Nghiên cứu về dị ứng và sức khỏe con người tại Trường Đại học Khoa học Thái Nguyên

Dịch nội bào và dịch ngoại bào có thành phần hóa học khác nhau, bao gồm các chất vô cơ và hữu cơ như protein, glucose, calcium, photpho, kali. Sự thay đổi về hàm lượng của những chất này vượt quá giới hạn sinh lý có thể phản ánh các trạng thái bệnh lý. Dịch ngoại bào bao gồm huyết tương, dịch kẽ, dịch bạch huyết, dịch não tủy, dịch tiêu hóa, dịch ổ mắt, dịch khớp. Dịch ngoại bào đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển các chất dinh dưỡng và trao đổi chất giữa máu và các mô qua thành mao mạch. Phân tích thành phần của các loại dịch này có thể cung cấp thông tin quan trọng về tình trạng sức khỏe con người và các bệnh lý liên quan.

Việc xét nghiệm các loại dịch sinh học như dịch màng phổi, dịch màng bụng, dịch màng tim, dịch khớp có vai trò quan trọng trong chẩn đoán bệnh. Dựa trên chỉ số protein và các chất khác trong dịch, có thể phân biệt dịch thấm (transudate) và dịch tiết (exudate). Dịch thấm thường gặp trong các trường hợp như xơ gan, suy tim. Dịch tiết thường do nguyên nhân nhiễm khuẩn, lao, ung thư. Do đó, xét nghiệm dịch sinh học đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh.

Hệ miễn dịch có chức năng bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus. Tuy nhiên, trong trường hợp dị ứng, hệ miễn dịch nhận diện nhầm các chất vô hại (như phấn hoa, thực phẩm) là có hại và tạo ra các kháng thể IgE đặc hiệu. Khi tiếp xúc lại với dị nguyên, các kháng thể IgE này sẽ kích hoạt các tế bào mast và basophil giải phóng các chất trung gian hóa học, gây ra các triệu chứng dị ứng như viêm da dị ứng, hen suyễn, sốc phản vệ.

Các dị nguyên phổ biến có thể xâm nhập vào cơ thể qua nhiều đường khác nhau. Dị ứng thực phẩm xảy ra khi ăn phải các loại thực phẩm gây dị ứng. Dị ứng hô hấp xảy ra khi hít phải phấn hoa, bụi nhà, lông động vật. Dị ứng da xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với hóa chất, mỹ phẩm. Dị ứng thuốc có thể xảy ra khi uống, tiêm, hoặc bôi thuốc. Việc hiểu rõ cách thức tiếp xúc với các dị nguyên giúp phòng ngừa dị ứng hiệu quả hơn.

Nghiên cứu cho thấy lịch sử dị ứng trong gia đình làm tăng nguy cơ mắc bệnh dị ứng. Tuy nhiên, yếu tố môi trường cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là trong những năm đầu đời. Tiếp xúc sớm với vi sinh vật có thể giúp huấn luyện hệ miễn dịch và giảm nguy cơ dị ứng. Ngược lại, môi trường sống quá sạch sẽ và việc sử dụng kháng sinh quá mức có thể làm tăng nguy cơ dị ứng.

Dị ứng da thường biểu hiện bằng các triệu chứng như mề đay (phát ban đỏ, ngứa), viêm da cơ địa (da khô, ngứa, bong tróc), chàm, mụn nước. Các triệu chứng này có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Việc điều trị dị ứng da thường bao gồm sử dụng kem dưỡng ẩm, thuốc bôi corticosteroid, và thuốc kháng histamine.

Dị ứng hô hấp thường biểu hiện bằng các triệu chứng như viêm mũi dị ứng (sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi, ngứa mũi), hen suyễn (khó thở, ho, khò khè). Các triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và hoạt động hàng ngày. Việc điều trị dị ứng hô hấp thường bao gồm sử dụng thuốc kháng histamine, thuốc xịt mũi corticosteroid, và thuốc giãn phế quản.

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng. Triệu chứng bao gồm khó thở, tụt huyết áp, choáng váng, mất ý thức. Sốc phản vệ cần được điều trị cấp cứu bằng adrenaline (epinephrine). Người có tiền sử sốc phản vệ nên mang theo bút tiêm adrenaline bên mình và biết cách sử dụng.

Test lẩy da là một phương pháp chẩn đoán dị ứng nhanh chóng, đơn giản và ít tốn kém. Kết quả thường có trong vòng 15-20 phút. Tuy nhiên, test lẩy da có thể cho kết quả dương tính giả (do phản ứng kích ứng) hoặc âm tính giả (do sử dụng thuốc kháng histamine). Do đó, cần thực hiện test lẩy da dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa dị ứng.

Xét nghiệm máu đo kháng thể IgE đặc hiệu có độ đặc hiệu cao hơn test lẩy da. Tuy nhiên, kết quả thường có sau vài ngày. Xét nghiệm máu IgE thích hợp cho những người không thể thực hiện test lẩy da (ví dụ: trẻ em, người có bệnh da liễu). Kết quả xét nghiệm máu IgE cần được đánh giá cùng với lịch sử dị ứng và các triệu chứng lâm sàng.

Thử thách thực phẩm là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất cho dị ứng thực phẩm. Tuy nhiên, thử thách thực phẩm có thể gây ra các phản ứng dị ứng nghiêm trọng, do đó cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Thử thách thực phẩm thường được thực hiện sau khi đã có kết quả dương tính từ test lẩy da hoặc xét nghiệm máu IgE.

Tránh tiếp xúc với dị nguyên là biện pháp phòng ngừa dị ứng quan trọng nhất. Đối với dị ứng thực phẩm, cần đọc kỹ nhãn mác sản phẩm và tránh các loại thực phẩm gây dị ứng. Đối với dị ứng hô hấp, cần giữ nhà cửa sạch sẽ, tránh tiếp xúc với phấn hoa, bụi nhà, và lông động vật.

Thuốc kháng histamine giúp giảm nhanh chóng các triệu chứng dị ứng như ngứa, sổ mũi, và hắt hơi. Tuy nhiên, một số thuốc kháng histamine có thể gây buồn ngủ. Có nhiều loại thuốc kháng histamine khác nhau, nên cần tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn loại phù hợp.

Liệu pháp miễn dịch (giải mẫn cảm) là một phương pháp điều trị dị ứng dài hạn, giúp hệ miễn dịch quen dần với dị nguyên. Liệu pháp miễn dịch thường được thực hiện bằng cách tiêm hoặc ngậm dưới lưỡi một lượng nhỏ dị nguyên tăng dần theo thời gian. Liệu pháp miễn dịch có thể giúp giảm triệu chứng dị ứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Nghiên cứu về protein trong các loại dịch sinh học như dịch não tủy, dịch màng phổi, dịch màng bụng có thể giúp xác định các dấu ấn sinh học liên quan đến dị ứng. Việc định lượng protein bằng các phương pháp như điện di protein và sắc ký lỏng có thể cung cấp thông tin quan trọng cho chẩn đoán và theo dõi điều trị dị ứng.

Các kỹ thuật sinh học phân tử như PCR và ELISA có thể được sử dụng để phát hiện và định lượng các kháng thể IgE đặc hiệu với độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Các kỹ thuật này cũng có thể được sử dụng để phân tích gene và xác định các yếu tố di truyền liên quan đến dị ứng. Việc ứng dụng các kỹ thuật sinh học phân tử hứa hẹn sẽ cải thiện đáng kể khả năng chẩn đoán dị ứng sớm và chính xác.