Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Điều Trị Viêm Phổi Mắc Phải Cộng Đồng Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Quế Phong - Nghệ An

• Tác giả: Lê Hồng Nguyên Anh
• Người hướng dẫn: PGS. Đào Thị Vui
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Điều Trị Viêm Phổi Mắc Phải Cộng Đồng Tại Nghệ An
• Loại tài liệu: Luận Văn Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp I
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BỆNH VIÊM PHỔI MẮC PHẢI Ở CỘNG ĐỒNG
• 1.1. Định nghĩa
• 1.2. Nguyên nhân gây VPCĐ
• 1.3. Tình hình kháng thuốc của một số vi khuẩn gây VPCĐ
• 1.4. Nguyên nhân gây VPCĐ ở Việt Nam
• 1.5. Các yếu tố nguy cơ cần xem xét ở bệnh nhân viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.5.1. Yếu tố nguy cơ mắc MRSA
• 1.5.2. Yếu tố nguy cơ mắc Pseudomonas
• 1.5.3. Yếu tố nguy cơ viêm phổi do trực khuẩn mủ xanh theo hướng dẫn chẩn đoán và xử trí hồi sức tích cực của Bộ Y Tế (2015)
• 1.6. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng
• 1.6.1. Lâm sàng - Triệu chứng cơ năng
• 1.6.2. Cận lâm sàng
• 1.7. Mô hình đánh giá mức độ nặng trong viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.7.1. Mô hình CURB65: các yếu tố đánh giá
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG KHÁNG SINH TRONG ĐIỀU TRỊ VPCĐ
• 2.1. Giới thiệu về Trung tâm Y tế huyện Quế Phong - Nghệ An
• 2.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.4. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Khảo sát đặc điểm bệnh nhân và tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong tỉnh Nghệ An từ 01/06/2021 đến 30/6/2022
• 2.4. Phân tích tính phù hợp và hiệu quả điều trị của việc sử dụng kháng sinh điều trị VPCĐ
• 2.5. Một số định nghĩa và tiêu chuẩn sử dụng trong nghiên cứu
• 2.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Khảo sát đặc điểm bệnh nhân và thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị VPCĐ
• 3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân
• 3.1.2. Khảo sát tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị VPCĐ
• 3.2. Phân tích tính phù hợp của việc sử dụng kháng sinh và hiệu quả trong điều trị VPCĐ
• 3.2.1. Phân tích tính phù hợp của việc sử dụng kháng sinh ban đầu so với hướng dẫn của Bộ Y tế
• 3.2.2. Phân tích sự phù hợp về liều dùng và nhịp đưa thuốc kháng sinh
• 3.2.3. Hiệu quả điều trị
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm bệnh nhân và tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải tại cộng đồng
• 4.1.1. Đặc điểm bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 4.1.2. Khảo sát tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải tại cộng đồng
• 4.1.3. Tính phù hợp của việc sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Viêm Phổi Cộng Đồng tại Nghệ An Thực Trạng

Viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPCĐ) là bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp thường gặp, gây tỉ lệ tử vong cao trên toàn cầu và tại Việt Nam, đứng thứ 3 sau đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Tại Việt Nam, VPCĐ chiếm 12% các bệnh phổi và là bệnh nhiễm khuẩn thường gặp nhất trên thực hành lâm sàng. Việc sử dụng kháng sinh hợp lý là yếu tố then chốt trong điều trị viêm phổi. Tuy nhiên, việc lạm dụng có thể dẫn đến kháng thuốc và tăng chi phí. Nghiên cứu này tập trung phân tích tình hình sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng tại Nghệ An, cụ thể là Trung tâm Y tế huyện Quế Phong, nhằm tìm ra các vấn đề và đưa ra giải pháp cải thiện. Theo WHO (2015) viêm phổi là căn nguyên gây tử vong đứng hàng thứ 3 sau đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

1.1. Định nghĩa và dịch tễ học bệnh viêm phổi cộng đồng

Viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPMPCĐ) được định nghĩa là tình trạng nhiễm trùng nhu mô phổi xảy ra bên ngoài bệnh viện, bao gồm viêm phế nang, ống và túi phế nang, tiểu phế quản tận hoặc viêm tổ chức kẽ của phổi. Đặc điểm chung là hội chứng đông đặc phổi và bóng mờ đông đặc phế nang trên X-quang. Bệnh thường do vi khuẩn, virus, nấm gây ra. VPMPCĐ ảnh hưởng đến khoảng 450 triệu người mỗi năm. Tại Nhật, tỉ lệ mắc VPMPCĐ của người trưởng thành là 9,6/1000 người/năm. Tỷ lệ tử vong cao nhất ở trẻ em dưới năm tuổi và người lớn > 75 tuổi, hay gặp ở nhóm phải nhập viện điều trị, tỉ lệ tử vong chung lên đến 28% mỗi năm.

1.2. Các tác nhân gây bệnh viêm phổi cộng đồng thường gặp nhất

Các nguyên nhân gây viêm phổi thường gặp là Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus, Moraxella catarrhalis, Legionella pneumophila, Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, trực khuẩn gram âm (Pseudomonas aeruginosae, E. coli). S. pneumoniae là tác nhân gây VPMPCĐ thường gặp nhất. Các virus như virus cúm thông thường và một số virus mới xuất hiện như virus cúm gia cầm, SARS - corona virus… cũng có thể gây nên viêm phổi nặng, lây lan nguy hiểm. Theo nghiên cứu của Takahashi và cộng sự, tại Việt Nam H. Influenzae và virut cúm A là tác nhân gây bệnh chính.

II. Thách Thức Điều Trị Viêm Phổi Kháng Kháng Sinh ở Nghệ An

Một trong những thách thức lớn nhất trong điều trị viêm phổi cộng đồng hiện nay là tình trạng kháng kháng sinh. Việc sử dụng kháng sinh không hợp lý, đặc biệt là kháng sinh phổ rộng, đã góp phần làm gia tăng tỷ lệ vi khuẩn kháng thuốc. Điều này gây khó khăn trong việc lựa chọn phác đồ điều trị hiệu quả, kéo dài thời gian nằm viện và tăng chi phí. Tại Nghệ An, việc giám sát sử dụng kháng sinh và kiểm soát nhiễm khuẩn còn hạn chế, dẫn đến nguy cơ lây lan các chủng vi khuẩn kháng thuốc. Cần có các nghiên cứu chuyên sâu để đánh giá thực trạng kháng kháng sinh và xây dựng các biện pháp can thiệp phù hợp.

2.1. Tình hình kháng thuốc của các vi khuẩn gây viêm phổi

Trong các tác nhân gây VPMPCĐ, có khoảng 6% là các vi khuẩn đa kháng thuốc. Vi khuẩn đa kháng thuốc thường gặp nhất là S. aureus. Nghiên cứu gần đây của châu Âu cho thấy có đến 3,3 – 7,6% căn nguyên đa kháng phân lập được từ các ca VPMPCĐ, trong đó phổ biến nhất là MRSA. aeruginosa không phải căn nguyên gây VPMPCĐ thường gặp nhưng ở những bệnh nhân VPMPCĐ phải điều trị tại các khoa hồi sức tích cực thì P. aeruginosa chiếm 1,8 - 8,3% và tỷ lệ gây tử vong là 50 - 100%. Sử dụng kháng sinh từ trước được cho là yếu tố nguy cơ đưa đến VPMPCĐ do P. aeruginosa đa kháng thuốc.

2.2. Yếu tố nguy cơ khi điều trị viêm phổi cộng đồng do MRSA

Các yếu tố nguy cơ mắc MRSA bao gồm: đã xác định có chủng MRSA cư trú, phát hiện cầu khuẩn Gram dương xếp thành cụm trên kết quả nhuộm Gram mẫu đờm có chất lượng tốt, sử dụng kháng sinh (đặc biệt là fluoroquinolon) trong ba tháng trước, gần đây có bệnh giả/giống cúm, viêm phổi hoại tử hoặc viêm phổi hang, khí phế thũng (empyema), ức chế miễn dịch, bệnh thận mạn giai đoạn cuối, điều kiện sống đông đúc, sử dụng thuốc gây nghiện đường tiêm, có tiếp xúc với vận động viên thể thao, quan hệ tình dục nam giới - nam giới. Vì khuyến cáo hiện nay điều trị VPMPCĐ theo kinh nghiệm là sử dụng nhóm betalactam cùng nhóm macrolid hoặc nhóm quinolon, nhưng với MRSA thì không phù hợp nên các chẩn đoán vi sinh về căn nguyên gây bệnh là rất quan trọng cho việc chọn lựa kháng sinh phù hợp.

III. Phương Pháp Phân Tích Sử Dụng Kháng Sinh trong Điều Trị VPCĐ

Để phân tích tình hình sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng, cần áp dụng các phương pháp nghiên cứu phù hợp. Nghiên cứu nên tập trung vào việc thu thập dữ liệu về đặc điểm bệnh nhân, loại kháng sinh được sử dụng, liều lượng, thời gian điều trị và kết quả lâm sàng. Việc phân tích thống kê các dữ liệu này sẽ giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và tình trạng kháng kháng sinh. Đồng thời, cần so sánh thực hành kê đơn kháng sinh với các phác đồ điều trị chuẩn để đánh giá tính hợp lý. Việc đánh giá tính phù hợp về liều lượng và số lần dùng thuốc cũng cần được quan tâm để tối ưu hóa hiệu quả.

3.1. Thiết kế nghiên cứu và đối tượng tham gia

Nghiên cứu cần có thiết kế phù hợp, ví dụ như nghiên cứu mô tả cắt ngang hoặc nghiên cứu bệnh chứng. Đối tượng nghiên cứu nên bao gồm bệnh nhân viêm phổi mắc phải cộng đồng tại bệnh viện Nghệ An. Cần xác định rõ tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh và tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân để đảm bảo tính đại diện của mẫu nghiên cứu. Theo thông tin từ tài liệu gốc, nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An.

3.2. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả điều trị và tính hợp lý sử dụng kháng sinh

Các tiêu chí đánh giá hiệu quả điều trị bao gồm: thời gian cải thiện triệu chứng lâm sàng (sốt, ho, khó thở), thời gian nằm viện, tỷ lệ tử vong và tỷ lệ tái nhập viện. Các tiêu chí đánh giá tính hợp lý sử dụng kháng sinh bao gồm: sự phù hợp với phác đồ điều trị chuẩn, sự phù hợp về liều lượng và đường dùng, sự phù hợp với kết quả kháng sinh đồ (nếu có). Nghiên cứu cũng cần xem xét các yếu tố như chi phí điều trị và tác dụng phụ của kháng sinh.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Sử Dụng Kháng Sinh Điều Trị VPCĐ ở Nghệ An

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần trình bày chi tiết về thực trạng sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng tại Nghệ An. Điều này bao gồm thông tin về các loại kháng sinh được sử dụng phổ biến, tỷ lệ sử dụng kháng sinh phổ rộng, tỷ lệ tuân thủ phác đồ điều trị chuẩn và tỷ lệ thành công trong điều trị. Phân tích sâu hơn về các yếu tố liên quan đến việc lựa chọn kháng sinh và đánh giá tính hợp lý của việc kê đơn trong từng trường hợp cụ thể. So sánh kết quả nghiên cứu với các nghiên cứu khác trong nước và quốc tế để đưa ra nhận định khách quan.

4.1. Đặc điểm bệnh nhân và thực trạng sử dụng kháng sinh ban đầu

Cần mô tả chi tiết về đặc điểm của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu, bao gồm tuổi, giới tính, các bệnh lý nền và yếu tố nguy cơ. Trình bày danh mục và tỷ lệ kê đơn kháng sinh ban đầu, đồng thời phân tích về các phác đồ kháng sinh thường được sử dụng. Cần xem xét liệu việc lựa chọn kháng sinh ban đầu có phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế hay không.

4.2. Tính phù hợp về liều dùng nhịp đưa thuốc và hiệu quả điều trị

Đánh giá sự phù hợp về liều dùng và số lần dùng thuốc một ngày, đồng thời phân tích về độ dài đợt điều trị và sử dụng kháng sinh. Cần trình bày kết quả điều trị, bao gồm tỷ lệ thành công, tỷ lệ thất bại và tỷ lệ tái phát. So sánh hiệu quả điều trị giữa các nhóm bệnh nhân sử dụng các loại kháng sinh khác nhau.

V. Bàn Luận Giải Pháp Cải Thiện Điều Trị VPCĐ và Kháng Sinh tại Nghệ An

Phần bàn luận cần đi sâu vào phân tích nguyên nhân của các vấn đề tồn tại trong sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng. Điều này có thể liên quan đến kiến thức và thái độ của bác sĩ, sự tiếp cận thông tin về kháng sinh đồ và phác đồ điều trị, cũng như hệ thống giám sát sử dụng kháng sinh. Đề xuất các giải pháp cụ thể để cải thiện tình hình, bao gồm tăng cường đào tạo cho bác sĩ, xây dựng hướng dẫn điều trị cụ thể cho bệnh viện Nghệ An, cải thiện hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn và tăng cường truyền thông về kháng kháng sinh cho cộng đồng. Đồng thời, cần đề xuất các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các giải pháp này.

5.1. Phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần phân tích chi tiết về tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi. Đặc biệt là tập trung vào các vấn đề liên quan đến lựa chọn kháng sinh, liều lượng, thời gian điều trị và sự tuân thủ phác đồ điều trị. So sánh thực trạng tại Nghệ An với các hướng dẫn và khuyến cáo hiện hành.

5.2. Giải pháp tăng cường sử dụng kháng sinh hợp lý

Đề xuất các giải pháp cụ thể để tăng cường sử dụng kháng sinh hợp lý. Có thể bao gồm việc xây dựng và triển khai các hướng dẫn điều trị tại chỗ, tăng cường đào tạo cho bác sĩ về kháng sinh đồ và kháng kháng sinh, thiết lập hệ thống giám sát sử dụng kháng sinh hiệu quả, cải thiện hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn và nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn đề kháng kháng sinh.

VI. Kết Luận và Kiến Nghị Kiểm Soát Kháng Sinh ở Nghệ An

Tóm tắt các kết quả chính của nghiên cứu và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng. Đưa ra các kiến nghị cụ thể cho các cơ quan quản lý y tế, bệnh viện Nghệ An và cộng đồng. Các kiến nghị có thể bao gồm việc xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị, tăng cường giám sát sử dụng kháng sinh, cải thiện hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn, và tăng cường truyền thông về kháng kháng sinh. Nhấn mạnh sự cần thiết của việc hợp tác giữa các bên liên quan để giải quyết vấn đề kháng kháng sinh và nâng cao chất lượng điều trị viêm phổi.

6.1. Tổng kết và những vấn đề cần giải quyết

Tóm tắt lại các kết quả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh các vấn đề còn tồn tại trong sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi. Đặc biệt cần chỉ ra những vấn đề cần được ưu tiên giải quyết trong thời gian tới để cải thiện chất lượng điều trị và giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh.

6.2. Đề xuất các giải pháp và kiến nghị cho tương lai

Đưa ra các đề xuất cụ thể và kiến nghị cho các cơ quan quản lý y tế, bệnh viện Nghệ An và cộng đồng. Có thể bao gồm việc xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị viêm phổi, tăng cường giám sát sử dụng kháng sinh, cải thiện hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn và nâng cao nhận thức của cộng đồng về kháng kháng sinh. Cần nhấn mạnh sự cần thiết của sự hợp tác giữa các bên liên quan để đạt được mục tiêu chung.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPCĐ) là một bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp phổ biến với khoảng 450 triệu ca mắc mỗi năm trên toàn cầu, gây ra tỷ lệ tử vong cao, đặc biệt ở nhóm người già và trẻ nhỏ. Tại Việt Nam, VPCĐ chiếm 12% các bệnh phổi và là nguyên nhân tử vong hàng đầu trong các bệnh nhiễm khuẩn. Việc sử dụng kháng sinh hợp lý trong điều trị VPCĐ đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao hiệu quả điều trị, giảm chi phí và hạn chế tình trạng kháng thuốc. Tuy nhiên, tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong, Nghệ An, chưa có nghiên cứu cụ thể về thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị VPCĐ, đồng thời chưa triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (QLSDKS) hiệu quả.

Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2022 đến tháng 3/2023 nhằm khảo sát đặc điểm bệnh nhân và tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị VPCĐ tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong, phân tích tính hợp lý của việc sử dụng kháng sinh theo hướng dẫn của Bộ Y tế năm 2020. Mẫu nghiên cứu gồm 117 bệnh nhân điều trị nội trú từ 01/06/2021 đến 30/06/2022. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả điều trị, giảm thiểu kháng thuốc và cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Mô hình CURB65: Được sử dụng để đánh giá mức độ nặng của VPCĐ dựa trên 5 yếu tố gồm rối loạn ý thức, ure máu, tần số thở, huyết áp và tuổi ≥ 65. Mô hình giúp phân loại bệnh nhân thành mức độ nhẹ, trung bình và nặng, từ đó quyết định phương pháp điều trị phù hợp.
• Nguyên tắc điều trị kháng sinh theo kinh nghiệm: Lựa chọn kháng sinh dựa trên căn nguyên phổ biến, mức độ nặng, bệnh lý kèm theo và các yếu tố nguy cơ kháng thuốc, theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị VPCĐ của Bộ Y tế năm 2020.
• Khái niệm quản lý sử dụng kháng sinh (QLSDKS): Bao gồm việc xây dựng phác đồ điều trị chuẩn, giám sát và đánh giá việc sử dụng kháng sinh nhằm giảm thiểu tình trạng kháng thuốc và nâng cao hiệu quả điều trị.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: VPCĐ, kháng sinh β-lactam, macrolid, quinolon, mức độ nặng theo CURB65, hiệu quả điều trị, tính phù hợp của phác đồ kháng sinh.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, hồi cứu bệnh án.
• Nguồn dữ liệu: Hồ sơ bệnh án của 117 bệnh nhân điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong từ 01/06/2021 đến 30/06/2022, được chẩn đoán VPCĐ theo mã ICD J12-J18.
• Tiêu chuẩn lựa chọn: Bệnh nhân ≥ 18 tuổi, điều trị nội trú ≥ 3 ngày, có chỉ định sử dụng kháng sinh.
• Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân suy giảm miễn dịch, lao phổi, viêm phổi mắc phải tại bệnh viện hoặc không chẩn đoán viêm phổi trong 48 giờ đầu nhập viện.
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ bệnh án thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel 2016, phân tích mô tả tỷ lệ %, trung bình ± độ lệch chuẩn, kiểm định χ2 và T-student với mức ý nghĩa p < 0,05.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 6/2021 đến 6/2022, phân tích và báo cáo từ tháng 10/2022 đến 3/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm bệnh nhân: Trong 117 bệnh nhân, 58,1% là nam, tuổi trung bình 55,3 ± 18,5 tuổi, nhóm ≥ 60 tuổi chiếm 42,8%. Thời gian nằm viện trung vị 8 ngày. Bệnh nhân mắc kèm phổ biến là tăng huyết áp (49,2%) và đái tháo đường (25,4%). Phân loại theo CURB65 cho thấy 87,2% bệnh nhân ở mức độ nhẹ, 11,1% trung bình, 1,7% nặng.

2. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng: Ho là triệu chứng phổ biến nhất (83,8%), tiếp theo là đau ngực (48,7%) và khó thở (41%). Cận lâm sàng ghi nhận bạch cầu tăng (59,8%) và bạch cầu đa nhân trung tính tăng (38,5%).

3. Tình hình sử dụng kháng sinh: Có 12 loại kháng sinh được sử dụng, chủ yếu nhóm β-lactam (79,5%), trong đó penicilin chiếm 60,9%. Phác đồ đơn trị liệu chiếm ưu thế (phổ biến nhất là amoxicilin + acid clavulanic 23,93%, oxacilin 17,95%, cefoperazol 16,23%). Tỷ lệ thay đổi phác đồ kháng sinh là 11,1%, chủ yếu do triệu chứng không cải thiện.

4. Tính phù hợp của phác đồ kháng sinh: Chỉ 21,4% phác đồ kháng sinh ban đầu phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế, 78,6% không phù hợp, trong đó sử dụng cephalosporin đơn độc không nằm trong khuyến cáo. Về liều dùng và nhịp đưa thuốc, 100% liều dùng và số lần dùng kháng sinh chính xác theo hướng dẫn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phần lớn bệnh nhân VPCĐ tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong thuộc nhóm nhẹ và trung bình, phù hợp với đặc điểm dịch tễ chung của VPCĐ. Tỷ lệ bệnh nhân mắc kèm các bệnh mạn tính cao, ảnh hưởng đến lựa chọn phác đồ điều trị. Việc sử dụng kháng sinh chủ yếu tập trung vào nhóm β-lactam, phù hợp với nguyên tắc điều trị kinh nghiệm, tuy nhiên tỷ lệ tuân thủ phác đồ theo hướng dẫn còn thấp, tương tự các nghiên cứu trong nước trước đây.

Nguyên nhân có thể do thiếu hướng dẫn điều trị cụ thể tại cơ sở, thiếu xét nghiệm vi sinh để xác định căn nguyên, cũng như thói quen kê đơn của bác sĩ. Việc không thực hiện xét nghiệm vi sinh làm hạn chế khả năng lựa chọn kháng sinh chính xác, dẫn đến việc sử dụng kháng sinh không phù hợp phổ tác dụng, làm tăng nguy cơ kháng thuốc.

Phân tích liều dùng và nhịp đưa thuốc cho thấy sự tuân thủ tốt, điều này góp phần đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ. Tỷ lệ thay đổi phác đồ thấp (11,1%) phản ánh phần lớn bệnh nhân đáp ứng điều trị ban đầu, tuy nhiên nguyên nhân thay đổi chủ yếu do triệu chứng không cải thiện, cho thấy cần có sự theo dõi sát sao và đánh giá lại phác đồ khi cần thiết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nặng theo CURB65, biểu đồ tần suất sử dụng các nhóm kháng sinh, bảng so sánh tính phù hợp phác đồ kháng sinh với hướng dẫn, giúp minh họa rõ nét thực trạng sử dụng kháng sinh tại cơ sở.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và triển khai hướng dẫn điều trị VPCĐ tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong: Cập nhật, phổ biến và đào tạo cho cán bộ y tế về hướng dẫn chẩn đoán và điều trị theo Quyết định 4815/QĐ-BYT, nhằm nâng cao tỷ lệ sử dụng kháng sinh phù hợp. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban giám đốc Trung tâm, khoa Dược, khoa Lâm sàng.

2. Phát triển chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (QLSDKS): Thiết lập quy trình giám sát kê đơn, đánh giá định kỳ việc sử dụng kháng sinh, tổ chức hội thảo nâng cao nhận thức về kháng thuốc. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban quản lý sử dụng kháng sinh, phòng Quản lý chất lượng.

3. Tăng cường năng lực xét nghiệm vi sinh và kháng sinh đồ: Đầu tư trang thiết bị, đào tạo kỹ thuật viên để thực hiện xét nghiệm vi sinh, giúp xác định chính xác tác nhân gây bệnh và lựa chọn kháng sinh phù hợp. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: Ban giám đốc, phòng Cận lâm sàng.

4. Theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị thường xuyên: Thiết lập hệ thống thu thập dữ liệu lâm sàng, phản hồi kết quả điều trị để điều chỉnh phác đồ kịp thời, giảm thiểu thay đổi phác đồ không cần thiết. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Khoa Lâm sàng, phòng Quản lý chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và dược sĩ lâm sàng: Nâng cao kiến thức về lựa chọn và sử dụng kháng sinh hợp lý trong điều trị VPCĐ, áp dụng mô hình CURB65 để đánh giá mức độ nặng và quyết định phác đồ điều trị phù hợp.

2. Quản lý y tế và lãnh đạo bệnh viện: Tham khảo để xây dựng chính sách quản lý sử dụng kháng sinh, phát triển chương trình QLSDKS, nâng cao chất lượng điều trị và giảm thiểu kháng thuốc.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên y dược: Cung cấp dữ liệu thực tiễn về tình hình sử dụng kháng sinh tại tuyến huyện, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về kháng thuốc và quản lý điều trị.

4. Cơ quan quản lý y tế địa phương và Bộ Y tế: Tham khảo để đánh giá thực trạng áp dụng hướng dẫn điều trị tại các cơ sở y tế tuyến huyện, từ đó đề xuất chính sách hỗ trợ và đào tạo phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao việc sử dụng kháng sinh phù hợp với hướng dẫn lại quan trọng trong điều trị VPCĐ?
   Việc sử dụng kháng sinh phù hợp giúp tăng hiệu quả điều trị, giảm nguy cơ kháng thuốc và tiết kiệm chi phí. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy chỉ 21,4% phác đồ tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong phù hợp, điều này ảnh hưởng đến kết quả điều trị.

2. Mô hình CURB65 được áp dụng như thế nào trong đánh giá bệnh nhân VPCĐ?
   CURB65 đánh giá mức độ nặng dựa trên 5 yếu tố lâm sàng và xét nghiệm, giúp phân loại bệnh nhân thành nhẹ, trung bình hoặc nặng để quyết định điều trị ngoại trú hay nhập viện. Trong nghiên cứu, 87,2% bệnh nhân thuộc nhóm nhẹ.

3. Nguyên nhân chính dẫn đến việc thay đổi phác đồ kháng sinh trong điều trị VPCĐ là gì?
   Phần lớn do triệu chứng bệnh nhân không cải thiện (76,9%), dẫn đến mở rộng phổ kháng sinh hoặc thay đổi phác đồ theo kinh nghiệm lâm sàng.

4. Tại sao xét nghiệm vi sinh và kháng sinh đồ lại quan trọng trong điều trị VPCĐ?
   Xét nghiệm giúp xác định chính xác tác nhân gây bệnh và mức độ nhạy cảm với kháng sinh, từ đó lựa chọn phác đồ điều trị hiệu quả, giảm nguy cơ kháng thuốc. Tuy nhiên, tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong chưa thực hiện xét nghiệm này.

5. Làm thế nào để nâng cao tỷ lệ sử dụng kháng sinh phù hợp tại các cơ sở y tế tuyến huyện?
   Cần xây dựng hướng dẫn điều trị cụ thể, đào tạo nhân viên y tế, triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, đồng thời tăng cường năng lực xét nghiệm vi sinh để hỗ trợ lựa chọn thuốc chính xác.

Kết luận

• Nghiên cứu đã khảo sát 117 bệnh nhân VPCĐ tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong, với đa số bệnh nhân thuộc nhóm nhẹ (87,2%) và trung bình (11,1%) theo CURB65.
• Tỷ lệ sử dụng phác đồ kháng sinh phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế chỉ đạt 21,4%, phần lớn sử dụng β-lactam và quinolon.
• Việc tuân thủ liều dùng và nhịp đưa thuốc kháng sinh đạt 100%, góp phần đảm bảo hiệu quả điều trị.
• Tỷ lệ thay đổi phác đồ kháng sinh thấp (11,1%), chủ yếu do triệu chứng không cải thiện.
• Đề xuất xây dựng hướng dẫn điều trị, triển khai quản lý sử dụng kháng sinh và nâng cao năng lực xét nghiệm vi sinh tại Trung tâm Y tế huyện Quế Phong trong 6-18 tháng tới nhằm cải thiện hiệu quả điều trị và giảm kháng thuốc.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế tuyến huyện cần ưu tiên áp dụng các giải pháp quản lý sử dụng kháng sinh và đào tạo nhân viên y tế để nâng cao chất lượng điều trị VPCĐ.