Trả Hồ Sơ Để Điều Tra Bổ Sung Trong Giai Đoạn Xét Xử Sơ Thẩm Hình Sự Từ Thực Tiễn Quận Tân Phú, Thành Phố Hồ Chí Minh

Trả hồ sơ điều tra bổ sung không phải là một chế định mới trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam nhưng đến nay chế định này vẫn chưa có khái niệm cụ thể theo quy định của pháp luật. Chỉ được đưa ra theo nhiều cách khác nhau như trong giáo trình, luận văn hoặc tạp chí về luật pháp. Ví dụ như khái niệm như sau: - “Điều tra bổ sung là hoạt động điều tra thêm về vụ án hình sự của Cơ quan điều tra theo yêu cầu của Viện kiểm sát hay Tòa án nhằm phát hiện, thu thập bổ sung tài liệu, chứng cứ để giải quyết vụ án được đúng đắn, khách quan.” [21]

Trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm đảm bảo việc xác định sự thật khách quan của vụ án, tránh bỏ lọt tội phạm cũng như làm oan người vô tội. Qua hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tiến hành tố tụng có điều kiện đánh giá, tìm ra được những nguyên nhân của những việc đã làm được cũng như những tồn tại trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, từ đó có biện pháp để kịp thời sửa chữa, khắc phục những sai sót, đồng thời tích lũy thêm được những kinh nghiệm thực tiễn quý báu từ hoạt động điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự.

Trả hồ sơ điều tra bổ sung được BLTTHS năm 1988 quy định tại các Điều 154 và Điều 173. Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Thẩm phán ra quyết định trả hồ sơ cho Viện Kiểm sát để điều tra bổ sung trong những trường hợp sau đây: a) Khi cần xem xét thêm những chứng cứ quan trọng đối với vụ án mà không thể bổ sung tại phiên toà được; b) Khi có căn cứ để cho rằng bị cáo phạm một tội khác hoặc có đồng p...

Khi thực hiện trả hồ sơ để điều tra bổ sung, Viện kiểm sát, Tòa án phải đảm bảo căn cứ, không phải trường hợp nào cũng có thể trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Pháp luật tố tụng hình sự đã quy định cụ thể về các căn cứ này nhằm ngăn chặn tình trạng các cơ quan tiến hành tố tụng trả hồ sơ để điều tra bổ sung tràn lan, không cần thiết. Đồng thời, Viện kiểm sát, Tòa án còn phải tuân thủ trình tự, thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ sung theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự.

Tư liệu và số liệu để nghiên cứu trong luận văn được khai thác từ các báo cáo tổng kết của Tòa án nhân dân từ năm 2015 đến năm 2020.

Để khắc phục tình trạng đó, pháp luật tố tụng hình sự đã quy định cụ thể về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung đã được quy định từ khi ban hành BLTTHS năm 1988, được hoàn thiện hơn ở BLTTHS năm 2003 và cho đến BLTTHS năm 2015 thì đã quy định chi tiết, đầy đủ hơn.

Việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong việc giải quyết vụ án hình sự của Tòa án nhân dân có vai trò trong việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật nói chung và pháp luật tố tụng hình sự nói riêng. Sau nhiều lần sửa đổi đã phát huy hiệu quả trong thực tế. Tuy nhiên, vẫn có những quy định chưa phản ánh đầy đủ, có những quy định đã trở nên lạc hậu, có những quy định chưa đầy đủ làm cho người áp dụng pháp luật lúng túng.

Qua hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tiến hành tố tụng có điều kiện đánh giá, tìm ra được những nguyên nhân của những việc đã làm được cũng như những tồn tại trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, từ đó có biện pháp để kịp thời sửa chữa, khắc phục những sai sót, đồng thời tích lũy thêm được những kinh nghiệm thực tiễn quý báu từ hoạt động điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự.

Trong các công trình trên, ở mức độ này hay mức độ khác vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung đã được đề cập đến, nhất là các căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung, thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ sung, thậm chí có người đặt vấn đề xem xét tính hợp lý, cần thiết của chế định này trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền.

Việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong việc giải quyết vụ án hình sự của Tòa án nhân dân có vai trò trong việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật nói chung và pháp luật tố tụng hình sự nói riêng. Sau nhiều lần sửa đổi đã phát huy hiệu quả trong thực tế. Tuy nhiên, vẫn có những quy định chưa phản ánh đầy đủ, có những quy định đã trở nên lạc hậu, có những quy định chưa đầy đủ làm cho người áp dụng pháp luật lúng túng.

Để khắc phục tình trạng trả hồ sơ điều tra bổ sung không đúng giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, góp phần đẩy nhanh tiến độ giải quyết vụ 1 án, kịp thời bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân theo yêu cầu cải cách tư pháp đã thể hiện trong các Nghị quyết của Đảng, thì các cơ quan tiến hành tố tụng cần tuân thủ đúng các quy định của pháp luật tố tụng hình sự, ban hành kịp thời những hướng dẫn nghiệp vụ, lấy tư tưởng, tinh thần của các Nghị quyết của Đảng làm kim chỉ nam cho công tác tư pháp nhằm đảm bảo nâng cao chất lượng của hoạt động tư pháp, bảo đảm tốt hơn quyền tự do dân chủ của công dân, bảo đảm sự thống nhất và đồng bộ giữa các văn bản pháp luật, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm hiện nay.

Mục đích nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu những vấn đề lý luận và quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung; thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung và đánh giá thực trạng đó, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện tốt hơn nữa quy định của pháp luật và hạn chế trả hồ sơ để điều tra bổ sung.