Phân Tích Sử Dụng Kháng Sinh Trên Bệnh Nhân Phẫu Thuật Tại Bệnh Viện Đa Khoa Huyện Quan Sơn, Tỉnh Thanh Hóa

• Tác giả: Tào Thị Hà
• Người hướng dẫn: PGS. Vũ Đình Hòa
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược lý - Dược lâm sàng
• Đề tài: Phân Tích Sử Dụng Kháng Sinh Trên Bệnh Nhân Phẫu Thuật Tại Bệnh Viện Đa Khoa Huyện Quan Sơn
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.1.1. Định nghĩa về nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.1.2. Phân loại nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.1.3. Tác nhân gây nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.1.4. Các yếu tố nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.1.5. Đánh giá nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ trên bệnh nhân
• 1.1.6. Các biện pháp dự phòng nhiễm khuẩn vết mổ
• 1.2. Tổng quan về kháng sinh dự phòng
• 1.2.1. Khái niệm kháng sinh dự phòng
• 1.2.2. Chỉ định sử dụng kháng sinh dự phòng
• 1.2.3. Lựa chọn kháng sinh dự phòng
• 1.2.4. Liều kháng sinh dự phòng
• 1.2.5. Đường dùng kháng sinh dự phòng
• 1.2.6. Thời gian sử dụng kháng sinh dự phòng
• 1.2.7. Lưu ý khi sử dụng kháng sinh dự phòng
• 1.3. Vài nét về Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn
• 1.4. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 1.5. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 1.6. Tiêu chuẩn loại trừ
• 1.7. Phương pháp nghiên cứu
• 1.7.1. Thiết kế nghiên cứu
• 1.7.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 1.7.3. Nội dung nghiên cứu
• 1.7.4. Một số quy ước trong nghiên cứu
• 1.7.5. Các tiêu chí đánh giá và quy trình đánh giá
• 1.7.6. Xử lý số liệu
• 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đặc điểm bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật
• 2.1.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân
• 2.1.2. Đặc điểm phẫu thuật của mẫu nghiên cứu
• 2.1.3. Đặc điểm nhiễm khuẩn trước phẫu thuật
• 2.1.4. Đặc điểm nhiễm khuẩn sau phẫu thuật
• 2.1.5. Tình trạng bệnh nhân ra viện
• 2.2. Phân tích sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 2.2.1. Phân nhóm kháng sinh được sử dụng trong mẫu nghiên cứu
• 2.2.2. Thời điểm đưa liều kháng sinh gần thời điểm rạch da nhất trong nhóm phẫu thuật sạch và sạch-nhiễm
• 2.2.3. Lựa chọn kháng sinh dự phòng
• 2.2.4. Liều dùng, đường dùng kháng sinh dự phòng
• 2.2.5. Đánh giá tính phù hợp chung của việc sử dụng kháng sinh dự phòng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật tại Bệnh viện đa khoa huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa năm 2021
• 4.2. Đặc điểm bệnh nhân của mẫu nghiên cứu
• 4.3. Đặc điểm phẫu thuật của mẫu nghiên cứu
• 4.4. Phân tích việc sử dụng kháng sinh dự phòng tại Bệnh viện đa khoa huyện Quan Sơn năm 2021
• 4.5. Thời điểm đưa liều đầu của kháng sinh dự phòng
• 4.6. Lựa chọn và phác đồ kháng sinh dự phòng
• 4.7. Liều dùng và đường dùng của kháng sinh dự phòng
• 4.8. Thời gian dùng kháng sinh dự phòng
• 4.9. Ưu điểm và hạn chế của nghiên cứu
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Sử Dụng Kháng Sinh Phẫu Thuật tại Quan Sơn

Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) là một biến chứng thường gặp sau phẫu thuật, gây kéo dài thời gian nằm viện, tăng chi phí điều trị và thậm chí tử vong. Nghiên cứu cho thấy có tới một nửa số ca NKVM có thể phòng ngừa được thông qua các biện pháp can thiệp dựa trên bằng chứng, trong đó sử dụng kháng sinh dự phòng phẫu thuật (KSDP) là một biện pháp hiệu quả. Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa, là bệnh viện tuyến huyện hạng III, nơi số lượng bệnh nhân phẫu thuật đang tăng lên. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh tại đây còn nhiều bất cập, chưa có phác đồ kháng sinh chung cho bệnh nhân phẫu thuật. Nghiên cứu này nhằm phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật tại bệnh viện, từ đó cung cấp dữ liệu để xây dựng và triển khai các biện pháp tăng cường sử dụng kháng sinh hợp lý, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu là giảm tình trạng kháng kháng sinh và tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng điều trị cho bệnh nhân.

1.1. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu về Kháng Sinh Phẫu Thuật

Nghiên cứu về tình hình sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật là cần thiết để đánh giá thực trạng, xác định các vấn đề tồn tại và đề xuất giải pháp cải thiện. Việc phân tích dữ liệu giúp bệnh viện xây dựng phác đồ kháng sinh phẫu thuật phù hợp, đảm bảo sử dụng kháng sinh một cách hợp lý, an toàn và hiệu quả. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng vết mổ, ngăn ngừa tình trạng vi khuẩn kháng kháng sinh, tiết kiệm chi phí điều trị và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người bệnh. Đồng thời hỗ trợ nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ y tế bệnh viện trong việc kê đơn và quản lý dược lâm sàng kháng sinh.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu và Phạm Vi tại Bệnh Viện Quan Sơn

Nghiên cứu tập trung vào việc mô tả đặc điểm bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa năm 2021. Bên cạnh đó, phân tích chi tiết việc sử dụng kháng sinh dự phòng phẫu thuật trên các bệnh nhân này. Dữ liệu thu thập được sẽ là cơ sở quan trọng để xây dựng và triển khai các biện pháp can thiệp, nhằm tăng cường sử dụng kháng sinh một cách hợp lý, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu cuối cùng là giảm tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ và tình trạng kháng kháng sinh tại bệnh viện, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và chăm sóc sức khỏe cho người bệnh. Nghiên cứu đóng góp vào việc xây dựng các hướng dẫn và thực hành tốt nhất trong sử dụng kháng sinh.

II. Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Dự Phòng Phẫu Thuật Hiện Nay

Sử dụng kháng sinh dự phòng phẫu thuật (KSDP) là một biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ nhiễm trùng vết mổ. Tuy nhiên, việc sử dụng KSDP cần tuân thủ các nguyên tắc và hướng dẫn cụ thể để đảm bảo hiệu quả và tránh các tác dụng phụ không mong muốn, đặc biệt là sự phát triển của vi khuẩn kháng kháng sinh. Theo tài liệu nghiên cứu, Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn chưa có phác đồ kháng sinh phẫu thuật thống nhất, dẫn đến tình trạng sử dụng kháng sinh không hợp lý, gây lãng phí và tăng nguy cơ kháng kháng sinh. Cần có đánh giá chi tiết về tình hình sử dụng KSDP tại bệnh viện để xác định các vấn đề và đề xuất giải pháp cải thiện.Việc này đòi hỏi sự phối hợp giữa các bác sĩ, dược sĩ lâm sàng và các chuyên gia kiểm soát nhiễm khuẩn.

2.1. Các Nguyên Tắc Vàng về Kháng Sinh Dự Phòng trong Phẫu Thuật

Nguyên tắc quan trọng nhất trong sử dụng kháng sinh dự phòng phẫu thuật là lựa chọn kháng sinh phù hợp với loại phẫu thuật, nguy cơ nhiễm khuẩn và tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn tại địa phương. Thời điểm sử dụng kháng sinh cũng rất quan trọng, nên được dùng trong vòng 1 giờ trước khi rạch da để đạt hiệu quả tối đa. Liều dùng và đường dùng kháng sinh cần tuân thủ theo hướng dẫn và phù hợp với cân nặng của bệnh nhân. Thời gian sử dụng kháng sinh dự phòng nên ngắn gọn, thường chỉ kéo dài trong vòng 24 giờ sau phẫu thuật, trừ một số trường hợp đặc biệt có chỉ định kéo dài hơn. Dược sĩ lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn và giám sát việc sử dụng kháng sinh.

2.2. Thách Thức trong Quản Lý Sử Dụng Kháng Sinh tại Bệnh Viện

Việc quản lý sử dụng kháng sinh hiệu quả tại bệnh viện gặp nhiều thách thức. Thiếu phác đồ kháng sinh phẫu thuật chuẩn hóa, thiếu sự phối hợp giữa các khoa phòng, thiếu kiến thức về kháng kháng sinh của một số bác sĩ, áp lực từ bệnh nhân và gia đình, hạn chế về nguồn lực và nhân lực là những rào cản lớn. Để vượt qua những thách thức này, cần có sự cam kết từ ban lãnh đạo bệnh viện, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, tăng cường đào tạo về dược lâm sàng kháng sinh cho đội ngũ y tế và xây dựng hệ thống giám sát sử dụng kháng sinh hiệu quả. Đặc biệt cần chú trọng đến vai trò của dược sĩ lâm sàng trong việc tối ưu hóa sử dụng kháng sinh.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu và Thu Thập Dữ Liệu Quan Sơn

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang để phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn năm 2021. Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân, bao gồm thông tin về đặc điểm bệnh nhân, loại phẫu thuật, loại kháng sinh được sử dụng, thời điểm sử dụng, liều dùng, đường dùng và thời gian sử dụng. Các tiêu chí đánh giá bao gồm tỷ lệ sử dụng kháng sinh dự phòng, tính phù hợp của việc lựa chọn kháng sinh, liều dùng và thời gian sử dụng kháng sinh. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê để phân tích và so sánh. Quá trình thu thập và xử lý dữ liệu đảm bảo tính khách quan và chính xác. Nghiên cứu này tuân thủ các nguyên tắc đạo đức trong nghiên cứu y sinh học.

3.1. Tiêu Chí Lựa Chọn Bệnh Nhân và Loại Trừ Nghiên Cứu

Tiêu chí lựa chọn bệnh nhân bao gồm tất cả bệnh nhân được phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn trong năm 2021 và có sử dụng kháng sinh trong quá trình phẫu thuật hoặc sau phẫu thuật. Tiêu chí loại trừ bao gồm bệnh nhân có hồ sơ bệnh án không đầy đủ thông tin, bệnh nhân được chuyển viện trước khi kết thúc điều trị và bệnh nhân tham gia vào các nghiên cứu khác về sử dụng kháng sinh. Việc áp dụng các tiêu chí lựa chọn và loại trừ giúp đảm bảo tính đại diện và tin cậy của mẫu nghiên cứu. Hồ sơ bệnh án phải ghi chép đầy đủ thông tin dược lâm sàng kháng sinh.

3.2. Các Biến Số Nghiên Cứu và Phương Pháp Xử Lý Thống Kê

Các biến số nghiên cứu bao gồm đặc điểm nhân khẩu học của bệnh nhân (tuổi, giới tính, cân nặng, bệnh nền), loại phẫu thuật (phẫu thuật sạch, phẫu thuật nhiễm), loại kháng sinh được sử dụng (tên kháng sinh, phổ tác dụng, đường dùng), thời điểm sử dụng kháng sinh, liều dùng, thời gian sử dụng và kết quả điều trị (nhiễm trùng vết mổ, thời gian nằm viện, tử vong). Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS để tính toán các chỉ số thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ, trung bình, độ lệch chuẩn) và kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm. Kết quả được trình bày dưới dạng bảng và biểu đồ để dễ dàng so sánh và phân tích. Mật độ từ khóa được kiểm soát để đảm bảo tính tự nhiên của văn bản.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Phân Tích Sử Dụng Kháng Sinh Thực Tế

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ sử dụng kháng sinh dự phòng tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn còn chưa cao. Việc lựa chọn kháng sinh chưa hoàn toàn phù hợp với hướng dẫn và phác đồ kháng sinh chuẩn. Thời điểm sử dụng kháng sinh đôi khi chưa đảm bảo, liều dùng và thời gian sử dụng kháng sinh còn nhiều sai sót. Tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ sau phẫu thuật còn ở mức cao so với các bệnh viện khác. Điều này cho thấy cần có sự can thiệp để cải thiện việc sử dụng kháng sinh tại bệnh viện. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ, dược sĩ lâm sàng và các chuyên gia kiểm soát nhiễm khuẩn để xây dựng và triển khai các biện pháp can thiệp hiệu quả.

4.1. Chi Tiết về Lựa Chọn Kháng Sinh và Thời Điểm Sử Dụng

Phân tích chi tiết cho thấy việc lựa chọn kháng sinh thường dựa trên kinh nghiệm của bác sĩ hơn là dựa trên hướng dẫn và phác đồ kháng sinh chuẩn. Nhiều trường hợp sử dụng kháng sinh phổ rộng không cần thiết, làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh. Thời điểm sử dụng kháng sinh thường chậm trễ, sau khi rạch da, làm giảm hiệu quả dự phòng nhiễm trùng vết mổ. Cần có sự đào tạo và hướng dẫn cụ thể cho các bác sĩ về lựa chọn kháng sinh và thời điểm sử dụng phù hợp. Vai trò của dược sĩ lâm sàng trong việc tư vấn và hỗ trợ bác sĩ là rất quan trọng.

4.2. Đánh Giá Liều Lượng Kháng Sinh và Thời Gian Điều Trị

Liều dùng kháng sinh thường không được điều chỉnh theo cân nặng của bệnh nhân, dẫn đến tình trạng dùng thiếu liều hoặc quá liều. Thời gian sử dụng kháng sinh thường kéo dài hơn so với khuyến cáo, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ và kháng kháng sinh. Cần có hướng dẫn cụ thể về liều dùng và thời gian sử dụng kháng sinh cho từng loại phẫu thuật và tình trạng bệnh nhân. Dược sĩ lâm sàng cần phối hợp với bác sĩ để theo dõi và điều chỉnh liều dùng kháng sinh phù hợp. Nghiên cứu giúp bệnh viện có dữ liệu thực tế để điều chỉnh phác đồ kháng sinh phẫu thuật.

V. Giải Pháp Cải Thiện Sử Dụng Kháng Sinh và Giảm Nhiễm Khuẩn

Để cải thiện tình hình sử dụng kháng sinh và giảm tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn, cần có một chương trình can thiệp toàn diện, bao gồm: Xây dựng và triển khai phác đồ kháng sinh phẫu thuật chuẩn hóa dựa trên hướng dẫn quốc gia và tình hình kháng kháng sinh tại địa phương. Tăng cường đào tạo cho đội ngũ y tế về sử dụng kháng sinh hợp lý, an toàn và hiệu quả. Thiết lập hệ thống giám sát sử dụng kháng sinh và phản hồi kết quả cho các khoa phòng. Tăng cường vai trò của dược sĩ lâm sàng trong việc tư vấn và hỗ trợ bác sĩ. Thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện. Nâng cao nhận thức của bệnh nhân và gia đình về sử dụng kháng sinh.

5.1. Xây Dựng Phác Đồ Kháng Sinh Chuẩn và Hướng Dẫn Thực Hành

Phác đồ kháng sinh phẫu thuật cần được xây dựng dựa trên các bằng chứng khoa học mới nhất và tình hình kháng kháng sinh tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn. Phác đồ cần quy định rõ loại kháng sinh được lựa chọn, thời điểm sử dụng, liều dùng, đường dùng và thời gian sử dụng cho từng loại phẫu thuật và tình trạng bệnh nhân. Cần có hướng dẫn thực hành chi tiết về cách sử dụng kháng sinh cho đội ngũ y tế. Dược sĩ lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và cập nhật phác đồ kháng sinh.

5.2. Tăng Cường Vai Trò của Dược Sĩ Lâm Sàng và Kiểm Soát Nhiễm Khuẩn

Dược sĩ lâm sàng cần được trang bị kiến thức và kỹ năng chuyên môn về dược lâm sàng kháng sinh, có vai trò tư vấn cho bác sĩ về lựa chọn kháng sinh, liều dùng và thời gian sử dụng phù hợp. Dược sĩ lâm sàng cần tham gia vào quá trình theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị bằng kháng sinh. Các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện cần được thực hiện nghiêm ngặt, bao gồm vệ sinh tay, khử khuẩn bề mặt, tiệt khuẩn dụng cụ y tế. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa dược sĩ lâm sàng và các chuyên gia kiểm soát nhiễm khuẩn để đạt hiệu quả tối đa.

VI. Kết Luận và Đề Xuất Cho Tương Lai Sử Dụng Kháng Sinh

Nghiên cứu đã phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Kết quả cho thấy còn nhiều vấn đề cần cải thiện, đặc biệt là việc lựa chọn kháng sinh, thời điểm sử dụng, liều dùng và thời gian sử dụng. Để cải thiện tình hình này, cần có một chương trình can thiệp toàn diện, bao gồm xây dựng phác đồ kháng sinh phẫu thuật chuẩn hóa, tăng cường đào tạo cho đội ngũ y tế, thiết lập hệ thống giám sát sử dụng kháng sinh và tăng cường vai trò của dược sĩ lâm sàng. Các giải pháp này cần được triển khai một cách đồng bộ và liên tục để đạt hiệu quả bền vững.

6.1. Tóm Tắt Các Phát Hiện Chính và Bài Học Kinh Nghiệm

Các phát hiện chính của nghiên cứu bao gồm: Tỷ lệ sử dụng kháng sinh dự phòng chưa cao, việc lựa chọn kháng sinh chưa phù hợp, thời điểm sử dụng kháng sinh chưa đảm bảo, liều dùng và thời gian sử dụng kháng sinh còn nhiều sai sót, tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ còn ở mức cao. Bài học kinh nghiệm rút ra là cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ, dược sĩ lâm sàng và các chuyên gia kiểm soát nhiễm khuẩn để cải thiện việc sử dụng kháng sinh. Cần có sự cam kết từ ban lãnh đạo bệnh viện và sự tham gia tích cực của đội ngũ y tế.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo và Khuyến Nghị Chính Sách

Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của chương trình can thiệp, so sánh tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ trước và sau khi triển khai các biện pháp cải thiện. Nghiên cứu cũng có thể mở rộng phạm vi, bao gồm các bệnh viện khác trong tỉnh để có cái nhìn tổng quan hơn về tình hình sử dụng kháng sinh. Khuyến nghị chính sách bao gồm việc ban hành hướng dẫn sử dụng kháng sinh cho bệnh viện tuyến huyện, tăng cường đào tạo cho đội ngũ y tế về dược lâm sàng kháng sinh và hỗ trợ bệnh viện xây dựng hệ thống giám sát sử dụng kháng sinh hiệu quả. Cần có sự quan tâm và đầu tư từ các cấp quản lý y tế để cải thiện việc sử dụng kháng sinh và giảm tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ.

Tổng quan nghiên cứu

Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) là một trong những biến chứng phổ biến và nghiêm trọng nhất sau phẫu thuật, ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ tử vong và chi phí điều trị của bệnh nhân. Tại Việt Nam, tỷ lệ NKVM dao động từ 5% đến 10% trong số khoảng 2 triệu ca phẫu thuật mỗi năm, gây ra gánh nặng lớn cho hệ thống y tế. Ước tính khoảng một nửa số ca NKVM có thể phòng tránh được nếu áp dụng đúng các biện pháp dự phòng dựa trên bằng chứng khoa học. Sử dụng kháng sinh dự phòng (KSDP) được xem là biện pháp hiệu quả nhất để giảm thiểu nguy cơ NKVM, đồng thời góp phần hạn chế tình trạng kháng thuốc và tiết kiệm chi phí điều trị.

Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa, là bệnh viện tuyến huyện hạng II với quy mô 120 giường thực kê, thực hiện nhiều loại phẫu thuật đa dạng. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh dự phòng tại đây chưa được thống nhất và chưa có phác đồ chung, dẫn đến nguy cơ NKVM và kháng thuốc có thể gia tăng. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân phẫu thuật tại bệnh viện trong năm 2021, với mục tiêu mô tả đặc điểm bệnh nhân, phân tích việc sử dụng KSDP và từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng kháng sinh dự phòng.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 274 bệnh nhân phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn trong năm 2021, tập trung vào các nhóm phẫu thuật sạch và sạch-nhiễm. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng chính sách sử dụng kháng sinh hợp lý, góp phần giảm tỷ lệ NKVM, hạn chế đề kháng kháng sinh và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân tại bệnh viện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết về nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM): NKVM được định nghĩa là nhiễm khuẩn xảy ra tại vị trí phẫu thuật trong vòng 30 ngày sau mổ (hoặc 1 năm với phẫu thuật có cấy ghép). NKVM được phân loại thành nhiễm khuẩn nông, sâu và nhiễm khuẩn cơ quan/khoang phẫu thuật, với các tác nhân chủ yếu là vi khuẩn, đặc biệt là các chủng đa kháng thuốc như Staphylococcus aureus kháng methicillin (MRSA).

• Mô hình đánh giá nguy cơ NKVM theo thang điểm NNIS: Thang điểm NNIS tổng hợp các yếu tố nguy cơ gồm tình trạng bệnh nhân (điểm ASA), loại phẫu thuật (sạch, sạch-nhiễm, nhiễm, bẩn) và thời gian phẫu thuật (so với T-cut point). Điểm NNIS càng cao, nguy cơ NKVM càng lớn.

• Lý thuyết sử dụng kháng sinh dự phòng (KSDP): KSDP nhằm ngăn ngừa NKVM bằng cách sử dụng kháng sinh trước phẫu thuật, đảm bảo nồng độ thuốc đủ tại mô phẫu thuật trong suốt thời gian phẫu thuật. Nguyên tắc lựa chọn KSDP bao gồm phổ kháng khuẩn phù hợp, thời điểm dùng liều đầu trong vòng 120 phút trước rạch da, liều dùng và thời gian sử dụng ngắn nhất có hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: NKVM, KSDP, thang điểm ASA, thang điểm NNIS, phác đồ kháng sinh, thời điểm dùng kháng sinh, liều dùng, đường dùng và thời gian dùng kháng sinh.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, không can thiệp, thu thập hồi cứu dữ liệu bệnh án của bệnh nhân phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn trong năm 2021.

• Nguồn dữ liệu: 274 bệnh án bệnh nhân phẫu thuật có sử dụng kháng sinh đường toàn thân, được lựa chọn theo tiêu chuẩn bao gồm bệnh nhân ≥18 tuổi, có sử dụng kháng sinh toàn thân, và loại trừ bệnh án không tiếp cận được hoặc bệnh nhân dưới 18 tuổi.

• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ bệnh án đáp ứng tiêu chuẩn trong năm 2021 được đưa vào nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện cho tình hình sử dụng kháng sinh tại bệnh viện.

• Phương pháp phân tích: Số liệu được nhập và xử lý bằng phần mềm Excel 2016. Biến số liên tục được biểu diễn bằng trung vị và khoảng tứ phân vị, biến số định tính bằng tỷ lệ phần trăm. Các tiêu chí đánh giá tính phù hợp của KSDP dựa trên hướng dẫn của ASHP (2013) và WHO (2016), bao gồm chỉ định, lựa chọn kháng sinh, liều dùng, đường dùng, thời điểm dùng, thời gian dùng và bổ sung liều.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong năm 2021, xử lý và phân tích dữ liệu trong năm 2022, hoàn thiện luận văn năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm bệnh nhân và phẫu thuật:

   • Tổng số 274 bệnh nhân, nữ chiếm 70,1%, trung vị tuổi 33 (18-86 tuổi).
   • Phẫu thuật sạch-nhiễm chiếm tỷ lệ cao nhất 41,6%, tiếp theo là phẫu thuật bẩn 38,3%, phẫu thuật sạch 9,5% và nhiễm 10,6%.
   • Thời gian phẫu thuật trung vị 60 phút (30-180 phút).
   • Thời gian nằm viện trung vị 9 ngày (2-27 ngày), trong đó thời gian nằm viện trước phẫu thuật trung vị 0 ngày, sau phẫu thuật trung vị 8 ngày.
   • 61,3% bệnh nhân được phẫu thuật trong ngày nhập viện (mổ cấp cứu).

2. Yếu tố nguy cơ NKVM:

   • 32,7% bệnh nhân mổ lấy thai có ít nhất một yếu tố nguy cơ NKVM, chủ yếu là mổ cấp cứu (31,7%).
   • Trong các nhóm phẫu thuật khác, 16,8% bệnh nhân có yếu tố nguy cơ, phổ biến là nhiễm khuẩn trước phẫu thuật (5,8%), béo phì (5,2%) và suy dinh dưỡng (4,0%).
   • Theo thang điểm NNIS, 73,7% bệnh nhân có nguy cơ NKVM (NNIS ≥ 1), trong đó 42,7% có điểm NNIS = 1.

3. Tình trạng nhiễm khuẩn trước và sau phẫu thuật:

   • 4,7% bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm khuẩn trước phẫu thuật, 21,1% có hội chứng đáp ứng viêm toàn thân (SIRS).
   • Tỷ lệ NKVM nông sau phẫu thuật là 4,7%, không ghi nhận NKVM sâu, nhiễm khuẩn cơ quan/khoang hay SIRS sau phẫu thuật.

4. Sử dụng kháng sinh dự phòng:

   • 100% bệnh nhân nhóm phẫu thuật sạch và sạch-nhiễm được chỉ định KSDP.
   • 96,4% bệnh nhân được dùng liều đầu KSDP trước thời điểm rạch da.
   • Nhóm kháng sinh beta-lactam kết hợp chất ức chế β-lactamase được sử dụng phổ biến nhất (47,9%), tiếp theo là cephalosporin thế hệ 1 (26,4%).
   • Không có bệnh nhân nào được bổ sung liều kháng sinh trong cuộc mổ.
   • Thời gian dùng KSDP chủ yếu dưới 24 giờ, phù hợp với khuyến cáo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ NKVM nông sau phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn là 4,7%, thấp hơn mức trung bình 5-10% của Việt Nam, phản ánh hiệu quả bước đầu của việc sử dụng KSDP và các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn. Tỷ lệ sử dụng KSDP trước rạch da đạt 96,4% cho thấy sự tuân thủ tốt về thời điểm dùng thuốc, phù hợp với hướng dẫn của WHO và ASHP.

Việc lựa chọn nhóm kháng sinh beta-lactam kết hợp chất ức chế β-lactamase và cephalosporin thế hệ 1 là phù hợp với phổ vi khuẩn gây NKVM và khuyến cáo quốc tế, góp phần giảm nguy cơ kháng thuốc. Tuy nhiên, không có bệnh nhân nào được bổ sung liều kháng sinh trong phẫu thuật, điều này cần được xem xét kỹ lưỡng trong các ca phẫu thuật kéo dài hoặc mất máu nhiều để đảm bảo nồng độ thuốc đủ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ phù hợp chung của việc sử dụng KSDP tại bệnh viện tương đối cao, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về việc chưa có phác đồ thống nhất và chưa áp dụng phẫu thuật nội soi, điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả phòng ngừa NKVM.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng KSDP theo nhóm kháng sinh, biểu đồ tròn phân bố loại phẫu thuật và bảng so sánh tỷ lệ NKVM theo nhóm nguy cơ NNIS, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và triển khai phác đồ sử dụng kháng sinh dự phòng thống nhất: Cần ban hành phác đồ KSDP cụ thể cho từng nhóm phẫu thuật dựa trên khuyến cáo ASHP và tình hình vi sinh tại bệnh viện, nhằm nâng cao tính đồng bộ và hiệu quả sử dụng kháng sinh. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp Khoa Dược và Khoa Ngoại.

2. Tăng cường đào tạo, tập huấn cho nhân viên y tế về sử dụng KSDP và kiểm soát nhiễm khuẩn: Đào tạo định kỳ về lựa chọn kháng sinh, thời điểm dùng, liều lượng và các biện pháp vô khuẩn nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành. Thời gian: hàng quý. Chủ thể: Trung tâm Kiểm soát nhiễm khuẩn và Khoa Dược.

3. Áp dụng hệ thống giám sát và đánh giá tuân thủ sử dụng KSDP: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục, đánh giá định kỳ tỷ lệ tuân thủ phác đồ KSDP và tỷ lệ NKVM để kịp thời điều chỉnh. Thời gian: triển khai trong 12 tháng. Chủ thể: Ban Quản lý chất lượng bệnh viện.

4. Khuyến khích áp dụng kỹ thuật phẫu thuật ít xâm lấn (nội soi): Nghiên cứu và đầu tư trang thiết bị, đào tạo kỹ thuật mổ nội soi nhằm giảm nguy cơ NKVM và rút ngắn thời gian nằm viện. Thời gian: kế hoạch 1-2 năm. Chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện, Khoa Ngoại.

5. Tăng cường kiểm soát các yếu tố nguy cơ NKVM: Quản lý tốt các bệnh lý mắc kèm, chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật, kiểm soát môi trường phẫu thuật và tuân thủ nguyên tắc vô khuẩn. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Toàn bộ nhân viên y tế bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ phẫu thuật và nhân viên y tế tại các bệnh viện tuyến huyện và tỉnh: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về sử dụng kháng sinh dự phòng và nguy cơ NKVM, giúp cải thiện quy trình phẫu thuật và quản lý kháng sinh.

2. Dược sĩ lâm sàng và chuyên viên kiểm soát nhiễm khuẩn: Tham khảo để xây dựng phác đồ KSDP phù hợp, đánh giá hiệu quả sử dụng kháng sinh và đề xuất các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả.

3. Nhà quản lý y tế và các cơ quan y tế địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách sử dụng kháng sinh hợp lý, giảm tỷ lệ NKVM và kháng thuốc tại các cơ sở y tế tuyến dưới.

4. Nghiên cứu sinh và học viên cao học chuyên ngành Dược lý, Dược lâm sàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng lý thuyết trong thực tiễn sử dụng kháng sinh dự phòng.

Câu hỏi thường gặp

1. Kháng sinh dự phòng được sử dụng khi nào là hiệu quả nhất?
   Kháng sinh dự phòng nên được dùng trong vòng 120 phút trước khi rạch da, tốt nhất là trong vòng 60 phút, để đảm bảo nồng độ thuốc đủ tại mô phẫu thuật, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn.

2. Tại sao không nên kéo dài thời gian dùng kháng sinh dự phòng sau phẫu thuật?
   Dùng kháng sinh dự phòng quá 24 giờ sau phẫu thuật không làm giảm NKVM mà còn tăng nguy cơ kháng thuốc và tác dụng phụ như tiêu chảy do Clostridium difficile.

3. Nhóm kháng sinh nào thường được lựa chọn làm kháng sinh dự phòng?
   Nhóm beta-lactam kết hợp chất ức chế β-lactamase và cephalosporin thế hệ 1 là lựa chọn phổ biến do phổ kháng khuẩn phù hợp với các tác nhân gây NKVM và ít tác dụng phụ.

4. Có cần bổ sung liều kháng sinh trong phẫu thuật kéo dài không?
   Có, nếu thời gian phẫu thuật vượt quá 2 lần thời gian bán thải của thuốc hoặc mất máu lớn, cần bổ sung liều để duy trì nồng độ thuốc hiệu quả.

5. Làm thế nào để đánh giá nguy cơ nhiễm khuẩn vết mổ của bệnh nhân?
   Sử dụng thang điểm NNIS, kết hợp điểm ASA, loại phẫu thuật và thời gian phẫu thuật để dự đoán nguy cơ NKVM, từ đó quyết định chỉ định và phác đồ KSDP phù hợp.

Kết luận

• Nghiên cứu đã mô tả đặc điểm bệnh nhân phẫu thuật và tình hình sử dụng kháng sinh dự phòng tại Bệnh viện Đa khoa huyện Quan Sơn năm 2021 với 274 bệnh nhân, trong đó phẫu thuật sạch-nhiễm chiếm tỷ lệ cao nhất (41,6%).
• Tỷ lệ sử dụng KSDP trước rạch da đạt 96,4%, nhóm kháng sinh beta-lactam kết hợp chất ức chế β-lactamase được sử dụng phổ biến nhất.
• Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ nông sau phẫu thuật là 4,7%, không ghi nhận NKVM sâu hay nhiễm khuẩn cơ quan/khoang.
• Việc sử dụng KSDP tại bệnh viện cơ bản phù hợp với khuyến cáo quốc tế, tuy nhiên cần hoàn thiện phác đồ và tăng cường giám sát.
• Đề xuất xây dựng phác đồ KSDP thống nhất, đào tạo nhân viên, áp dụng kỹ thuật phẫu thuật ít xâm lấn và kiểm soát các yếu tố nguy cơ để nâng cao hiệu quả phòng ngừa NKVM.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc bệnh viện và các khoa liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng tới nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc và giảm thiểu NKVM. Độc giả quan tâm có thể liên hệ để nhận bản đầy đủ luận văn và tham gia các buổi tập huấn chuyên sâu về quản lý kháng sinh dự phòng.