Phân Tích Các Yếu Tố Tác Động Đến Tình Trạng Nghèo Của Hộ Gia Đình Tại Huyện Vân Canh, Tỉnh Bình Định

• Tác giả: Nguyễn Xuân Việt
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Ngọc Vinh
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản lý công
• Đề tài: Phân Tích Các Yếu Tố Tác Động Lên Tình Trạng Nghèo Của Các Hộ Gia Đình Tại Huyện Vân Canh, Tỉnh Bình Định
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ kinh tế
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Cơ sở hình thành đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
• 1.7. Cấu trúc của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KHUNG PHÂN TÍCH
• 2.1. Các khái niệm có liên quan đến chủ đề nghiên cứu
• 2.2. Định nghĩa về nghèo đói
• 2.3. Phương pháp xác định chuẩn đói nghèo
• 2.4. Phương pháp xác định chuẩn đói nghèo quốc tế
• 2.5. Phương pháp xác định chuẩn đói nghèo của chương trình xóa đói giảm nghèo quốc gia Việt Nam
• 2.6. Khảo lược một số nghiên cứu về xóa đói giảm nghèo, thực tiễn giảm, thoát nghèo trên thế giới và ở Việt Nam
• 2.6.1. Trên thế giới
• 2.7. Khung phân tích đề xuất
• 2.8. Những vấn đề đặt ra và hướng nghiên cứu của luận văn
• 2.8.1. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu
• 2.8.2. Hướng nghiên cứu của luận văn
• 2.9. Giả thiết và mô hình nghiên cứu đề xuất
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Các giai đoạn nghiên cứu
• 3.3. Nghiên cứu định tính
• 3.4. Nghiên cứu định lượng
• 3.5. Xác định cỡ mẫu
• 3.6. Quá trình thu thập dữ liệu
• 3.7. Phương pháp phân tích dữ liệu
• 3.8. Kiểm tra và làm sạch dữ liệu
• 3.9. Thống kê mô tả dữ liệu
• 3.10. Mô hình hồi quy Binary Logistics
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Giới thiệu tổng quan về huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và nhân lực
• 4.2. Thực trạng hộ nghèo trên địa bàn huyện Vân Canh- tỉnh Bình Định
• 4.3. Kết quả nghiên cứu
• 4.4. Mô tả mẫu nghiên cứu
• 4.5. Tình hình kinh tế - xã hội của các hộ gia đình
• 4.6. Tình hình thu nhập của các hộ gia đình
• 4.7. Đặc điểm xã hội của các hộ gia đình
• 4.8. Kết quả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nghèo (khả năng xảy ra hộ nghèo)
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Một số kiến nghị
• 5.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Những kinh nghiệm giảm nghèo trên thế giới
• Phụ lục 2. Phỏng vấn chuyên gia
• Phụ lục 3. Bảng khảo sát
• Phụ lục 4. Kết quả phân tích SPSS

I. Giới thiệu nghiên cứu

Nghèo đói là một vấn đề xã hội nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của các quốc gia, đặc biệt là ở những khu vực như huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định. Đề tài này nhằm phân tích các yếu tố tác động đến tình trạng nghèo của các hộ gia đình tại huyện Vân Canh. Mục tiêu chính là xác định các yếu tố này và đề xuất các giải pháp giảm nghèo hiệu quả. Theo báo cáo, tỷ lệ hộ nghèo tại huyện Vân Canh vẫn còn cao, với nhiều hộ gia đình gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản. Việc nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa lý thuyết mà còn mang lại giá trị thực tiễn cho chính quyền địa phương trong việc xây dựng các chính sách giảm nghèo.

1.1. Cơ sở hình thành đề tài

Nghèo đói không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề xã hội phức tạp. Tại Việt Nam, chính phủ đã thực hiện nhiều chương trình giảm nghèo, tuy nhiên, tình trạng nghèo đói vẫn còn tồn tại, đặc biệt ở các huyện nghèo như Vân Canh. Đề tài này được hình thành từ nhu cầu thực tiễn trong việc tìm hiểu nguyên nhân và giải pháp cho tình trạng nghèo đói tại địa phương. Việc phân tích các yếu tố tác động đến nghèo đói sẽ giúp xác định những điểm yếu trong chính sách hiện tại và đề xuất các biện pháp cải thiện.

II. Cơ sở lý thuyết và khung phân tích

Khung lý thuyết của nghiên cứu này dựa trên các khái niệm về nghèo đói và các phương pháp đo lường nghèo. Định nghĩa về nghèo đói được xem xét từ nhiều góc độ, bao gồm cả tiêu chí thu nhập và các yếu tố xã hội khác. Nghiên cứu cũng khảo lược các phương pháp xác định chuẩn nghèo quốc tế và trong nước, từ đó xây dựng khung phân tích cho nghiên cứu. Các yếu tố như trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, và diện tích đất sản xuất được xác định là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng xảy ra hộ nghèo. Việc hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp đưa ra các giải pháp giảm nghèo hiệu quả hơn.

2.1. Các khái niệm có liên quan

Nghèo đói được định nghĩa không chỉ là thiếu thốn về vật chất mà còn là thiếu hụt về cơ hội và quyền lợi. Các khái niệm như chuẩn nghèo đa chiều và các chỉ số đo lường nghèo được sử dụng để đánh giá tình trạng nghèo tại huyện Vân Canh. Việc áp dụng các khái niệm này trong nghiên cứu sẽ giúp xác định rõ hơn các yếu tố tác động đến nghèo đói và từ đó đề xuất các chính sách phù hợp.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu. Quy trình nghiên cứu bao gồm việc khảo sát các hộ gia đình tại huyện Vân Canh, thu thập dữ liệu từ các nguồn thứ cấp và phỏng vấn chuyên gia. Mô hình hồi quy Binary Logistics được áp dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo. Kết quả từ mô hình này sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về các yếu tố tác động đến khả năng xảy ra hộ nghèo, từ đó giúp đưa ra các khuyến nghị chính sách.

3.1. Quy trình nghiên cứu

Quy trình nghiên cứu được chia thành nhiều giai đoạn, từ việc xác định cỡ mẫu đến thu thập và phân tích dữ liệu. Các giai đoạn này bao gồm nghiên cứu định tính để hiểu rõ hơn về bối cảnh và thực trạng nghèo đói tại huyện Vân Canh, sau đó là nghiên cứu định lượng để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố và tình trạng nghèo. Việc áp dụng các phương pháp này sẽ giúp đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

IV. Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo tại huyện Vân Canh. Các yếu tố như diện tích đất sản xuất, trình độ học vấn, và hiểu biết về chính sách hỗ trợ được xác định là có tác động ngược chiều đến khả năng xảy ra hộ nghèo. Ngược lại, các yếu tố như công việc thiếu ổn định và tình trạng hôn nhân đơn thân có tác động cùng chiều, làm tăng khả năng nghèo đói. Những phát hiện này không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có thể áp dụng thực tiễn trong việc xây dựng các chính sách giảm nghèo.

4.1. Giới thiệu tổng quan về huyện Vân Canh

Huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định là một trong những huyện nghèo nhất của Việt Nam, với tỷ lệ hộ nghèo cao. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội tại đây còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Việc nghiên cứu tình trạng nghèo tại huyện Vân Canh sẽ giúp chính quyền địa phương có cái nhìn rõ hơn về thực trạng và từ đó có những biện pháp hỗ trợ phù hợp.

V. Kết luận và hàm ý chính sách

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc phân tích các yếu tố tác động đến tình trạng nghèo là rất cần thiết để xây dựng các chính sách giảm nghèo hiệu quả. Các khuyến nghị chính sách được đưa ra dựa trên kết quả nghiên cứu sẽ giúp cải thiện đời sống của người dân tại huyện Vân Canh. Việc áp dụng các chính sách này không chỉ giúp giảm nghèo mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương.

5.1. Một số kiến nghị

Để giảm thiểu tình trạng nghèo tại huyện Vân Canh, cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể cho các hộ nghèo, đặc biệt là trong việc nâng cao trình độ học vấn và tạo việc làm ổn định. Chính quyền địa phương cần tăng cường công tác tuyên truyền về các chính sách hỗ trợ, đồng thời tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Những kiến nghị này sẽ góp phần quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu giảm nghèo bền vững tại huyện Vân Canh.

Tổng quan nghiên cứu

Nghèo đói là một vấn đề toàn cầu ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế - xã hội và chất lượng cuộc sống của người dân. Tại Việt Nam, giảm nghèo luôn là ưu tiên hàng đầu trong các chương trình phát triển quốc gia, đặc biệt tại các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa. Huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định, với tỷ lệ hộ nghèo lên đến khoảng 61% vào năm 2015, là một trong những địa phương có mức độ nghèo cao nhất tỉnh. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, tình trạng nghèo vẫn còn tồn tại với nhiều thách thức như nguy cơ tái nghèo, chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng và nhóm dân cư.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích các yếu tố tác động đến tình trạng nghèo của các hộ gia đình tại huyện Vân Canh nhằm đề xuất các giải pháp giảm nghèo hiệu quả hơn. Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu thu thập trong năm 2015-2016 tại 7 xã, thị trấn của huyện, với cỡ mẫu 359 hộ gia đình. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền địa phương trong việc xây dựng và điều chỉnh chính sách giảm nghèo, góp phần nâng cao mức sống và phát triển bền vững cho cộng đồng dân cư.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về nghèo đa chiều và các mô hình phân tích nhân tố ảnh hưởng đến nghèo đói. Khái niệm nghèo được hiểu là sự thiếu hụt các nhu cầu cơ bản về vật chất và tinh thần, bao gồm thu nhập, giáo dục, y tế, nhà ở và khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội.

Hai mô hình chính được áp dụng là:

• Chuẩn nghèo đa chiều (MPI): Đo lường nghèo dựa trên ba chiều chính gồm y tế, giáo dục và điều kiện sống với 10 chỉ số phúc lợi, mỗi chỉ số được đánh giá theo mức độ thiếu hụt.
• Mô hình hồi quy Binary Logistics: Phân tích xác suất xảy ra tình trạng nghèo dựa trên các biến độc lập như diện tích đất sản xuất, trình độ học vấn, tình trạng công việc, số người không có thu nhập, số trẻ em dưới 15 tuổi, số người khuyết tật, tình trạng hôn nhân và hiểu biết chính sách hỗ trợ.

Các khái niệm chính bao gồm: nghèo đa chiều, chuẩn nghèo quốc gia, vốn con người, vốn xã hội, và các yếu tố rủi ro thiên tai.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ UBND các xã, huyện, Tổng cục Thống kê và các báo cáo chính thức. Dữ liệu sơ cấp gồm 359 phiếu khảo sát hộ gia đình và 20 cuộc phỏng vấn chuyên gia về công tác giảm nghèo tại huyện Vân Canh.

Phân tích dữ liệu được thực hiện qua các bước: kiểm tra và làm sạch dữ liệu, thống kê mô tả, và mô hình hồi quy Binary Logistics để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo. Cỡ mẫu 359 quan sát được chọn dựa trên nguyên tắc tối thiểu 5 lần số biến quan sát, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2016, với thu thập dữ liệu khảo sát từ tháng 8 đến tháng 12 cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ hộ nghèo cao và đặc điểm dân cư: Tỷ lệ hộ nghèo tại huyện Vân Canh là 60,99%, trong đó dân tộc thiểu số chiếm 81,15% số hộ nghèo. Đa số hộ gia đình có thu nhập bình quân khoảng 3,9 triệu đồng/tháng, với gần 49% hộ có thu nhập dưới 3,5 triệu đồng/tháng.

2. Các yếu tố tác động đến nghèo: Mô hình hồi quy Binary Logistics xác định 8 yếu tố ảnh hưởng đến khả năng xảy ra hộ nghèo:

   • Diện tích đất sản xuất (tác động ngược chiều): diện tích đất càng lớn, khả năng nghèo càng giảm.
   • Hiểu biết chính sách nhà nước hỗ trợ hộ nghèo (tác động ngược chiều).
   • Trình độ học vấn của chủ hộ (tác động ngược chiều).
   • Công việc thiếu ổn định (tác động cùng chiều).
   • Tình trạng hôn nhân đơn thân (tác động cùng chiều).
   • Số người không có thu nhập trong hộ (tác động cùng chiều).
   • Số trẻ em dưới 15 tuổi (tác động cùng chiều).
   • Số người khuyết tật (tác động cùng chiều).

3. Tình trạng nhà ở và điều kiện sinh hoạt: Hầu hết các hộ gia đình sống trong nhà bán kiên cố với diện tích bình quân 5,5 m2/người, chỉ có 12,26% hộ ở nhà thiếu kiên cố hoặc đơn sơ. Tỷ lệ hộ có nhà vệ sinh và nguồn nước hợp vệ sinh còn thấp.

4. Thu nhập và nghề nghiệp: Thu nhập chủ yếu đến từ nông nghiệp và làm thuê nông, lâm nghiệp, chiếm hơn 86% tổng số hộ khảo sát. Tỷ lệ công chức nhà nước và làm thuê công nghiệp, dịch vụ rất thấp, dưới 10%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy diện tích đất sản xuất là yếu tố quan trọng nhất giúp giảm nghèo, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của đất đai trong sinh kế nông thôn. Trình độ học vấn và hiểu biết chính sách cũng đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao khả năng thoát nghèo, phản ánh tầm quan trọng của giáo dục và truyền thông chính sách.

Ngược lại, các yếu tố như công việc không ổn định, tình trạng đơn thân, số người không có thu nhập, trẻ em và người khuyết tật làm tăng nguy cơ nghèo, cho thấy các hộ gia đình dễ bị tổn thương do thiếu nguồn lực lao động và gánh nặng chi phí chăm sóc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hộ nghèo theo từng xã, biểu đồ tròn phân bố nghề nghiệp, và bảng hồi quy Logistic với các hệ số tác động của từng biến độc lập.

So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả phù hợp với xu hướng chung về nghèo đa chiều, nhấn mạnh sự cần thiết của các chính sách hỗ trợ đa dạng, không chỉ tập trung vào thu nhập mà còn về giáo dục, y tế và hỗ trợ xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hỗ trợ đất sản xuất: Cần có chính sách giao đất, hỗ trợ cải tạo đất và phát triển sản xuất nông nghiệp bền vững nhằm tăng diện tích và hiệu quả sử dụng đất cho các hộ nghèo. Thời gian thực hiện trong 3-5 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Nông nghiệp.

2. Nâng cao trình độ học vấn và nhận thức chính sách: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn nâng cao kỹ năng, kiến thức cho người dân, đồng thời đẩy mạnh truyền thông về chính sách giảm nghèo. Mục tiêu tăng tỷ lệ người biết và hiểu chính sách lên trên 80% trong 2 năm, do Phòng Giáo dục và Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện.

3. Ổn định việc làm và đa dạng hóa sinh kế: Hỗ trợ phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp, tạo việc làm ổn định cho người dân, đặc biệt là lao động trẻ và phụ nữ. Thời gian 3 năm, phối hợp với các doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ.

4. Hỗ trợ các hộ dễ bị tổn thương: Cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ người khuyết tật, trẻ em và các hộ đơn thân nhằm giảm gánh nặng chi phí và tăng khả năng tham gia lao động. Thực hiện liên tục, do các cơ quan y tế và xã hội địa phương đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng, điều chỉnh chính sách giảm nghèo phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao hiệu quả chương trình mục tiêu quốc gia.

2. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức quốc tế: Áp dụng các phân tích và đề xuất để thiết kế các dự án hỗ trợ phát triển sinh kế, giáo dục và y tế cho cộng đồng nghèo tại vùng miền núi.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, kinh tế phát triển: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích và kết quả thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về nghèo đa chiều và chính sách xã hội.

4. Cộng đồng dân cư và các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến nghèo để chủ động tham gia các chương trình hỗ trợ, nâng cao nhận thức và cải thiện điều kiện sống.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao diện tích đất sản xuất lại quan trọng trong giảm nghèo?
   Diện tích đất sản xuất là nguồn lực chính để các hộ gia đình nông thôn tạo ra thu nhập và đảm bảo an ninh lương thực. Nghiên cứu cho thấy diện tích đất lớn giúp giảm xác suất nghèo do tăng khả năng sản xuất và thu nhập ổn định.

2. Chính sách hỗ trợ nhà nước ảnh hưởng thế nào đến tình trạng nghèo?
   Hiểu biết và tiếp cận chính sách hỗ trợ giúp các hộ nghèo nhận được các nguồn lực cần thiết như tín dụng, đào tạo nghề, hỗ trợ y tế, từ đó nâng cao khả năng thoát nghèo.

3. Tại sao công việc thiếu ổn định lại làm tăng nguy cơ nghèo?
   Công việc không ổn định dẫn đến thu nhập không đều, khó khăn trong việc lập kế hoạch chi tiêu và tích lũy tài sản, làm tăng nguy cơ rơi vào nghèo hoặc tái nghèo.

4. Làm thế nào để hỗ trợ các hộ đơn thân và người khuyết tật?
   Cần có các chương trình hỗ trợ đặc thù như chăm sóc y tế, đào tạo kỹ năng, hỗ trợ tài chính và tạo việc làm phù hợp nhằm giảm gánh nặng và tăng khả năng tự lập.

5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
   Mặc dù nghiên cứu tập trung vào huyện Vân Canh, các kết quả và phương pháp có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các vùng miền núi, dân tộc thiểu số khác có điều kiện tương tự.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định 8 yếu tố chính ảnh hưởng đến tình trạng nghèo tại huyện Vân Canh, trong đó diện tích đất sản xuất, trình độ học vấn và hiểu biết chính sách có tác động giảm nghèo, còn công việc thiếu ổn định, tình trạng đơn thân, số người không có thu nhập, trẻ em và người khuyết tật làm tăng nguy cơ nghèo.
• Tỷ lệ hộ nghèo tại huyện vẫn ở mức cao, với thu nhập bình quân thấp và điều kiện nhà ở còn nhiều hạn chế.
• Mô hình hồi quy Binary Logistics được áp dụng hiệu quả trong phân tích các yếu tố tác động đa chiều đến nghèo.
• Đề xuất các giải pháp tập trung vào tăng cường đất sản xuất, nâng cao giáo dục và nhận thức chính sách, ổn định việc làm và hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền và các tổ chức trong việc xây dựng chính sách giảm nghèo bền vững tại địa phương.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 3-5 năm và tiếp tục nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả chính sách. Đề nghị các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân huyện Vân Canh.