Pháp Luật Về Tổ Chức Quản Lý Doanh Nghiệp Nhà Nước Ở Việt Nam Hiện Nay

Theo Luật Doanh nghiệp 2014, DNNN là doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Điều này khác biệt so với các quy định trước đây, khi DNNN bao gồm cả các doanh nghiệp có vốn góp chi phối của Nhà nước. DNNN có những đặc điểm riêng biệt về quyền sở hữu, mục tiêu hoạt động và cơ chế quản lý. Nhà nước vừa là chủ sở hữu, vừa thực hiện chức năng quản lý thông qua các cơ quan có thẩm quyền. DNNN hoạt động trong các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội. Theo Sắc lệnh số 104-SL, DNNN là một doanh nghiệp thuộc quyền sở hữu của quốc gia và do quốc gia điều khiển.

Pháp luật về DNNN đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, gắn liền với sự thay đổi của mô hình kinh tế Việt Nam. Từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, DNNN đóng vai trò chủ đạo. Trong giai đoạn đổi mới, pháp luật dần điều chỉnh để DNNN hoạt động hiệu quả hơn trong môi trường cạnh tranh. Luật Doanh nghiệp 2005 và Luật Doanh nghiệp 2014 đánh dấu những bước tiến quan trọng trong việc cải cách DNNN, hướng tới minh bạch, hiệu quả và phù hợp với thông lệ quốc tế. Luật Doanh nghiệp 2005 quy định việc chuyển đổi DNNN được thực hiện theo lộ trình chuyển đổi hằng năm.

DNNN đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh xã hội, cung cấp các dịch vụ công ích thiết yếu và thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. DNNN thường hoạt động trong các lĩnh vực như năng lượng, hạ tầng, tài chính, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của DNNN còn nhiều hạn chế, cần tiếp tục cải cách để nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp hiệu quả hơn vào nền kinh tế. DNNN vẫn là thành phần chính trong các ngành, lĩnh vực quan trọng, then chốt như tài chính, hạ tầng, chế tạo, năng lượng, khai khoáng.

Cơ chế quản lý DNNN hiện nay vẫn còn nhiều yếu tố hành chính, can thiệp sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Điều này làm giảm tính chủ động, sáng tạo của DNNN và hạn chế khả năng thích ứng với thị trường. Cần phải tiếp tục phân cấp, trao quyền tự chủ cho DNNN và giảm thiểu sự can thiệp của các cơ quan quản lý nhà nước.

Hiệu quả sử dụng vốn và tài sản của nhiều DNNN còn thấp, dẫn đến tình trạng lãng phí, thất thoát. Cần phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của DNNN và có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, cần đổi mới cơ chế quản lý tài chính, khuyến khích DNNN sử dụng vốn hiệu quả hơn.

Năng lực cạnh tranh của nhiều DNNN còn yếu so với các doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Điều này do nhiều nguyên nhân, như công nghệ lạc hậu, trình độ quản lý yếu kém, thiếu vốn đầu tư, v.v. Cần phải có các giải pháp đồng bộ để nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNN, như đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ quản lý, tăng cường hợp tác quốc tế.

Mô hình Hội đồng thành viên phù hợp với các DNNN có quy mô lớn, hoạt động đa ngành nghề. Hội đồng thành viên là cơ quan quản lý cao nhất của DNNN, có quyền quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp. Thành viên Hội đồng thành viên do cơ quan chủ sở hữu bổ nhiệm, miễn nhiệm. Hội đồng thành viên phải chịu trách nhiệm trước cơ quan chủ sở hữu về hiệu quả hoạt động của DNNN.

Mô hình Chủ tịch công ty phù hợp với các DNNN có quy mô nhỏ, hoạt động trong một lĩnh vực cụ thể. Chủ tịch công ty là người đại diện theo pháp luật của DNNN, có quyền điều hành và quản lý mọi hoạt động của doanh nghiệp. Chủ tịch công ty do cơ quan chủ sở hữu bổ nhiệm, miễn nhiệm. Chủ tịch công ty phải chịu trách nhiệm trước cơ quan chủ sở hữu về hiệu quả hoạt động của DNNN.

Người quản lý trong DNNN (thành viên Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Tổng giám đốc/Giám đốc) có những quyền và nghĩa vụ nhất định theo quy định của pháp luật. Họ có quyền tham gia vào việc quyết định các vấn đề quan trọng của doanh nghiệp, nhưng đồng thời phải chịu trách nhiệm về những quyết định đó. Họ phải tuân thủ pháp luật, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và của doanh nghiệp, và phải báo cáo đầy đủ, trung thực về hoạt động của doanh nghiệp. Pháp luật hiện hành cũng quy định rất khác về tiêu chuẩn cũng như quyền, nghĩa vụ của các bộ phận quản lý DNNN.

Để DNNN hoạt động hiệu quả hơn, cần phải tăng cường tính tự chủ cho doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là trao cho DNNN nhiều quyền tự quyết hơn trong việc xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, đầu tư, tuyển dụng lao động, v.v. Đồng thời, cần phải giảm thiểu sự can thiệp của các cơ quan quản lý nhà nước vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN. Cần phải công khai, minh bạch thông tin về hoạt động của DNNN, như tình hình tài chính, kết quả kinh doanh, các dự án đầu tư, v.v. Đồng thời, cần phải tăng cường trách nhiệm giải trình của người quản lý DNNN trước cơ quan chủ sở hữu và trước xã hội.

Để DNNN có thể cạnh tranh hiệu quả trong môi trường kinh tế thị trường, cần phải nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ quản lý, tăng cường hợp tác quốc tế, v.v. Đồng thời, cần phải tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa DNNN và các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.

Kết quả nghiên cứu về pháp luật về tổ chức quản lý doanh nghiệp nhà nước có thể được sử dụng để xây dựng và hoàn thiện pháp luật về DNNN. Nghiên cứu có thể chỉ ra những bất cập, hạn chế của pháp luật hiện hành và đề xuất các giải pháp sửa đổi, bổ sung pháp luật.

Kết quả nghiên cứu về pháp luật về tổ chức quản lý doanh nghiệp nhà nước có thể cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà quản lý DNNN. Nghiên cứu có thể giúp họ hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình, cũng như về các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp.

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động của DNNN. Nghiên cứu có thể chỉ ra những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của DNNN và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động.

Xu hướng hoàn thiện pháp luật về DNNN trong thời gian tới là tiếp tục tăng cường tính tự chủ, minh bạch, trách nhiệm giải trình và nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNN.

Định hướng cải cách DNNN là tiếp tục tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp không cần thiết nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Vai trò của Nhà nước trong quản lý DNNN là tập trung vào việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật, kiểm tra, giám sát và tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng.