Luận Văn Thạc Sĩ Về Nguyên Tắc Bảo Đảm Quyền Tranh Tụng Trong Tố Tụng Dân Sự Ở Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thanh Tâm
• Người hướng dẫn: TS. Trần Văn Trung
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Dân Sự và Tổ Tụng Dân Sự
• Đề tài: Nguyên Tắc Bảo Đảm Quyền Tranh Tụng Trong Tố Tụng Dân Sự Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ luật học
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. Tính cấp thiết của đề tài
• 2. Tình hình nghiên cứu đề tài
• 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 5. Phương pháp nghiên cứu
• 6. Những đóng góp mới của luận văn
• 7. Kết cấu luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM TRANH TỤNG TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ VIỆT NAM
• 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.2. Khái niệm, đặc điểm về tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.3. Ý nghĩa của nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.4. Khái quát chung về tranh tụng theo các mô hình tố tụng
• 1.4.1. Mô hình tố tụng xét hỏi (tố tụng thẩm vấn)
• 1.4.2. Mô hình tố tụng tranh tụng (bản tranh tụng)
• 1.5. Cơ sở khoa học của việc quy định nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.5.1. Xuất phát từ yêu cầu bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong tố tụng dân sự
• 1.5.2. Xuất phát từ yêu cầu bảo đảm bình đẳng, công bằng, dân chủ trong hoạt động tố tụng dân sự và phù hợp với chuẩn mực quốc tế về quyền con người
• 1.5.3. Xuất phát từ yêu cầu bảo đảm Tòa án ra phán quyết đúng đắn, chính xác
• 1.5.4. Xuất phát từ thực tiễn hoạt động giải quyết vụ án dân sự
• 1.6. Mối liên hệ của nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với các nguyên tắc khác trong tố tụng dân sự
• 1.6.1. Mối liên hệ giữa nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với nguyên tắc quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự
• 1.6.2. Mối liên hệ giữa nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với nguyên tắc chứng minh trong tố tụng dân sự
• 1.6.3. Mối liên hệ giữa nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với nguyên tắc bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong tố tụng dân sự
• 1.6.4. Mối liên hệ giữa nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với nguyên tắc bảo đảm quyền bảo vệ của đương sự
• 1.6.5. Mối liên hệ giữa nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với nguyên tắc trách nhiệm của cơ quan, người tiến hành tố tụng
• 1.7. Điều kiện đảm bảo thực hiện nguyên tắc tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.7.1. Sự ghi nhận bảo đảm tranh tụng trong tố tụng dân sự của pháp luật
• 1.7.2. Vai trò của Tòa án trong giải quyết vụ việc
• 1.7.2.1. Cơ chế kiểm sát, giám sát hoạt động của Tòa án
• 1.7.2.2. Sự hiểu biết pháp luật của đương sự về nguyên tắc bảo đảm tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.7.2.3. Sự hỗ trợ đương sự thực hiện quyền tranh tụng từ các cá nhân, cơ quan, tổ chức khác
• 1.8. Nội dung của nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 1.8.1. Các đương sự phải có quyền biết và trình bày ý kiến về những vấn đề mà người khác có yêu cầu đối với mình về quyền và nghĩa vụ dân sự
• 1.8.2. Các chủ thể tham gia tố tụng dân sự đều có quyền bình đẳng trước Tòa án trong việc thực hiện quyền tranh tụng
• 1.8.3. Tòa án bảo đảm cho các đương sự thực hiện quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự một cách bình đẳng, công khai và đúng pháp luật; bản án, quyết định của Tòa án phải căn cứ vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa
• 1.9. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG DÂN SỰ VIỆT NAM VỀ NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM QUYỀN TRANH TỤNG TRONG XÉT XỬ VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN
• 2.1. Chủ thể tham gia vào hoạt động bảo đảm tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 2.2. Tòa án là cơ quan có trách nhiệm bảo đảm cho đương sự thực hiện quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 2.3. Đương sự là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự là các chủ thể chính tham gia tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 2.4. Thời điểm thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự
• 2.4.1. Nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng gắn liền với hoạt động thu thập, giao nộp, đánh giá chứng cứ
• 2.4.2. Giai đoạn thu thập chứng cứ hòa giải và chuẩn bị xét xử
• 2.4.3. Quy định về thời hạn giao nộp chứng cứ của đương sự
• 2.4.4. Quy định về việc thông báo chứng cứ của vụ việc cho nhân giữa các đương sự
• 2.4.5. Quy định về phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ
• 2.4.6. Quy định về phiên tòa sơ thẩm theo hướng bảo đảm tranh tụng, đề cao vai trò của các bên đương sự
• 2.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM QUYỀN TRANH TỤNG TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ VIỆT NAM
• 3.1. Giải pháp về mặt lập pháp
• 3.1.1. Thông nhất nhận thức về khái niệm tranh tụng
• 3.1.2. Hoàn thiện các quy định của pháp luật tố tụng dân sự về chứng cứ và chứng minh
• 3.1.3. Hoàn thiện các quy định của pháp luật tố tụng dân sự về trách nhiệm giám sát hoạt động giải quyết vụ án dân sự của Tòa án
• 3.2. Giải pháp về mặt thực thi pháp luật
• 3.2.1. Nâng cao năng lực và nhận thức của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng
• 3.2.2. Bảo đảm cơ sở vật chất cho quá trình tranh tụng
• 3.2.3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức pháp luật cho nhân dân
• 3.2.4. Củng cố và phát triển đội ngũ luật sư đủ về số lượng, đạo đức, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ
• 3.3. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Khái niệm và ý nghĩa của nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự

Nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự là một khái niệm quan trọng, phản ánh tinh thần dân chủ và công bằng trong hệ thống tư pháp. Tranh tụng được hiểu là quá trình các bên tham gia trình bày ý kiến, chứng cứ trước Tòa án để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Ý nghĩa của nguyên tắc này không chỉ nằm ở việc tạo điều kiện cho các bên tham gia tranh luận mà còn ở việc đảm bảo rằng các quyết định của Tòa án được đưa ra trên cơ sở thông tin đầy đủ và chính xác. Theo đó, nguyên tắc này góp phần nâng cao chất lượng xét xử, bảo vệ quyền con người và quyền công dân. Như một nhà nghiên cứu đã từng nhấn mạnh, "nguyên tắc cho hai người đi kiện được tranh tụng trước Thẩm phán là một yếu tố an toàn cho họ và cũng là một điều kiện để Tòa án hiểu rõ nội dung vụ án". Điều này thể hiện rõ ràng rằng, việc bảo đảm quyền tranh tụng không chỉ là một nghĩa vụ pháp lý mà còn là một yêu cầu đạo đức trong hoạt động tư pháp.

II. Khái quát chung về tranh tụng theo các mô hình tổ tụng

Tranh tụng trong tố tụng dân sự có thể được phân loại theo nhiều mô hình khác nhau. Mô hình tổ tụng xét hỏi, nơi Thẩm phán đóng vai trò chủ động trong việc điều hành phiên tòa, nhằm mục đích làm rõ sự thật vụ án. Ngược lại, mô hình tranh tụng pha trộn cho phép các bên chủ động hơn trong việc trình bày chứng cứ và lập luận của mình. Sự khác biệt giữa các mô hình này không chỉ ảnh hưởng đến quy trình tố tụng mà còn đến cách thức mà quyền tranh tụng được thực hiện. Mô hình xét hỏi có thể dẫn đến việc Thẩm phán có quyền quyết định lớn hơn trong việc xác định sự thật, trong khi mô hình tranh tụng pha trộn khuyến khích sự tham gia tích cực của các bên. Điều này cho thấy rằng, việc lựa chọn mô hình tổ tụng phù hợp có thể tác động mạnh mẽ đến khả năng thực hiện quyền tranh tụng của các đương sự, từ đó ảnh hưởng đến tính công bằng và minh bạch trong xét xử.

III. Cơ sở khoa học của việc quy định nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự

Cơ sở khoa học cho việc quy định nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng trong tố tụng dân sự xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau. Đầu tiên, nguyên tắc này phản ánh yêu cầu bảo đảm quyền con người và quyền công dân trong hệ thống pháp luật. Thứ hai, nó thể hiện sự cần thiết phải bảo đảm công bằng và dân chủ trong hoạt động tố tụng. Việc bảo đảm quyền tranh tụng không chỉ giúp các bên có cơ hội bảo vệ quyền lợi hợp pháp mà còn góp phần vào việc nâng cao chất lượng xét xử. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra, "chỉ khi các đương sự được thực hiện quyền tranh tụng, các tình tiết của vụ án mới được làm sáng tỏ". Điều này cho thấy rằng, quyền tranh tụng không chỉ là một quyền lợi mà còn là một yếu tố quyết định đến sự công bằng và chính xác trong quá trình xét xử.

IV. Mối liên hệ của nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng với các nguyên tắc khác trong tố tụng dân sự

Nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng không tồn tại đơn lẻ mà có mối liên hệ chặt chẽ với nhiều nguyên tắc khác trong tố tụng dân sự. Ví dụ, nguyên tắc này gắn liền với nguyên tắc quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự, cho phép các bên tự do lựa chọn cách thức bảo vệ quyền lợi của mình. Đồng thời, nó cũng liên quan đến nguyên tắc chứng minh, vì quyền tranh tụng bao gồm quyền trình bày chứng cứ và lập luận của các bên. Ngoài ra, nguyên tắc này còn tương tác với nguyên tắc bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong tố tụng, đảm bảo rằng mọi bên đều có cơ hội như nhau để bảo vệ quyền lợi của mình. Như vậy, việc hiểu rõ mối liên hệ này sẽ giúp các nhà làm luật, các nhà nghiên cứu và thực tiễn viên có cái nhìn toàn diện hơn về cơ chế hoạt động của tố tụng dân sự.

V. Điều kiện đảm bảo thực hiện nguyên tắc tranh tụng trong tố tụng dân sự

Để nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng được thực hiện hiệu quả trong tố tụng dân sự, cần có nhiều điều kiện khác nhau. Trước hết, cần có sự nhận thức đầy đủ từ các bên tham gia tố tụng về quyền và nghĩa vụ của mình. Sự hiểu biết này giúp các đương sự có thể tự tin và chủ động hơn trong việc bảo vệ quyền lợi của mình. Thứ hai, cơ chế giám sát và kiểm soát hoạt động của Tòa án cũng đóng vai trò quan trọng, đảm bảo rằng các phiên tòa diễn ra công bằng và minh bạch. Cuối cùng, việc nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn của các luật sư và người tham gia tố tụng cũng là yếu tố quyết định. Như một nghiên cứu đã chỉ ra, "nâng cao năng lực và nhận thức của các cơ quan tiến hành tố tụng là rất cần thiết để bảo đảm quyền tranh tụng". Điều này cho thấy rằng, việc thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền tranh tụng không chỉ phụ thuộc vào luật pháp mà còn vào thực tiễn và ý thức của các bên tham gia.