Phân Tích Thực Trạng Tăng Trưởng Kinh Tế Việt Nam Thời Kỳ Đổi Mới

Giai đoạn 1986-1990 đạt xấp xỉ 3,9%/năm. Giai đoạn 1991-1995 đạt 8,18%. Giai đoạn 1996-2000 đạt 6,95%. Giai đoạn 2001-2006 đạt 7,62%. Giai đoạn 2006-2010 đạt 7,01%. Giai đoạn 2011-2015 đạt 5,88%. Sự biến động này phản ánh tác động của các yếu tố bên ngoài và các chính sách điều chỉnh kinh tế trong nước. Đổi mới kinh tế Việt Nam đã tạo ra những thay đổi đáng kể trong cơ cấu kinh tế và tăng trưởng GDP.

Cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ châu Á (1997-1998) gây giảm sút thương mại và đầu tư. Nguồn vốn đầu tư trực tiếp suy giảm, cạnh tranh xuất khẩu gay gắt. Thời kỳ 2001-2006, kinh tế phục hồi nhờ cải cách cơ cấu và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Giai đoạn 2006-2010 chịu tác động của suy thoái kinh tế toàn cầu. Giai đoạn 2010-2015, tốc độ tăng trưởng bình quân còn thấp, chỉ đạt 5,88%. Thách thức kinh tế Việt Nam trong giai đoạn này là duy trì tăng trưởng bền vững.

Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,9%/năm (2001-2005); 3,53%/năm (2006-2010), trong đó giai đoạn 2006-2007 tăng 3,72%; giai đoạn 2008-2010 tăng 3,09%; 3,05%/năm (2011-2015). Nông nghiệp gặp khó khăn do hạn hán, dịch bệnh, bão lũ. Thủy sản vẫn tăng khá, đóng góp vào tăng trưởng chung. Năm 2010, hạn hán, sâu bệnh và mưa lũ làm giảm tốc độ tăng trưởng xuống 1,82%/năm. Nông nghiệp Việt Nam cần cải thiện để tăng năng lực cạnh tranh.

Từ năm 1991, tốc độ tăng trưởng nhóm ngành công nghiệp và xây dựng luôn cao hơn GDP. Bình quân cả thời kì tăng 10,9%/năm. Giai đoạn 2001-2005 tăng 8,7%/năm; thời kỳ 2006-2010 tăng 6,38%/năm, và tăng 6,92%/năm giai đoạn 2011-2015. Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành sản xuất và lắp ráp ô tô, xe máy, thiết bị máy tính, điện đóng góp đáng kể vào tăng trưởng chung. Công nghiệp Việt Nam đang trở thành động lực chính của tăng trưởng kinh tế.

Trong thời kỳ 2001-2005 tốc độ tăng trưởng bình quân là 7,0%/năm. Giai đoạn 2006-2010 đạt 7,64%/năm và 6,32%/năm (2011-2015). Năm 2008 tốc độ tăng trưởng giảm nhẹ còn 7,37% do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế. Dịch vụ Việt Nam có tiềm năng phát triển lớn, đặc biệt là du lịch Việt Nam và thương mại điện tử.

Vốn là yếu tố đầu vào quan trọng, tác động trực tiếp đến tăng trưởng. Vốn đầu tư được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội phụ thuộc nhiều vào đầu tư nước ngoài. Tỉ trọng vốn đầu tư nước ngoài tăng nhanh trong giai đoạn 1990-1996. Tỉ trọng vốn của khu vực dân cư và tư nhân liên tục giảm. Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam đóng vai trò quan trọng, nhưng cần chú trọng nguồn vốn nội lực.

Lao động là yếu tố không thể thiếu của sản xuất. Lao động bao gồm số lượng và chất lượng. Chất lượng lao động là vốn con người, lao động có kỹ năng sản xuất. Lao động có sức khoẻ, trí tuệ, tay nghề cao, có động lực và nhiệt tình là nhân tố cơ bản của tăng trưởng kinh tế bền vững. Phát triển nguồn nhân lực là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Sự đóng góp của yếu tố số lượng vốn đầu tư và số lượng lao động đã đóng góp trên ba phần tư tổng tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Sự đóng góp của yếu tố TFP đối với tổng tốc độ tăng trưởng kinh tế còn nhỏ, chưa được một phần tư. Nền kinh tế Việt Nam hiện vẫn đi theo hướng tăng trưởng về số lượng, chưa chuyển sang tăng trưởng về chất lượng. Cần chuyển mạnh sang phát triển theo chiều sâu. Đổi mới sáng tạo và phát triển khoa học công nghệ là yếu tố quan trọng để tăng TFP.

Mức tiêu dùng bình quân đầu người trong nhiều năm còn thấp nên nhu cầu và tốc độ tăng thường khá cao. Tiêu dùng cuối cùng thông qua mua bán trên thị trường ngày một chiếm tỷ trọng lớn. Tiêu dùng cuối cùng tăng nhanh và trở thành động lực tăng trưởng kinh tế. Nó hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài, mặt khác tạo áp lực tăng cung tiền tệ, tạo áp lực lạm phát. Lạm phát Việt Nam cần được kiểm soát để đảm bảo tăng trưởng bền vững.

Từ năm 1986, nền kinh tế nước ta có những thay đổi về chính sách và cơ chế đầu tư. Tạo được môi trường ngày càng lành mạnh hơn cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Từng bước đưa nền kinh tế chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường. Khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Đầu tư là một nhân tố quan trọng hàng đầu tạo nên tỉ lệ tăng trưởng kinh tế cao của Việt Nam. Hiệu quả đầu tư cần được nâng cao để tối ưu hóa tăng trưởng kinh tế.

Trong một số trường hợp sự cắt giảm quy mô chi tiêu chính phủ có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong một số trường hợp khác sự gia tăng chi tiêu chính phủ lại có lợi cho tăng trưởng kinh tế. Chi tiêu chính phủ - một khi đã vượt quá ngưỡng cần thiết sẽ cản trở tăng trưởng kinh tế do gây ra sự phân bổ nguồn lực một cách không hiệu quả. Chính sách tài khóa cần được điều chỉnh linh hoạt để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Việt Nam đã trải qua giai đoạn thâm hụt thương mại triền miên. Mức độ thâm hụt lên đến mức đỉnh 18 tỷ đô la, bằng 20% GDP vào năm 2008. Cán cân thương mại được cải thiện dần từ đó, và đến năm 2012, Việt Nam đã công bố thặng dư. Khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài vẫn ghi nhận thặng dư. Xuất nhập khẩu Việt Nam cần được cân bằng để đảm bảo tăng trưởng bền vững.

Tỷ trọng trong GDP của ngành nông nghiệp đã giảm nhanh. Tỷ trọng công nghiệp trong GDP đã tăng nhanh. Tỷ trọng dịch vụ trong GDP chưa biến động nhiều. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế đã làm thay đổi cơ cấu lao động nước ta theo xu hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Cơ cấu kinh tế Việt Nam đang chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Cơ cấu thành phần kinh tế có sự chuyển biến khá rõ rệt. Kinh tế tư nhân được phát triển không hạn chế về quy mô và địa bàn hoạt động trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm. Tỉ trọng vốn đầu tư từ khu vực nhà nước có xu hướng giảm dần. Tỉ trọng vốn từ khu vực ngoài quốc doanh tăng lên nhanh chóng. Tỷ trọng vốn đầu tư nước ngoài có xu hướng giảm trong các năm 2003-2004,tuy nhiên năm 2008 đã đánh dấu sự gia tăng trở lại của đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Kinh tế tư nhân Việt Nam ngày càng đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế.

So sánh năng suất lao động Việt Nam và các nước ASEAN. Năm 2013 NSLĐ của Việt Nam, tính theo sức mua tương đương của đồng đô la Mỹ tại thời điểm 2005 ($PPP, 2005) là 5.440 USD, cao hơn của Myanma (2.396 USD); thấp hơn của các nước còn lại trong khối ASEAN. Về tốc độ, thời kỳ 2006-2012, tốc độ tăng NSLĐ của Việt Nam đạt 3,6%, cao hơn mức trung bình chung của ASEAN (2,84%). Tăng năng suất lao động là yếu tố then chốt để tăng trưởng kinh tế.

Hiệu quả sử dụng vốn của Việt Nam còn thấp,giảm mạnh. Chỉ số ICOR tăng mạnh trong giai đoạn 1991-2008. So với các nước trong khu vực ,ICOR của Việt Nam gần gấp đôi,tức hiệu suất đầu tư của ta chỉ bằng một nửa. Việc có hiệu quả sử dụng nguồn vốn kém cỏi không chỉ khiến Việt Nam đánh mất cơ hội phát triển, mà còn tạo ra những hậu quả nghiêm trọng đem lại những tác động rất xấu về lâu dài. Cải thiện hiệu quả đầu tư là yếu tố quan trọng để tăng trưởng kinh tế.

Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là yếu tố đóng vai trò quyết định. Sau 5 năm gia nhập WTO, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam đã được cải thiện. Tuy nhiên, để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là một công việc không đơn giản. Nâng cao năng lực cạnh tranh là yếu tố then chốt để tăng trưởng kinh tế.