Nghiên Cứu Về Vở Tuồng Trầm Hương Các Của Đào Tấn

• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Đăng Na
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn Học Trung Đại Việt Nam
• Đề tài: Nghiên Cứu Về Vở Tuồng Trầm Hương Các Của Đào Tấn
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Ngữ Văn
• Năm xuất bản: 2008
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: ĐÀO TẤN – CON NGƯỜI VÀ SỰ NGHIỆP
• 1.1. Con người và quê hương của Đào Tấn
• 1.2. Con người
• 1.3. Gia tộc Đào Tấn
• 1.4. Sự nghiệp hát bội
• 1.5. Các kịch bản tuồng
• 1.6. Văn tuồng của Đào Tấn
• 1.7. Đào Tấn qua các vở tuồng
• 1.8. Vài nét về vở tuồng Trầm Hương các
• 1.9. Số lượng các nhân vật. Phân chia hồi, lớp
• 1.10. Nội dung chính
• 2. CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ NỘI DUNG CỦA VỞ TUỒNG TRẦM HƯƠNG CÁC
• 2.1. Nguồn gốc vở Trầm Hương các
• 2.2. Sự thay đổi chủ đề tư tưởng trong vở tuồng
• 2.3. Thay đổi quan niệm truyền thống về chủ đề “quân - quốc”
• 2.4. Nỗi trăn trở của kẻ sĩ trước thời cuộc
• 2.5. Tiếng nói nhân văn trong vở tuồng
• 2.6. Nội dung chính của Trầm Hương các. Bức tranh hiện thực về đời sống cung đình. Các nhân vật của vở tuồng
• 2.7. Nỗi lòng Đào Tấn qua vở tuồng. Nhận thức về chặng đường làm quan. Những mâu thuẫn trong tâm hồn Đào Tấn
• 2.8. Nỗi đắng cay trước thời cuộc
• 3. CHƯƠNG 3: GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA VỞ TUỒNG TRẦM HƯƠNG CÁC
• 3.1. Kết cấu hồi, lớp trong kịch bản Trầm Hương các
• 3.2. Nghệ thuật xây dựng hình tượng đa diện
• 3.3. Lớp diễn “Trụ vương giỡn tượng”. Lớp diễn Tô Hộ lai kinh. Lớp diễn Hồ Li đoạt xác Đát Kỉ - hồn Đát Kỉ về cõi Phật. Các lớp diễn Đát Kỉ - Trụ vương
• 3.4. Nghệ thuật xây dựng xung đột kịch
• 3.5. Xung đột bi kịch
• 3.6. Xung đột hài kịch
• 3.7. Nghệ thuật ngôn từ trong vở tuồng
• 3.8. Khảo sát ngôn từ trong Trầm Hương các
• 3.9. Những cách tân trong kịch bản tuồng. Phá vỡ kết cấu tuồng truyền thống
• 3.10. Những sáng tạo táo bạo trong hình tượng. Nâng tầm nghệ thuật cho ngôn ngữ tuồng
• 3.11. Nét mới so với các kịch bản tuồng khác của Đào Tấn
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Vở Tuồng Trầm Hương Các Của Đào Tấn 55 ký tự

Khi nhắc đến Đào Tấn, người dân Bình Định tự hào về người con đã vinh danh nghệ thuật tuồng bằng những sáng tạo. Việc tìm hiểu các vở tuồng cổ, đặc biệt là Tuồng Đào Tấn, rất quan trọng để bảo tồn văn hóa dân tộc. Tuồng Đào Tấn không chỉ có giá trị nội dung mới mẻ mà còn có giá trị nghệ thuật. Nhiều vở đã được phục dựng, thu hút khán giả. Trầm Hương Các được đánh giá cao vì tính cách tân táo bạo, mang đậm dấu ấn tư tưởng Đào Tấn. Thông qua đó, ta có thể hình dung về con người và sự nghiệp của "trạng nguyên văn tuồng". Nghiên cứu về Đào Tấn và Vở tuồng Trầm Hương Các có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Các nghiên cứu trước đây còn tản mạn, chưa thành chuyên luận riêng. Luận văn này nhằm tạo góc nhìn tương đối hoàn chỉnh về tác giả và vở tuồng đặc sắc này. Theo Vũ Ngọc Liễn, Trầm Hương Các là một trong những kịch bản xuất sắc nhất của Đào Tấn, thể hiện sự căm phẫn và tiếng cười cay đắng trước hiện thực xã hội.

1.1. Lịch Sử Nghiên Cứu Vở Tuồng Trầm Hương Các

Trong quá trình nghiên cứu về tuồng hát bội của Đào Tấn, các tác giả thường nhắc đến Trầm Hương Các cùng với Diễn võ đình, Cổ Thành hội, Hoàng Phi Hổ quá Giới Bài quan, Hộ sanh đàn. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu độc lập về kịch bản này. Các bài viết, ý kiến quan trọng chủ yếu từ các hội thảo về Đào Tấn do Viện Sân khấu và tỉnh Bình Định tổ chức, như bài của Hà Văn Cầu, Mịch Quang, Trần Văn Thận, Vũ Ngọc Liễn, Tất Thắng. Các tác giả thống nhất đánh giá cao tính hiện đại và cách tân trong vở tuồng. Bài viết công phu nhất là của Hà Văn Cầu, đặt tác phẩm vào bối cảnh thời đại Đào Tấn sống, đặc trưng tuồng cổ là "màu sắc ngụ ngôn răn đời", và cho rằng Trầm Hương Các là "mô hình cung cấm thời Pháp thuộc".

1.2. Đối Tượng Và Phạm Vi Nghiên Cứu Vở Tuồng Trầm Hương Các

Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là cuộc đời Đào Tấn và kịch bản tuồng Trầm Hương Các. Đề tài này khá lớn, do đó luận văn không đề cập đến các khía cạnh khác như phục trang, vũ đạo, diễn xuất, âm nhạc. Trong phạm vi luận văn thạc sĩ, chúng tôi giới hạn vào ba vấn đề: giới thiệu những nét khái quát về cuộc đời và sự nghiệp tuồng của Đào Tấn, giới thiệu những nét đặc sắc nổi bật về nội dung và nghệ thuật của Trầm Hương Các. Tài liệu sử dụng chủ yếu là công trình Đào Tấn, tuồng hát bội của Vũ Ngọc Liễn do Nhà xuất bản Sân khấu in năm 2005.

II. Cuộc Đời Và Sự Nghiệp Sáng Tác Tuồng Của Đào Tấn 56 ký tự

Đào Tấn (1845 - 1907), tên thật Đào Đăng Tấn, là nhà soạn tuồng nổi tiếng. Ông sinh tại Bình Định, mất ngày 23 tháng 8 năm 1907. Ông sáng tác thơ, từ khúc và soạn tuồng hát bội, nhưng sự nghiệp tuồng là nổi bật nhất. Nhân dân trong vùng tôn kính gọi ông là cụ Đào Vinh Thạnh - vị hậu tổ của nghệ thuật hát bội. Ông làm quan trải qua bốn đời vua, hơn ba mươi năm gắn bó chốn quan trường, chủ yếu ở trong cung đình Huế. Đánh giá về chặng đường làm quan của Đào Tấn, các học giả, nhà nghiên cứu thống nhất ý kiến khẳng định về nhân cách của ông như một vị quan thanh liêm, cương trực, được giới sĩ phu trọng nể và nhân dân yêu quí.

2.1. Tiểu Sử Và Quá Trình Công Danh Của Đào Tấn

Thân phụ Đào Tấn, cụ Đào Đức Ngạc làm nghề thầy lang, thân mẫu là Hà Thị Loan. Thuở nhỏ ông học chữ Nho ở nhà với cha. Năm 1867, Đào Tấn đỗ cử nhân thứ 8 khoa Đinh Mão tại trường thi Bình Định, dưới triều vua Tự Đức. Năm 1871, ông được triệu về kinh thành Huế nhận một chức nhỏ trong ban Hiệu thư. Ông làm quan dưới thời Tự Đức, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Đồng Khánh và Thành Thái. Khi vua Hàm Nghi lên ngôi và ban chiếu Cần Vương, Đào Tấn ở quê nhà vì có tang cha nên không tham gia, bị Mai Xuân Thưởng là lãnh tụ phong trào Cần Vương tại Bình Định cho quân tìm bắt nên ông xuất gia đi tu tại chùa Ông Núi trong ba năm.

2.2. Những Biến Cố Lịch Sử Ảnh Hưởng Đến Đào Tấn

Trong suốt quãng đời làm quan, Đào Tấn đã chứng kiến nhiều biến cố lớn của lịch sử: Pháp chiếm ba tỉnh miền Tây Nam Kỳ (1867), thực dân Pháp đánh thành Hà Nội (1873), triều đình Huế kí hoà ước Giáp Tuất (1874) cắt toàn bộ miền Nam cho thực dân Pháp, thực dân Pháp đánh... Những sự kiện này ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng và sáng tác của Đào Tấn. Ông bày tỏ lòng yêu nước, thương dân qua các vở tuồng, phê phán những thói hư tật xấu trong triều đình.

III. Giá Trị Nội Dung Trong Vở Tuồng Trầm Hương Các 59 ký tự

Vở tuồng Trầm Hương Các của Đào Tấn không chỉ là một tác phẩm giải trí mà còn mang giá trị nội dung sâu sắc. Tác phẩm phản ánh bức tranh hiện thực về đời sống cung đình, nỗi trăn trở của kẻ sĩ trước thời cuộc và tiếng nói nhân văn. Đào Tấn thông qua vở tuồng bày tỏ nỗi lòng, nhận thức về chặng đường làm quan và những mâu thuẫn trong tâm hồn. Vở tuồng cũng thể hiện nỗi đắng cay trước thời cuộc. Tác giả Mịch Quang cho rằng Trầm Hương Các có ngụ ý phê phán Thành Thái dâm dật, nhưng ngụ ý chính vẫn là “đốt sạch lũ Hồ Li”.

3.1. Sự Thay Đổi Chủ Đề Tư Tưởng Trong Trầm Hương Các

Trầm Hương Các thể hiện sự thay đổi quan niệm truyền thống về chủ đề “quân - quốc”. Đào Tấn không còn ca ngợi một cách mù quáng về lòng trung quân mà đặt ra những câu hỏi về trách nhiệm của nhà vua đối với đất nước và nhân dân. Tác phẩm phản ánh nỗi trăn trở của kẻ sĩ trước thời cuộc, khi chứng kiến sự suy vong của triều đình và sự xâm lược của thực dân Pháp. Điều này thể hiện sự tiến bộ trong tư tưởng của Đào Tấn.

3.2. Bức Tranh Hiện Thực Về Đời Sống Cung Đình Trong Tuồng

Vở tuồng khắc họa bức tranh hiện thực về đời sống cung đình đầy rẫy những mưu mô, gian trá, xa hoa và trụy lạc. Đào Tấn không ngần ngại phơi bày những thói hư tật xấu của vua quan, những cuộc tranh giành quyền lực, những trò vui chơi quá độ. Bức tranh này cho thấy sự suy đồi của triều đình, góp phần vào sự sụp đổ của chế độ phong kiến. Theo Vũ Ngọc Liễn, Trầm Hương Các là tiếng cười trào nước mắt trước hiện thực cuộc sống sa đoạ.

IV. Giá Trị Nghệ Thuật Độc Đáo Trong Vở Trầm Hương Các 59 ký tự

Bên cạnh giá trị nội dung, vở tuồng Trầm Hương Các còn sở hữu giá trị nghệ thuật độc đáo. Từ kết cấu hồi, lớp đến nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật đa diện, xung đột kịch và ngôn từ, Đào Tấn đã thể hiện tài năng sáng tạo và cách tân tuồng. Tác phẩm phá vỡ kết cấu tuồng truyền thống, sáng tạo táo bạo trong hình tượng và nâng tầm nghệ thuật cho ngôn ngữ tuồng. Theo tác giả Trần Văn Thận, chủ đề của Trầm Hương Các được thể hiện theo hướng sáng tác dùng lối biểu tượng hai mặt.

4.1. Kết Cấu Hồi Lớp Và Xây Dựng Hình Tượng Trong Tuồng

Trầm Hương Các có kết cấu hồi, lớp chặt chẽ, logic, tạo nên sự hấp dẫn cho người xem. Đào Tấn xây dựng hình tượng nhân vật đa diện, phức tạp, không đơn thuần là thiện hay ác mà có những mâu thuẫn nội tâm. Các nhân vật như Trụ Vương, Đát Kỉ được khắc họa một cách sinh động, chân thực, góp phần vào thành công của vở tuồng.

4.2. Nghệ Thuật Xây Dựng Xung Đột Kịch Trong Vở Tuồng

Đào Tấn sử dụng hiệu quả các loại xung đột kịch như xung đột bi kịch, xung đột hài kịch. Xung đột giữa cái thiện và cái ác, giữa lý tưởng và thực tại, giữa cá nhân và xã hội được thể hiện một cách sâu sắc, tạo nên những cao trào kịch tính. Những xung đột này không chỉ làm nổi bật chủ đề của vở tuồng mà còn khơi gợi những suy ngẫm trong lòng người xem.

4.3. Ngôn Từ Và Cách Tân Kịch Bản Tuồng Trầm Hương Các

Ngôn từ trong Trầm Hương Các được sử dụng một cách điêu luyện, giàu hình ảnh và biểu cảm. Đào Tấn kết hợp ngôn ngữ bác học và ngôn ngữ dân gian, tạo nên sự hài hòa và gần gũi. Tác phẩm phá vỡ kết cấu tuồng truyền thống, sáng tạo táo bạo trong hình tượng và nâng tầm nghệ thuật cho ngôn ngữ tuồng. Những cách tân này cho thấy sự sáng tạo và tài năng của Đào Tấn.

V. Ứng Dụng Và Giá Trị Di Sản Của Tuồng Trầm Hương Các 59 ký tự

Vở tuồng Trầm Hương Các không chỉ có giá trị trong lịch sử mà còn có ý nghĩa ứng dụng trong đời sống hiện nay. Những bài học về lòng yêu nước, thương dân, về sự công bằng và chính nghĩa vẫn còn nguyên giá trị. Trầm Hương Các là di sản văn hóa quý báu cần được bảo tồn và phát huy. Các nhà nghiên cứu và nghệ sĩ tiếp tục khai thác, phục dựng và biểu diễn vở tuồng, giúp công chúng hiểu rõ hơn về nghệ thuật tuồng và tư tưởng của Đào Tấn.

5.1. Giá Trị Giáo Dục Từ Vở Tuồng Trầm Hương Các

Trầm Hương Các có giá trị giáo dục sâu sắc, giúp người xem hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa và xã hội Việt Nam. Vở tuồng khơi gợi lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và ý thức bảo vệ di sản văn hóa. Những bài học về đạo đức, về cách ứng xử trong xã hội cũng được truyền tải một cách nhẹ nhàng, tự nhiên thông qua các nhân vật và tình huống kịch.

5.2. Bảo Tồn Và Phát Huy Di Sản Văn Hóa Tuồng Trầm Hương Các

Việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa tuồng Trầm Hương Các là trách nhiệm của cả cộng đồng. Cần có những chính sách hỗ trợ các đoàn tuồng, các nghệ sĩ để họ có điều kiện sáng tạo và biểu diễn. Bên cạnh đó, cần tăng cường quảng bá, giới thiệu tuồng đến công chúng, đặc biệt là giới trẻ, thông qua các phương tiện truyền thông và các hoạt động văn hóa.

VI. Kết Luận Về Nghiên Cứu Tuồng Trầm Hương Các Của Đào Tấn 57 ký tự

Nghiên cứu về vở tuồng Trầm Hương Các của Đào Tấn là một công việc quan trọng và cần thiết. Luận văn đã góp phần hệ thống hóa những giá trị nội dung và nghệ thuật của vở tuồng, đồng thời đưa ra những đánh giá mới, sâu sắc về tác phẩm. Hy vọng rằng nghiên cứu này sẽ là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho những ai quan tâm đến tuồng và Đào Tấn. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu chuyên sâu hơn về Trầm Hương Các để khai thác triệt để những giá trị của vở tuồng.

6.1. Tổng Kết Về Giá Trị Nghiên Cứu Tuồng Trầm Hương Các

Nghiên cứu Trầm Hương Các giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tư tưởng, tình cảm và tài năng của Đào Tấn. Vở tuồng là minh chứng cho sự sáng tạo và cách tân của ông trong nghệ thuật tuồng. Đồng thời, nghiên cứu này cũng góp phần vào việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tuồng Đào Tấn

Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về các khía cạnh khác của Trầm Hương Các như phân tích nhân vật, ngôn ngữ, âm nhạc, trang phục... Bên cạnh đó, cần so sánh Trầm Hương Các với các vở tuồng khác của Đào Tấn và các tác giả khác để thấy rõ hơn vị trí và giá trị của vở tuồng trong lịch sử tuồng Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Nghệ thuật hát bội Việt Nam, đặc biệt là các tác phẩm của Đào Tấn (1845-1907), đã đóng góp quan trọng vào kho tàng văn hóa dân tộc. Trong đó, vở tuồng Trầm Hương các được đánh giá là một trong những tác phẩm tiêu biểu, thể hiện sự cách tân táo bạo về nội dung và nghệ thuật sân khấu tuồng. Nghiên cứu này tập trung phân tích cuộc đời, sự nghiệp của Đào Tấn cùng giá trị nội dung và nghệ thuật của Trầm Hương các, nhằm làm rõ vai trò của ông trong việc phát triển nghệ thuật hát bội và phản ánh bức tranh xã hội thời kỳ cuối triều Nguyễn dưới ách đô hộ thực dân Pháp.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các tài liệu lịch sử, văn bản kịch bản và các công trình nghiên cứu trước đây, tập trung vào giai đoạn cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX tại Việt Nam. Mục tiêu chính là hệ thống hóa các giá trị tư tưởng, nghệ thuật của Trầm Hương các, đồng thời làm sáng tỏ những đóng góp của Đào Tấn trong việc cách tân tuồng hát bội, phản ánh tâm trạng và trăn trở của kẻ sĩ trước thời cuộc.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc phục dựng và phát triển hát bội trong bối cảnh hiện đại. Theo ước tính, hơn 20 nhân vật với các lớp diễn phức tạp đã được Đào Tấn xây dựng trong vở tuồng, tạo nên một bức tranh sinh động về đời sống cung đình và xã hội phong kiến suy tàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về văn học trung đại Việt Nam, đặc biệt là quan điểm về nghệ thuật tuồng hát bội và sự chuyển biến tư tưởng trong văn học thời kỳ cuối phong kiến. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết về nghệ thuật sân khấu truyền thống: Phân tích cấu trúc hồi, lớp trong kịch bản tuồng, cách xây dựng nhân vật đa diện và nghệ thuật ngôn từ trong hát bội.
• Lý thuyết về tư tưởng và chủ đề trong văn học trung đại: Đánh giá sự thay đổi quan niệm về chủ đề “quân - quốc”, sự pha trộn các yếu tố Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo trong tác phẩm.

Các khái niệm chính bao gồm: tuồng hát bội, cách tân nghệ thuật, chủ đề quân - quốc, nhân vật đa diện, xung đột kịch tính, và tư tưởng nhân văn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích văn bản để khai thác sâu sắc nội dung và nghệ thuật của kịch bản Trầm Hương các. Phương pháp tổng hợp được áp dụng để hệ thống hóa các tư liệu lịch sử, các công trình nghiên cứu trước đây và các ý kiến phê bình. Phương pháp thống kê và so sánh được dùng để đối chiếu các lớp diễn, số lượng nhân vật và các yếu tố nghệ thuật trong vở tuồng với các tác phẩm cùng thời.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm: kịch bản Trầm Hương các, các bài viết, hội thảo về Đào Tấn và hát bội, tài liệu lưu trữ gia đình và các công trình nghiên cứu của các nhà phê bình văn học. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ kịch bản và các tài liệu liên quan, với timeline nghiên cứu từ năm 2005 đến 2008, dựa trên các tài liệu được xuất bản và hội thảo chuyên ngành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cuộc đời và sự nghiệp Đào Tấn: Ông là một kẻ sĩ tài năng, làm quan dưới bốn triều vua, đồng thời là nhà soạn tuồng hát bội xuất sắc với hơn 16 kịch bản được lưu giữ. Đào Tấn có hơn 30 năm gắn bó với quan trường, nhưng sự nghiệp nghệ thuật hát bội mới là điểm sáng nổi bật nhất. Ông đã mở “Học bộ đình Vinh Thạnh” để đào tạo lớp nghệ sĩ kế cận, góp phần phát triển hát bội tại Bình Định và toàn quốc.

2. Giá trị nội dung của Trầm Hương các: Vở tuồng phản ánh bức tranh cung đình nhà Thương với hình tượng vua Trụ bạo chúa, bị mê hoặc bởi Hồ Li Đát Kỉ, tượng trưng cho sự suy đồi đạo đức và chính trị dưới triều Nguyễn thời Pháp thuộc. Qua đó, tác phẩm gửi gắm lời cảnh tỉnh vua Thành Thái và phê phán thực trạng xã hội. Số lượng nhân vật trên 20, với các lớp diễn đa tầng, tạo nên kịch tính và chiều sâu tư tưởng.

3. Giá trị nghệ thuật: Đào Tấn đã phá vỡ kết cấu tuồng truyền thống bằng cách xây dựng nhân vật đa diện, kết hợp yếu tố bi kịch và hài kịch, sử dụng ngôn ngữ kịch linh hoạt giữa Hán văn và Nôm. Nghệ thuật xây dựng xung đột kịch được thể hiện qua các lớp diễn như “Trụ vương giỡn tượng” và “Hồ Li đoạt xác Đát Kỉ”. Vở tuồng cũng có sự sáng tạo khi đưa các nhân vật thần, phật vào để tăng chiều sâu nhân văn.

4. Tư tưởng nhân văn và sự pha trộn tôn giáo: Vở tuồng thể hiện sự giao thoa giữa Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo, phản ánh sự phân vân giữa xuất thế và nhập thế của tác giả. Nhân vật Đát Kỉ được thể hiện như nạn nhân bi thương, được Phật tổ rước về cõi Niết bàn, biểu tượng cho sự giải thoát khỏi kiếp nạn trần gian.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Trầm Hương các không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật sân khấu mà còn là bản cáo trạng xã hội sâu sắc, phản ánh sự suy tàn của triều Nguyễn dưới ách đô hộ thực dân. Việc Đào Tấn mượn tích truyện Trung Hoa để phê phán vua quan đương thời là một bước cách tân tư tưởng quan trọng, thể hiện tinh thần “không sợ oai vua” của kẻ sĩ cuối thế kỷ XIX.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn đã hệ thống hóa các luận điểm rời rạc, bổ sung các phân tích về cấu trúc lớp diễn và nghệ thuật ngôn từ, đồng thời làm rõ vai trò của các nhân vật siêu nhiên trong việc tăng cường chiều sâu nhân văn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố nhân vật theo lớp diễn và bảng so sánh các yếu tố nghệ thuật giữa Trầm Hương các và các vở tuồng cùng thời.

Nghiên cứu cũng làm nổi bật sự pha trộn tôn giáo trong tác phẩm, thể hiện sự đa chiều trong tư tưởng của Đào Tấn, vừa giữ truyền thống Nho giáo, vừa tiếp nhận ảnh hưởng Phật giáo và Đạo giáo, tạo nên một tác phẩm có giá trị nhân văn sâu sắc và tính thời sự cao.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phục dựng và biểu diễn Trầm Hương các trên sân khấu hiện đại: Tổ chức các chương trình biểu diễn nhằm giới thiệu giá trị nghệ thuật và tư tưởng của vở tuồng, hướng tới tăng lượng khán giả yêu thích hát bội trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là các nhà hát truyền thống và các trung tâm văn hóa.

2. Đào tạo nghệ sĩ hát bội chuyên sâu: Mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng diễn xuất, nghiên cứu kịch bản và nghệ thuật ngôn từ của Đào Tấn, nhằm nâng cao chất lượng biểu diễn và bảo tồn nghệ thuật truyền thống. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do các trường nghệ thuật và học viện sân khấu đảm nhiệm.

3. Nghiên cứu và xuất bản tài liệu chuyên khảo: Biên soạn sách, bài viết chuyên sâu về Đào Tấn và Trầm Hương các, phục vụ công tác giảng dạy và nghiên cứu học thuật. Thời gian 1-2 năm, do các viện nghiên cứu văn hóa và trường đại học thực hiện.

4. Tổ chức hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế: Tạo diễn đàn trao đổi, chia sẻ kết quả nghiên cứu về hát bội và tác phẩm của Đào Tấn, thúc đẩy hợp tác nghiên cứu đa ngành. Chủ thể là các tổ chức nghiên cứu văn hóa, nghệ thuật, dự kiến tổ chức hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu văn học và nghệ thuật sân khấu: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu phân tích sâu sắc về hát bội và tác phẩm Đào Tấn, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và phát triển lý thuyết.

2. Giảng viên và sinh viên ngành Ngữ văn, Sân khấu: Tài liệu tham khảo quý giá cho việc giảng dạy, học tập về văn học trung đại, nghệ thuật tuồng hát bội và lịch sử văn hóa Việt Nam.

3. Nghệ sĩ và đạo diễn sân khấu truyền thống: Giúp hiểu rõ hơn về cấu trúc kịch bản, nghệ thuật xây dựng nhân vật và cách thể hiện tư tưởng trong hát bội, từ đó nâng cao chất lượng biểu diễn.

4. Nhà quản lý văn hóa và các tổ chức bảo tồn nghệ thuật truyền thống: Cung cấp thông tin khoa học để xây dựng chính sách bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật hát bội, đồng thời phát triển các chương trình văn hóa phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao Đào Tấn lại chọn đề tài lịch sử Trung Hoa để viết tuồng?
   Đào Tấn mượn tích truyện Phong thần diễn nghĩa để gián tiếp phản ánh thực trạng xã hội và triều đình nhà Nguyễn dưới ách đô hộ thực dân Pháp, tránh sự kiểm duyệt trực tiếp nhưng vẫn gửi gắm được thông điệp chính trị sâu sắc.

2. Vở Trầm Hương các có những điểm gì khác biệt so với tuồng truyền thống?
   Vở tuồng phá vỡ mô típ “quân - quốc” truyền thống bằng cách xây dựng nhân vật vua Trụ là hôn quân mê muội, kết hợp yếu tố bi kịch và hài kịch, sử dụng ngôn ngữ linh hoạt và đưa vào các nhân vật thần, phật để tăng chiều sâu nhân văn.

3. Vai trò của nhân vật Đát Kỉ trong vở tuồng là gì?
   Đát Kỉ là nạn nhân của âm mưu chính trị và sự mê muội của vua Trụ, thể hiện tư tưởng nhân văn sâu sắc của Đào Tấn qua bi kịch cá nhân và sự giải thoát theo quan niệm Phật giáo.

4. Nghệ thuật xây dựng xung đột trong Trầm Hương các được thể hiện như thế nào?
   Xung đột được thể hiện qua các lớp diễn như “Trụ vương giỡn tượng” và “Hồ Li đoạt xác Đát Kỉ”, kết hợp yếu tố bi kịch và hài kịch, tạo nên kịch tính đa chiều và phản ánh sự suy đồi của triều đình.

5. Ý nghĩa của việc đưa các yếu tố Phật giáo và Đạo giáo vào vở tuồng?
   Sự pha trộn này thể hiện sự phân vân giữa xuất thế và nhập thế của tác giả, đồng thời tăng chiều sâu tư tưởng và nhân văn, phản ánh sự phức tạp của xã hội và tâm trạng kẻ sĩ cuối thế kỷ XIX.

Kết luận

• Đào Tấn là nhà soạn tuồng hát bội xuất sắc, có sự nghiệp gắn bó lâu dài với nghệ thuật và quan trường cuối thế kỷ XIX.
• Trầm Hương các là tác phẩm tiêu biểu thể hiện sự cách tân tư tưởng và nghệ thuật, phản ánh bức tranh xã hội phong kiến suy tàn dưới ách đô hộ thực dân.
• Vở tuồng kết hợp các yếu tố bi kịch, hài kịch, thần thoại và tôn giáo, tạo nên chiều sâu nhân văn và kịch tính đa tầng.
• Nghiên cứu góp phần hệ thống hóa các giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, làm rõ vai trò của Đào Tấn trong lịch sử hát bội Việt Nam.
• Đề xuất phục dựng, đào tạo và nghiên cứu tiếp tục nhằm bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống trong bối cảnh hiện đại.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ và quản lý văn hóa phối hợp thực hiện các giải pháp bảo tồn và phát triển hát bội, đồng thời tổ chức các hội thảo, biểu diễn để lan tỏa giá trị của Trầm Hương các và nghệ thuật Đào Tấn.