Chuyên đề thực tập tốt nghiệp: Phân tích lỗi dịch thuật trong tiếng Anh thương mại của sinh viên khóa 61 Đại học Kinh tế Quốc dân

• Tác giả: Nguyen Thi Hong Nhat
• Người hướng dẫn: Ms. Le Thu Huong
• Trường học: National Economics University
• Chuyên ngành: Business English
• Đề tài: An Investigation Into Translation Errors Among Business English Students Of Intake 61 - National Economics University
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hanoi

Mục lục chi tiết

• ACKNOWLEDGEMENT
• EXECUTIVE SUMMARY
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF FIGURES
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Scope of the research
• 1.2. Data collection
• 1.3. Data analysis
• 2. CHAPTER 2: THEORETICAL FRAMEWORK
• 2.1. Definition of translation
• 2.2. Types of translation
• 3. CHAPTER 3: FINDINGS AND ANALYSIS
• 3.1. Background information
• 3.2. Common translation errors often encountered by Business English students
• 3.2.1. Linguistic errors
• 3.2.2. Comprehension errors
• 3.2.3. Translation errors (transferring errors)
• 3.3. Causes of translation errors
• 3.4. Fully equipped with translation knowledge and theory
• 3.5. Enhance the ability to learn about cultures around the world
• 3.6. Do not overuse translation
• 3.7. Divide the translation time
• 3.8. Learn how to look up difficult technical terms in the dictionary
• 3.9. Suggestions for future research
• APPENDIX

Tóm tắt

I. Lỗi dịch thuật trong tiếng Anh thương mại

Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích dịch thuật các lỗi dịch thuật phổ biến trong tiếng Anh thương mại của sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân khóa 61. Các lỗi này bao gồm lỗi ngữ pháp, lỗi từ vựng, và lỗi chuyển ngữ. Nghiên cứu chỉ ra rằng lỗi chuyển ngữ là loại lỗi phổ biến nhất, trong khi lỗi hiểu ít gặp hơn. Các nguyên nhân chính bao gồm thiếu kiến thức về ngôn ngữ đích và sự khác biệt văn hóa giữa hai ngôn ngữ.

1.1. Lỗi ngữ pháp và từ vựng

Lỗi ngữ pháp và lỗi từ vựng là hai loại lỗi thường gặp trong quá trình dịch thuật. Lỗi ngữ pháp xuất hiện khi sinh viên không nắm vững cấu trúc câu trong tiếng Anh thương mại. Lỗi từ vựng xảy ra khi sinh viên sử dụng từ không chính xác hoặc không phù hợp với ngữ cảnh. Cả hai loại lỗi này đều ảnh hưởng đến chất lượng bản dịch và khả năng truyền đạt thông tin.

1.2. Lỗi chuyển ngữ

Lỗi chuyển ngữ là loại lỗi phổ biến nhất, xảy ra khi sinh viên không thể chuyển tải đúng ý nghĩa từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích. Nguyên nhân chính là do thiếu hiểu biết về văn hóa và ngữ cảnh của cả hai ngôn ngữ. Điều này dẫn đến việc bản dịch không chính xác và gây hiểu lầm cho người đọc.

II. Nguyên nhân và giải pháp

Nghiên cứu chỉ ra hai nguyên nhân chính dẫn đến lỗi dịch thuật: thiếu kiến thức về ngôn ngữ đích và sự khác biệt văn hóa. Để cải thiện kỹ năng dịch thuật, sinh viên cần áp dụng các chiến lược cụ thể và thực hành thường xuyên. Các giải pháp bao gồm nâng cao kiến thức về văn hóa, sử dụng từ điển chuyên ngành, và phân bổ thời gian dịch hợp lý.

2.1. Thiếu kiến thức ngôn ngữ

Một trong những nguyên nhân chính của lỗi dịch thuật là thiếu kiến thức về ngôn ngữ đích. Sinh viên thường gặp khó khăn trong việc hiểu và sử dụng các thuật ngữ chuyên ngành trong tiếng Anh thương mại. Điều này dẫn đến việc bản dịch không chính xác và thiếu tính chuyên nghiệp.

2.2. Khác biệt văn hóa

Sự khác biệt văn hóa giữa ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích cũng là một nguyên nhân quan trọng. Sinh viên thường không hiểu rõ ngữ cảnh văn hóa của ngôn ngữ đích, dẫn đến việc dịch sai ý nghĩa. Để khắc phục, sinh viên cần tìm hiểu sâu hơn về văn hóa của cả hai ngôn ngữ.

III. Ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này có giá trị thực tiễn cao trong việc cải thiện kỹ năng dịch thuật của sinh viên. Các kết quả và đề xuất từ nghiên cứu có thể được áp dụng trong chương trình đào tạo của Đại học Kinh tế Quốc dân để nâng cao chất lượng dịch thuật. Đồng thời, nghiên cứu cũng góp phần vào việc phát triển thương mại quốc tế và ngành kinh tế thông qua việc đào tạo các dịch giả chuyên nghiệp.

3.1. Cải thiện chương trình đào tạo

Nghiên cứu đề xuất việc cải thiện chương trình đào tạo bằng cách tích hợp các bài học về văn hóa và ngữ cảnh vào các khóa học dịch thuật. Điều này giúp sinh viên hiểu rõ hơn về ngôn ngữ đích và tránh được các lỗi dịch thuật phổ biến.

3.2. Phát triển kỹ năng dịch thuật

Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển kỹ năng dịch thuật thông qua thực hành thường xuyên và sử dụng các công cụ hỗ trợ như từ điển chuyên ngành. Điều này giúp sinh viên nâng cao chất lượng bản dịch và đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, dịch thuật đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải ngôn ngữ và văn hóa giữa các quốc gia. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU), nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực dịch thuật chất lượng cao ngày càng tăng nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế. Luận văn này tập trung nghiên cứu các lỗi dịch thuật phổ biến mà sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại khóa 61 tại Khoa Ngoại ngữ, NEU thường gặp phải trong quá trình học tập và thực hành dịch thuật.

Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 3 năm 2023, với đối tượng khảo sát là 75 sinh viên đã hoàn thành hoặc đang học các khóa dịch thuật tại NEU. Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định các loại lỗi dịch thuật thường gặp, phân tích nguyên nhân gây ra các lỗi này và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dịch thuật cho sinh viên. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần cải thiện chất lượng đào tạo dịch thuật tại NEU mà còn có ý nghĩa thực tiễn đối với việc phát triển kỹ năng dịch thuật trong môi trường học thuật và nghề nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết dịch thuật kinh điển và hiện đại nhằm làm rõ bản chất và quy trình dịch thuật. Theo Larson (1984), dịch thuật là quá trình chuyển đổi ý nghĩa từ ngôn ngữ nguồn (SL) sang ngôn ngữ đích (TL) sao cho giữ nguyên ý nghĩa và phù hợp với ngữ cảnh văn hóa. Nida và Taber (1982) phân chia quy trình dịch thành ba giai đoạn: phân tích, chuyển đổi và tái cấu trúc, nhấn mạnh sự cần thiết của việc hiểu sâu sắc ngữ pháp, ngữ nghĩa và văn hóa của cả hai ngôn ngữ.

Ngoài ra, luận văn áp dụng phân loại lỗi dịch thuật theo Popescu (2013) và Gunawan & Rini (2013), bao gồm lỗi ngôn ngữ (linguistic errors), lỗi hiểu nghĩa (comprehension errors) và lỗi chuyển ngữ (translation errors). Các khái niệm về chuẩn hóa trong dịch thuật (standardization) cũng được đề cập nhằm đảm bảo chất lượng bản dịch về độ chính xác, phong cách và tính nhất quán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng kết hợp phân tích tài liệu thứ cấp. Dữ liệu chính được thu thập qua bảng hỏi trực tuyến với 75 sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại khóa 61 tại NEU trong tháng 3 năm 2023. Cỡ mẫu này chiếm khoảng 94% tổng số sinh viên khóa 61, đảm bảo tính đại diện cho nhóm nghiên cứu.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện (convenience sampling) do đối tượng nghiên cứu tập trung tại một khoa và trường đại học cụ thể. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm thống kê để phân tích tần suất các loại lỗi, nguyên nhân và đánh giá các giải pháp cải thiện. Ngoài ra, nghiên cứu còn tổng hợp và so sánh với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước để làm rõ bối cảnh và tính khách quan của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ sinh viên hoàn thành khóa học dịch thuật: 77,3% sinh viên đã hoàn thành tất cả các khóa học dịch thuật, trong khi 22,7% chưa hoàn thành. Điều này cho thấy phần lớn sinh viên đã có nền tảng kiến thức dịch thuật cơ bản.

2. Tần suất gặp lỗi dịch thuật: 29,3% sinh viên thường xuyên gặp lỗi dịch thuật, 22,7% luôn gặp lỗi khi dịch. Trong ba học kỳ dịch thuật, học kỳ 3 có tỷ lệ lỗi cao nhất với 52%, học kỳ 2 thấp nhất với 17,3%.

3. Phân loại lỗi dịch thuật: Lỗi chuyển ngữ (transferring errors) chiếm tỷ lệ cao nhất với 57,3%, tiếp theo là lỗi ngôn ngữ 34,7% và lỗi hiểu nghĩa 32%. Trong lỗi ngôn ngữ, lỗi sử dụng từ đồng nghĩa không phù hợp chiếm 81,3%, lỗi lựa chọn từ vựng 48%, lỗi giới từ 38,7%. Lỗi hiểu nghĩa chủ yếu là hiểu sai cú pháp câu (62,7%) và không hiểu nghĩa văn bản (56%).

4. Lỗi chuyển ngữ chi tiết: Lỗi về kết nối và mạch lạc (cohesion and coherence) chiếm 70,7%, lỗi ngữ dụng (pragmatic errors) 60%, lỗi thiếu tự nhiên và thiếu nhất quán lần lượt 26,7% và 29,3%. Lỗi bỏ sót và thêm thắt chiếm tỷ lệ thấp 9,3%.

5. Nguyên nhân chính gây lỗi: Thiếu kiến thức về ngôn ngữ đích và khác biệt văn hóa giữa hai ngôn ngữ được xác định là nguyên nhân hàng đầu, với tỷ lệ lần lượt 82,7% và 86,7%. Ngoài ra, việc lạm dụng công cụ dịch máy (16 sinh viên) và không biết cách tra cứu từ điển cũng góp phần gây lỗi.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại tại NEU gặp nhiều khó khăn trong việc chuyển tải chính xác ý nghĩa và ngữ cảnh văn hóa khi dịch thuật. Lỗi chuyển ngữ chiếm tỷ lệ cao nhất phản ánh việc dịch quá sát nghĩa đen hoặc dịch quá tự do, làm mất đi tính tự nhiên và mạch lạc của bản dịch. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về lỗi dịch thuật trong môi trường học thuật và nghề nghiệp.

Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về kiến thức ngôn ngữ đích và sự khác biệt văn hóa, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo sâu về ngôn ngữ và văn hóa trong chương trình học. Việc lạm dụng công cụ dịch máy cũng làm giảm chất lượng bản dịch, do các công cụ này chưa thể xử lý tốt các sắc thái ngữ nghĩa và ngữ dụng phức tạp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các loại lỗi và nguyên nhân, giúp minh họa rõ ràng mức độ phổ biến và tác động của từng yếu tố. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy xu hướng lỗi tương tự, khẳng định tính khách quan và thực tiễn của nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Trang bị đầy đủ kiến thức và lý thuyết dịch thuật: Giảng viên cần tập trung truyền đạt kiến thức dịch thuật cơ bản và nâng cao ngay từ học kỳ đầu tiên, đồng thời khuyến khích sinh viên tự học qua tài liệu tham khảo uy tín. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ sinh viên nắm vững lý thuyết lên trên 90% trong vòng 1 năm.

2. Nâng cao hiểu biết về văn hóa đa dạng: Tổ chức các buổi học, hội thảo về văn hóa các quốc gia sử dụng ngôn ngữ đích nhằm giúp sinh viên nhận thức sâu sắc hơn về bối cảnh văn hóa, giảm thiểu lỗi dịch do khác biệt văn hóa. Thực hiện trong 2 học kỳ tiếp theo, do Khoa Ngoại ngữ phối hợp tổ chức.

3. Hạn chế sử dụng công cụ dịch máy: Khuyến khích sinh viên sử dụng công cụ dịch như một công cụ hỗ trợ, không phụ thuộc hoàn toàn. Tăng cường kỹ năng dịch thủ công và kiểm tra bản dịch. Giảng viên cần hướng dẫn cách sử dụng công cụ hợp lý trong 6 tháng tới.

4. Phân bổ thời gian dịch thuật hợp lý: Dạy sinh viên kỹ năng quản lý thời gian dịch thuật, dành đủ thời gian cho việc chỉnh sửa và hiệu đính bản dịch nhằm nâng cao chất lượng. Áp dụng ngay trong các khóa học dịch thuật hiện tại.

5. Phát triển kỹ năng tra cứu từ điển và thuật ngữ chuyên ngành: Tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ năng tra cứu từ điển chuyên ngành và thuật ngữ khó, giúp sinh viên nâng cao khả năng xử lý các thuật ngữ phức tạp. Thực hiện trong học kỳ tới, do giảng viên chuyên môn đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại và Dịch thuật: Giúp nhận diện lỗi thường gặp và cải thiện kỹ năng dịch thuật qua các giải pháp thực tiễn.

2. Giảng viên và nhà quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở dữ liệu và đề xuất để thiết kế chương trình đào tạo dịch thuật hiệu quả hơn, phù hợp với thực tế sinh viên.

3. Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực dịch thuật và ngôn ngữ học: Là tài liệu tham khảo để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về lỗi dịch thuật và phương pháp khắc phục.

4. Người làm nghề dịch thuật chuyên nghiệp: Giúp nhận thức về các lỗi phổ biến và nguyên nhân, từ đó nâng cao chất lượng bản dịch trong công việc thực tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Lỗi dịch thuật phổ biến nhất của sinh viên là gì?
   Lỗi chuyển ngữ (transferring errors) chiếm 57,3%, đặc biệt là lỗi về kết nối và mạch lạc (70,7%) do dịch quá sát hoặc quá tự do.

2. Nguyên nhân chính gây ra lỗi dịch thuật là gì?
   Thiếu kiến thức về ngôn ngữ đích và khác biệt văn hóa giữa hai ngôn ngữ là nguyên nhân hàng đầu, chiếm gần 85% tổng số lỗi.

3. Việc sử dụng công cụ dịch máy ảnh hưởng thế nào đến chất lượng dịch?
   Lạm dụng công cụ dịch máy như Google Translate có thể dẫn đến bản dịch thiếu chính xác, không phù hợp ngữ cảnh và văn hóa, làm giảm chất lượng bản dịch.

4. Làm thế nào để cải thiện kỹ năng dịch thuật cho sinh viên?
   Trang bị kiến thức dịch thuật, nâng cao hiểu biết văn hóa, hạn chế sử dụng công cụ dịch máy, quản lý thời gian dịch thuật và phát triển kỹ năng tra cứu từ điển.

5. Nghiên cứu có giới hạn gì?
   Mẫu khảo sát nhỏ (75 sinh viên) và phạm vi nghiên cứu chỉ tại NEU nên kết quả chưa thể áp dụng rộng rãi cho các trường khác hoặc ngành học khác.

Kết luận

• Dịch thuật là kỹ năng quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa, đặc biệt với sinh viên ngành Tiếng Anh Thương mại tại NEU.
• Lỗi chuyển ngữ là loại lỗi phổ biến nhất, chiếm hơn 57% các lỗi dịch thuật.
• Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu kiến thức ngôn ngữ đích và khác biệt văn hóa.
• Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao kiến thức dịch thuật, hiểu biết văn hóa, sử dụng công cụ dịch hợp lý và kỹ năng tra cứu từ điển.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển đào tạo dịch thuật hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực dịch thuật trong tương lai.

Giảng viên và sinh viên nên áp dụng các khuyến nghị trong chương trình đào tạo và thực hành dịch thuật để nâng cao chất lượng bản dịch. Các nhà nghiên cứu có thể mở rộng phạm vi và phương pháp nghiên cứu để có kết quả toàn diện hơn.