Nghiên cứu ve giáp Acari Oribatida trong hệ sinh thái đất cao nguyên Mộc Châu, Sơn La

• Tác giả: Hà Trà My
• Người hướng dẫn: GS. Vũ Quang Mạnh
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Động vật học
• Đề tài: Ve giáp (Acari: Oribatida) ở hệ sinh thái đất cao nguyên Mộc Châu, tỉnh Sơn La
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ sinh học
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Cơ sở khoa học và tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu
• 0.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Đóng góp mới của luận án
• 0.5. Bố cục luận án
• 0.6. Tổng quan các nghiên cứu Ve giáp trên Thế giới
• 0.7. Nghiên cứu Ve giáp tại Việt Nam
• 0.8. Giai đoạn từ 2008 tới nay
• 0.9. Nghiên cứu Ve giáp tại vùng nghiên cứu
• 0.10. Tổng quan về điều kiện tự nhiên và xã hội của vùng nghiên cứu
• 0.10.1. Vị trí địa lý, địa hình và thổ nhưỡng
• 0.10.2. Khí hậu và thuỷ văn
• 0.10.3. Tài nguyên động - thực vật và yếu tố nhân tác
• 0.11. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 0.11.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 0.11.2. Phương pháp nghiên cứu
• 0.11.2.1. Thu mẫu đất
• 0.11.2.2. Tách lọc và xử lý mẫu Ve giáp
• 0.11.2.3. Phân tích và định loại Ve giáp
• 0.11.2.4. Phân tích và xử lý số liệu
• 1. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Đa dạng thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) ở vùng nghiên cứu
• 1.2. Danh sách thành phần loài Ve giáp ở vùng nghiên cứu
• 1.3. Cấu trúc phân loại học của Ve giáp ở vùng nghiên cứu
• 1.4. So sánh đặc điểm đa dạng thành phần loài quần xã Ve giáp ở vùng nghiên cứu với các vùng liên quan
• 1.5. Bàn luận và nhận xét
• 1.6. Cấu trúc quần xã Ve giáp theo năm sinh cảnh ở vùng nghiên cứu
• 1.6.1. Đặc điểm phân bố của Ve giáp theo năm sinh cảnh
• 1.6.2. Đa dạng sinh học theo năm sinh cảnh
• 1.6.3. Cấu trúc loài ưu thế
• 1.6.4. Sự tương đồng thành phần loài của quần xã Ve giáp giữa các sinh cảnh
• 1.6.5. Bàn luận và nhận xét
• 1.7. Cấu trúc quần xã Ve giáp theo bốn mùa ở vùng nghiên cứu
• 1.7.1. Đặc điểm phân bố của Ve giáp theo bốn mùa
• 1.7.2. Đa dạng sinh học theo mùa
• 1.7.3. Cấu trúc loài ưu thế
• 1.7.4. Sự tương đồng thành phần loài của quần xã Ve giáp giữa bốn mùa
• 1.7.5. Bàn luận và nhận xét
• 1.8. Cấu trúc quần xã Ve giáp trong chu kỳ ngày đêm ở vùng nghiên cứu
• 1.8.1. Đặc điểm phân bố của Ve giáp trong chu kỳ ngày đêm
• 1.8.2. Đa dạng sinh học trong chu kỳ ngày đêm
• 1.8.3. Cấu trúc loài ưu thế
• 1.8.4. Sự tương đồng thành phần loài của quần xã Ve giáp trong chu kỳ ngày đêm
• 1.8.5. Bàn luận và nhận xét
• 2. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về nghiên cứu

Nghiên cứu về ve giáp (Acari: Oribatida) trong hệ sinh thái đất cao nguyên Mộc Châu, Sơn La được thực hiện nhằm đánh giá đa dạng loài và cấu trúc quần xã của nhóm sinh vật này. Ve giáp là một thành phần quan trọng trong hệ sinh thái đất, đóng vai trò chính trong chu trình vật chất và năng lượng. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích sự biến đổi cấu trúc quần xã ve giáp dưới tác động của các yếu tố tự nhiên và nhân tác, từ đó cung cấp cơ sở khoa học cho việc quản lý bền vững tài nguyên đa dạng sinh học.

1.1. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá đa dạng loài và cấu trúc quần xã ve giáp trong hệ sinh thái đất cao nguyên Mộc Châu. Nghiên cứu cũng nhằm xác định sự biến đổi của quần xã ve giáp theo các yếu tố như sinh cảnh, mùa và chu kỳ ngày đêm. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần vào việc bảo tồn và quản lý bền vững đa dạng sinh học tại khu vực này.

1.2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Nghiên cứu này có ý nghĩa khoa học lớn trong việc bổ sung dữ liệu về ve giáp tại Việt Nam, đặc biệt là khu vực Mộc Châu, Sơn La. Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong việc đánh giá chất lượng môi trường đất và xây dựng các biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu mẫu đất và phân tích ve giáp bằng hệ thống phễu Berlese-Tullgren. Các mẫu được thu thập tại các sinh cảnh khác nhau như rừng tự nhiên, rừng nhân tác, trảng cỏ, và đất canh tác. Quá trình phân tích bao gồm tách lọc, định loại và đánh giá các chỉ số sinh thái như số lượng loài, mật độ cá thể và độ đa dạng.

2.1. Thu mẫu và xử lý mẫu

Các mẫu đất được thu thập từ năm 2016 đến 2019 tại các điểm nghiên cứu khác nhau ở Mộc Châu. Mẫu được xử lý bằng phương pháp phễu Berlese-Tullgren để tách lọc ve giáp. Quá trình này đảm bảo thu được số lượng lớn cá thể ve giáp từ các lớp đất khác nhau.

2.2. Phân tích và định loại

Các mẫu ve giáp được phân tích và định loại dựa trên các đặc điểm hình thái học. Nghiên cứu sử dụng các chỉ số sinh thái như chỉ số Shannon-Weiner (H’) và chỉ số Peilou (J’) để đánh giá độ đa dạng và đồng đều của quần xã ve giáp.

III. Kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu đã ghi nhận 151 loài ve giáp thuộc 94 giống, 49 họ và 29 liên họ tại hệ sinh thái đất cao nguyên Mộc Châu. Trong đó, 62 loài được ghi nhận lần đầu tiên tại khu vực này, bao gồm 44 loài mới cho khu hệ ve giáp Việt Nam. Kết quả cũng chỉ ra sự biến đổi cấu trúc quần xã ve giáp theo các sinh cảnh và mùa trong năm.

3.1. Đa dạng loài và cấu trúc quần xã

Nghiên cứu đã xác định 6 loài ve giáp ưu thế tại Mộc Châu, bao gồm Arcoppia arcualis và Rostrozetes ovulum. Các loài này có thể được sử dụng như chỉ thị sinh học để đánh giá tác động của các yếu tố môi trường lên hệ sinh thái đất.

3.2. Biến đổi theo sinh cảnh và mùa

Kết quả cho thấy sự biến đổi rõ rệt của quần xã ve giáp theo các sinh cảnh và mùa trong năm. Rừng tự nhiên có độ đa dạng cao nhất, trong khi đất canh tác có mật độ cá thể thấp hơn. Sự biến đổi này phản ánh tác động của các yếu tố tự nhiên và nhân tác lên hệ sinh thái đất.

IV. Kết luận và kiến nghị

Nghiên cứu đã cung cấp những dữ liệu quan trọng về đa dạng loài và cấu trúc quần xã ve giáp tại hệ sinh thái đất cao nguyên Mộc Châu. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa lớn trong việc bảo tồn và quản lý bền vững đa dạng sinh học tại khu vực này. Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về vai trò của ve giáp trong hệ sinh thái đất và ứng dụng chúng như chỉ thị sinh học trong các nghiên cứu môi trường.

4.1. Đóng góp của nghiên cứu

Nghiên cứu đã bổ sung 62 loài mới cho khu hệ ve giáp tại Mộc Châu, trong đó có 44 loài mới cho Việt Nam. Đây là đóng góp quan trọng trong việc mở rộng hiểu biết về đa dạng sinh học của nhóm sinh vật này.

4.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo

Cần tiếp tục nghiên cứu về vai trò của ve giáp trong các hệ sinh thái đất khác nhau tại Việt Nam. Ngoài ra, cần ứng dụng các loài ve giáp như chỉ thị sinh học để đánh giá chất lượng môi trường đất và tác động của biến đổi khí hậu.