển dụng và các cơ sở giáo dục mầm non: Tham khảo để hiểu rõ hơn về chương trình đào tạo, từ đó phối hợp với nhà trường trong việc thực tập, tuyển dụng và đào tạo bổ sung, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giáo viên mầm non.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng là gì?
    Là quá trình xây dựng và hoàn thiện chương trình đào tạo dựa trên nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động, tập trung phát triển năng lực nghề nghiệp, kỹ năng thực hành và phẩm chất cá nhân của người học, giúp sinh viên sẵn sàng làm việc ngay sau khi tốt nghiệp.

  2. Tại sao cần phát triển chương trình đào tạo giáo viên mầm non theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng?
    Vì chương trình này giúp thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tế của nhà tuyển dụng, nâng cao chất lượng giáo viên mầm non, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển xã hội.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến việc phát triển chương trình đào tạo?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực giảng viên, thái độ và kỹ năng giảng dạy; yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, trang thiết bị, mối quan hệ với thị trường lao động và sự hỗ trợ từ các bên liên quan.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của chương trình đào tạo theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng?
    Thông qua khảo sát ý kiến của sinh viên, giảng viên, cựu sinh viên và nhà tuyển dụng về mức độ đáp ứng năng lực nghề nghiệp, tỷ lệ sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp, cũng như đánh giá kết quả học tập và thực hành của sinh viên.

  5. Các biện pháp nào được đề xuất để phát triển chương trình đào tạo tại trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên?
    Bao gồm nâng cao năng lực giảng viên, cụ thể hóa mô hình năng lực nhà giáo hiện đại, tổ chức dạy học theo hướng phát triển năng lực người học gắn với yêu cầu tuyển dụng, và rà soát, đánh giá chương trình đào tạo định kỳ.

Kết luận

  • Chương trình đào tạo giáo viên mầm non tại trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên đã xác định mục tiêu rõ ràng, phù hợp với sứ mạng nhà trường và yêu cầu giáo dục cao đẳng.
  • Nội dung chương trình còn thiên về lý thuyết, cần tăng cường thực hành và phát triển kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên.
  • Năng lực giảng viên và cơ sở vật chất là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng phát triển chương trình đào tạo.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực giảng viên, cụ thể hóa mô hình năng lực, tổ chức dạy học theo năng lực và đánh giá chương trình định kỳ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi thiết thực cho việc phát triển chương trình đào tạo giáo viên mầm non theo định hướng nghề nghiệp ứng dụng, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giáo dục mầm non tại địa phương.

Tiếp theo, cần triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đào tạo bồi dưỡng giảng viên và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả chương trình. Đề nghị các cơ sở đào tạo, nhà quản lý giáo dục và nhà tuyển dụng phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công mục tiêu này.