Nghiên Cứu Nhân Tố Tự Bạch Trong Cấu Trúc Tiểu Thuyết Thao Thức Của Aleksandr Kron

• Tác giả: Nguyễn Thị Hạnh
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Gia Lâm
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học nước ngoài
• Đề tài: Nhân Tố Tự Bạch Trong Tiểu Thuyết Thao Thức Của Aleksandr Kron
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2010
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• Lý do chọn đề tài
• Lịch sử vấn đề
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Cấu trúc luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ CỦA NHÂN TỐ TỰ BẠCH TRONG THAO THỨC
• 1.1. Nhân tố tự bạch trong tiểu thuyết
• 1.2. Cơ sở của nhân tố tự bạch trong Thao thức
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM VÀ HÌNH THỨC THỂ HIỆN NHÂN TỐ TỰ BẠCH TRONG THAO THỨC
• 2.1. Người kể chuyện ở ngôi thứ nhất và điểm nhìn trần thuật bên trong
• 2.2. Sự lặp lại trong thời gian và sự mở rộng không gian
• 2.3. Giọng điệu chủ quan, suy tư
• 3. CHƯƠNG 3: NHÂN TỐ TỰ BẠCH VỚI VIỆC THỂ HIỆN QUAN ĐIỂM TRIẾT - MỸ CỦA A.
• 3.1. Vị trí người trí thức trong thời đại mới
• 3.2. Tự bạch về tình yêu, tình bạn
• 3.3. Triết lý về cuộc sống và hạnh phúc

I. Cơ sở của nhân tố tự bạch trong Thao thức

Nhân tố tự bạch trong tiểu thuyết Thao thức của Aleksandr Kron được hiểu là một yếu tố quan trọng trong nghệ thuật trần thuật. Thuật ngữ này, dịch từ tiếng Nga là 'ispoved', không chỉ đơn thuần là sự bộc bạch tâm tư mà còn là sự tự thú nhận những lỗi lầm của bản thân. Theo nhà nghiên cứu G.Ibatullina, tự bạch mang nhiều ý nghĩa, từ việc thú nhận tội lỗi đến việc thể hiện những suy nghĩ chân thành và đầy đủ của con người. Điều này cho thấy rằng tự bạch không chỉ là một hành động cá nhân mà còn là một hình thức giao tiếp sâu sắc giữa con người với chính mình và với thế giới xung quanh. Trong Thao thức, nhân vật Yudin thể hiện rõ ràng quá trình tự kiểm điểm bản thân, từ đó khám phá những chiều sâu trong tâm hồn con người. Nhân tố tự bạch không chỉ giúp nhân vật nhận thức về bản thân mà còn phản ánh những vấn đề đạo đức trong nghiên cứu khoa học và mối quan hệ giữa khoa học và cuộc sống.

1.1. Nhân tố tự bạch trong tiểu thuyết

Nhân tố tự bạch trong tiểu thuyết Thao thức không chỉ là một yếu tố nghệ thuật mà còn là một phương tiện để tác giả thể hiện những trăn trở về cuộc sống và con người. Aleksandr Kron đã khéo léo lồng ghép những suy tư của nhân vật vào cốt truyện, tạo nên một không gian nghệ thuật phong phú. Qua đó, độc giả có thể cảm nhận được những mâu thuẫn nội tâm của nhân vật, từ đó hiểu rõ hơn về bản chất con người trong bối cảnh xã hội mới. Tự bạch không chỉ là một hình thức thể hiện mà còn là một cách để nhân vật đối diện với những khát vọng và nỗi đau của chính mình. Điều này cho thấy rằng tự bạch là một phần không thể thiếu trong việc xây dựng nhân vật và cốt truyện, đồng thời phản ánh những vấn đề triết lý sâu sắc trong văn học hiện đại.

II. Đặc điểm và hình thức thể hiện nhân tố tự bạch trong Thao thức

Trong Thao thức, nhân tố tự bạch được thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau, từ giọng điệu chủ quan đến các đối thoại nội tâm. Nhân vật Yudin, với vai trò là người kể chuyện ở ngôi thứ nhất, mang đến cho độc giả cái nhìn sâu sắc về tâm lý và cảm xúc của mình. Giọng điệu chủ quan, suy tư của nhân vật không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về những trăn trở của Yudin mà còn tạo ra một không gian giao tiếp giữa nhân vật và độc giả. Sự lặp lại trong thời gian và sự mở rộng không gian cũng là những yếu tố quan trọng trong việc thể hiện tự bạch. Những khoảnh khắc lặp lại trong quá trình tự kiểm điểm của nhân vật không chỉ nhấn mạnh sự giằng co trong tâm hồn mà còn phản ánh những biến chuyển trong cuộc sống của nhân vật.

2.1. Người kể chuyện ở ngôi thứ nhất và điểm nhìn trần thuật bên trong

Người kể chuyện ở ngôi thứ nhất trong Thao thức không chỉ đơn thuần là một người dẫn dắt câu chuyện mà còn là một nhân vật sống động, thể hiện rõ ràng những suy nghĩ và cảm xúc của mình. Điểm nhìn trần thuật bên trong giúp độc giả tiếp cận sâu hơn vào thế giới nội tâm của nhân vật, từ đó cảm nhận được những mâu thuẫn và khát vọng của họ. Aleksandr Kron đã khéo léo sử dụng hình thức này để tạo ra một không gian nghệ thuật phong phú, nơi mà tự bạch trở thành một phần không thể thiếu trong việc xây dựng nhân vật. Qua đó, độc giả không chỉ hiểu rõ hơn về nhân vật mà còn cảm nhận được những vấn đề triết lý sâu sắc mà tác giả muốn truyền tải.

III. Nhân tố tự bạch với việc thể hiện quan điểm triết mỹ của A

Nhân tố tự bạch trong Thao thức không chỉ phản ánh những trăn trở cá nhân mà còn thể hiện quan điểm triết - mỹ của Aleksandr Kron về vị trí người trí thức trong xã hội mới. Qua nhân vật Yudin, tác giả đã khắc họa một bức tranh rõ nét về những khó khăn và thách thức mà người trí thức phải đối mặt trong bối cảnh xã hội đang thay đổi. Tự bạch về tình yêu và tình bạn cũng là một phần quan trọng trong việc thể hiện quan điểm triết lý của tác giả. Những suy tư về tình yêu, tình bạn không chỉ là những cảm xúc cá nhân mà còn là những vấn đề lớn hơn về nhân sinh và hạnh phúc. Điều này cho thấy rằng tự bạch không chỉ là một yếu tố nghệ thuật mà còn là một phương tiện để tác giả thể hiện những quan điểm sâu sắc về cuộc sống.

3.1. Vị trí người trí thức trong thời đại mới

Trong Thao thức, Aleksandr Kron đã thể hiện rõ ràng vị trí của người trí thức trong thời đại mới thông qua nhân vật Yudin. Yudin không chỉ là một nhà khoa học mà còn là một người suy tư về vai trò của mình trong xã hội. Qua những trăn trở và tự bạch của nhân vật, độc giả có thể cảm nhận được những áp lực mà người trí thức phải đối mặt trong bối cảnh xã hội đang thay đổi nhanh chóng. Tự bạch không chỉ giúp nhân vật nhận thức về bản thân mà còn phản ánh những vấn đề lớn hơn về đạo đức và trách nhiệm của người trí thức trong xã hội. Điều này cho thấy rằng tự bạch không chỉ là một yếu tố nghệ thuật mà còn là một phương tiện để tác giả thể hiện những quan điểm sâu sắc về cuộc sống và con người.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh văn học Nga-xô viết những năm 60-80 thế kỷ XX, dòng văn xuôi phát triển mạnh mẽ với các chủ đề chiến tranh, đời sống làng quê và đời thường của con người đương thời. Tiểu thuyết Thao thức của Aleksandr Kron nổi bật trong mảng đề tài đời thường, góp phần làm phong phú nghệ thuật trần thuật và nhận thức về con người. Luận văn tập trung nghiên cứu nhân tố tự bạch trong cấu trúc tiểu thuyết Thao thức, nhằm làm rõ cơ sở, đặc điểm, chức năng và hình thức biểu hiện của yếu tố này. Phạm vi nghiên cứu dựa trên bản dịch tiếng Việt của Hoàng Hữu Phê, xuất bản năm 1983, với trọng tâm là tiểu thuyết Thao thức và bối cảnh xã hội Nga-xô viết giai đoạn trên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích nhân tố tự bạch như một đặc điểm nghệ thuật trần thuật, đồng thời làm sáng tỏ hình ảnh người trí thức Nga trong thời đại cách mạng khoa học kỹ thuật. Qua đó, luận văn góp phần mở rộng hiểu biết về phong cách tâm lý - triết lý trong văn học Nga-xô viết, đồng thời cung cấp góc nhìn mới về vai trò và phẩm chất người trí thức trong xã hội mới. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển lý thuyết trần thuật học và phê bình văn học, đồng thời hỗ trợ công tác giảng dạy và nghiên cứu văn học nước ngoài tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết trần thuật học hiện đại, đặc biệt là quan niệm về người kể chuyện, điểm nhìn trần thuật và thời gian trần thuật. Lý thuyết của Manfred Jahn về các cấp độ giao tiếp trần thuật và phân tích tần suất thời gian được ứng dụng để làm rõ cách thức tổ chức cốt truyện và giọng điệu tự bạch trong tác phẩm. Ngoài ra, luận văn tham khảo quan điểm của Gérard Genette về điểm nhìn (focalization) với ba dạng: điểm nhìn zero (toàn tri), điểm nhìn bên trong (nội tụ điểm) và điểm nhìn bên ngoài (ngoại tụ điểm).

Ba khái niệm chính được phân tích gồm:

• Nhân tố tự bạch: trạng thái tự thú, sám hối, tự kiểm điểm bản thân, không chỉ là sự bộc bạch tâm tư mà còn là sự tự nhận lỗi và mong muốn sửa chữa.
• Người kể chuyện ngôi thứ nhất: người kể chuyện lộ diện, trực tiếp tham gia và điều khiển câu chuyện, tạo nên giọng điệu chủ quan, gần gũi và thuyết phục.
• Thời gian và không gian trần thuật: sự tổ chức phi tuyến tính của thời gian và sự dịch chuyển không gian từ nhỏ hẹp đến rộng mở, biểu trưng cho quá trình tâm lý và nhận thức của nhân vật.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu trần thuật học kết hợp với các thao tác so sánh, thống kê và phân tích văn bản. Nguồn dữ liệu chính là bản dịch tiếng Việt tiểu thuyết Thao thức của Aleksandr Kron, xuất bản năm 1983. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ tác phẩm với 23 phân đoạn, tập trung phân tích các yếu tố trần thuật như người kể chuyện, điểm nhìn, thời gian và không gian. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ tác phẩm để đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc trong phân tích.

Phân tích được thực hiện theo timeline nghiên cứu từ việc khảo sát cơ sở lý thuyết, thu thập dữ liệu văn bản, đến phân tích chi tiết từng yếu tố trần thuật và tổng hợp kết quả. Việc thống kê tần suất xuất hiện các chi tiết như chứng mất ngủ của nhân vật chính được thực hiện nhằm minh chứng cho vai trò của nhân tố tự bạch trong cấu trúc tác phẩm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Người kể chuyện ngôi thứ nhất và điểm nhìn bên trong
   Tiểu thuyết được kể bởi nhân vật trung tâm Yudin, sử dụng ngôi kể thứ nhất với điểm nhìn nội tụ điểm cố định. Người kể chuyện vừa là nhân vật chính vừa là người điều khiển cốt truyện, tạo nên giọng điệu tự bạch chủ quan, chân thành và thuyết phục. Việc đối thoại trực tiếp với “độc giả giả định” tạo nên sự giao tiếp nội văn bản sâu sắc, tương tự nghi thức sám hối trong Kitô giáo.

2. Sự lặp lại trong thời gian – tần suất cao của chứng mất ngủ
   Qua thống kê, có khoảng 20 lần nhân vật Yudin đề cập đến chứng mất ngủ, biểu hiện cho sự thao thức tâm hồn và nỗi dằn vặt nội tâm. Đây là kiểu tần suất “kể nhiều lần những gì xảy ra nhiều lần” theo phân loại của Genette, nhấn mạnh trạng thái tâm lý bất an và sự tự kiểm điểm liên tục của nhân vật.

3. Sự mở rộng không gian – từ không gian nhỏ hẹp đến rộng mở
   Không gian trong tác phẩm chuyển dịch từ căn phòng trọ nhỏ hẹp, ngột ngạt của Yudin đến thành phố Pari rộng lớn, tráng lệ và cuối cùng là rừng quốc gia hoang sơ, bao la. Sự dịch chuyển này biểu trưng cho hành trình nhận thức và tự hoàn thiện của nhân vật, từ sự cô lập cá nhân đến sự hòa nhập cộng đồng.

4. Hình ảnh biểu tượng – bộ bàn ghế gỗ bạch dương carren
   Bộ bàn ghế gỗ bạch dương carren xuất hiện ít nhất 10 lần, tượng trưng cho đức độ, trí tuệ và tinh thần cống hiến bền bỉ của giáo sư Uspensky – linh hồn của viện nghiên cứu. Hình ảnh này nhắc nhở nhân vật Yudin về đạo đức khoa học và trách nhiệm của người trí thức.

Thảo luận kết quả

Người kể chuyện ngôi thứ nhất với điểm nhìn bên trong tạo điều kiện thuận lợi cho nhân tố tự bạch phát triển, giúp độc giả cảm nhận sâu sắc những trăn trở, tự kiểm điểm và sám hối của nhân vật. Sự lặp lại chứng mất ngủ không chỉ là biểu hiện sinh lý mà còn là biểu tượng tâm lý cho sự thao thức liên tục về đạo đức và nhân cách. Sự dịch chuyển không gian từ nhỏ hẹp đến rộng mở phản ánh quá trình chuyển hóa nội tâm và nhận thức xã hội của Yudin, tương đồng với các thủ pháp trần thuật trong văn học Nga cổ điển như Tội ác và hình phạt của Dostoevsky.

Hình ảnh bộ bàn ghế gỗ bạch dương carren như một biểu tượng văn hóa và đạo đức, kết nối quá khứ và hiện tại, nhấn mạnh vai trò của người trí thức trong việc giữ gìn và phát huy giá trị khoa học và nhân văn. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu về phong cách tâm lý - triết lý trong văn học Nga-xô viết, đồng thời mở rộng hiểu biết về cách thức nhân tố tự bạch được thể hiện trong tiểu thuyết hiện đại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất xuất hiện chứng mất ngủ và bảng phân tích các không gian trần thuật với các đặc điểm ngữ nghĩa tương ứng, giúp minh họa rõ nét hơn cho các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu trần thuật học trong văn học nước ngoài
   Khuyến khích các nhà nghiên cứu và sinh viên mở rộng ứng dụng lý thuyết trần thuật học để phân tích sâu sắc các tác phẩm văn học nước ngoài, đặc biệt là các yếu tố như nhân tố tự bạch, điểm nhìn và thời gian trần thuật nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu.

2. Phát triển chương trình giảng dạy văn học Nga-xô viết tại các trường đại học
   Đề xuất bổ sung các nội dung về phong cách tâm lý - triết lý và nhân tố tự bạch trong chương trình học nhằm giúp sinh viên hiểu rõ hơn về đặc trưng nghệ thuật và bối cảnh xã hội của văn học Nga-xô viết giai đoạn 60-80 thế kỷ XX.

3. Khuyến khích dịch thuật và phổ biến các tác phẩm văn học có giá trị nghệ thuật và tư tưởng
   Nhà xuất bản và các tổ chức văn hóa nên ưu tiên dịch thuật và phát hành các tác phẩm như Thao thức để giới thiệu rộng rãi đến độc giả Việt Nam, góp phần làm phong phú kho tàng văn học nước ngoài.

4. Tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên đề về nhân tố tự bạch và trần thuật học
   Các viện nghiên cứu và khoa văn học nên tổ chức các sự kiện chuyên đề nhằm trao đổi, cập nhật kiến thức và phương pháp nghiên cứu mới, tạo môi trường học thuật năng động và sáng tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Văn học nước ngoài
   Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về trần thuật học và phong cách tâm lý - triết lý trong văn học Nga-xô viết, hỗ trợ quá trình học tập và nghiên cứu chuyên ngành.

2. Giảng viên và nhà nghiên cứu văn học
   Tài liệu tham khảo quý giá cho các công trình nghiên cứu về tiểu thuyết hiện đại, đặc biệt là các yếu tố trần thuật và nhân tố tự bạch, giúp phát triển lý thuyết và phương pháp luận trong lĩnh vực văn học.

3. Dịch giả và biên tập viên văn học nước ngoài
   Giúp hiểu rõ hơn về bối cảnh, phong cách và nội dung tác phẩm Thao thức, từ đó nâng cao chất lượng dịch thuật và biên tập, đảm bảo tính chính xác và sâu sắc trong chuyển ngữ.

4. Độc giả yêu thích văn học Nga và văn học hiện đại
   Luận văn giúp độc giả có cái nhìn toàn diện về tác phẩm Thao thức, hiểu được chiều sâu tâm lý và triết lý của nhân vật, từ đó tăng thêm sự trân trọng và cảm nhận giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Câu hỏi thường gặp

1. Nhân tố tự bạch là gì và tại sao nó quan trọng trong tiểu thuyết Thao thức?
   Nhân tố tự bạch là sự tự thú, sám hối và tự kiểm điểm của nhân vật, thể hiện qua giọng điệu và cấu trúc trần thuật. Trong Thao thức, nó giúp làm nổi bật quá trình tâm lý phức tạp của nhân vật Yudin, phản ánh sâu sắc những trăn trở về đạo đức và nhân cách.

2. Tại sao tác giả chọn ngôi kể thứ nhất cho tiểu thuyết này?
   Ngôi kể thứ nhất tạo sự gần gũi, chân thực và chủ quan, phù hợp với nội dung tự bạch, giúp người kể chuyện trực tiếp bộc lộ tâm tư, suy nghĩ và cảm xúc, tăng tính thuyết phục và giao tiếp với độc giả.

3. Sự lặp lại chứng mất ngủ của Yudin có ý nghĩa gì?
   Chứng mất ngủ được kể lại nhiều lần như biểu tượng cho sự thao thức tâm hồn, nỗi dằn vặt và sự tự kiểm điểm liên tục của nhân vật, phản ánh trạng thái bất an và khát vọng hoàn thiện bản thân.

4. Không gian trong tiểu thuyết có vai trò như thế nào?
   Không gian chuyển dịch từ nhỏ hẹp đến rộng mở biểu trưng cho hành trình nhận thức và thay đổi tâm lý của nhân vật, từ sự cô lập cá nhân đến sự hòa nhập xã hội, góp phần làm sâu sắc thêm nội dung và ý nghĩa tác phẩm.

5. Luận văn có thể áp dụng cho nghiên cứu văn học nước ngoài khác không?
   Có, phương pháp trần thuật học và phân tích nhân tố tự bạch có thể áp dụng rộng rãi cho các tác phẩm văn học hiện đại khác, giúp hiểu sâu sắc hơn về cấu trúc và phong cách nghệ thuật của nhiều nền văn học.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ sở, đặc điểm và hình thức thể hiện nhân tố tự bạch trong tiểu thuyết Thao thức của Aleksandr Kron, góp phần làm sáng tỏ phong cách tâm lý - triết lý trong văn học Nga-xô viết giai đoạn 60-80 thế kỷ XX.
• Người kể chuyện ngôi thứ nhất với điểm nhìn bên trong là hình thức biểu hiện chủ đạo của nhân tố tự bạch, tạo nên giọng điệu tự thú chân thành và giao tiếp sâu sắc với độc giả.
• Sự lặp lại chứng mất ngủ và sự dịch chuyển không gian từ nhỏ hẹp đến rộng mở là thủ pháp nghệ thuật quan trọng, biểu trưng cho trạng thái tâm lý và hành trình nhận thức của nhân vật.
• Hình ảnh bộ bàn ghế gỗ bạch dương carren là biểu tượng đạo đức và trí tuệ, nhấn mạnh vai trò người trí thức trong xã hội.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho các công trình nghiên cứu văn học nước ngoài và trần thuật học tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp phát triển nghiên cứu và giảng dạy trong lĩnh vực này.

Độc giả và nhà nghiên cứu được khuyến khích tiếp cận và ứng dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiểu biết về văn học Nga-xô viết cũng như các phương pháp phân tích trần thuật hiện đại.