Luận án tiến sĩ: Tuyến trùng ký sinh gây hại trên cà rốt ở Việt Nam và thử nghiệm biện pháp sinh học phòng trừ

• Tác giả: Nguyễn Thị Duyên
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Ngọc Châu
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Tuyến trùng học
• Đề tài: Nghiên cứu tuyến trùng ký sinh hại cà rốt tại Việt Nam và biện pháp phòng trừ sinh học
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ sinh học
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Cây cà rốt
• 1.2. Nguồn gốc, phân loại, giá trị và đặc điểm sinh trưởng phát triển
• 1.3. Tình hình sản xuất cà rốt trên thế giới
• 1.4. Tình hình sản xuất cà rốt ở Việt Nam
• 1.5. Tình hình nghiên cứu tuyến trùng ký sinh gây hại cà rốt trên thế giới
• 1.6. Các nhóm tuyến trùng ký sinh quan trọng trên cà rốt
• 1.7. Phân loại hình thái và phân tử tuyến trùng thực vật
• 1.8. Khả năng phòng trừ sinh học tuyến trùng thực vật bằng nấm đối kháng
• 1.9. Tình hình nghiên cứu tuyến trùng thực vật ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Vật liệu nghiên cứu
• 2.4. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Phương pháp điều tra, thu mẫu tuyến trùng
• 2.5.2. Phương pháp tách lọc tuyến trùng từ đất và mô thực vật
• 2.5.3. Phương pháp nhân nuôi tuyến trùng Meloidogyne spp. và Pratylenchus spp.
• 2.5.4. Phương pháp xử lý, làm trong và làm tiêu bản tuyến trùng
• 2.5.5. Phương pháp chuẩn bị mẫu chụp ảnh KHV điện tử quét
• 2.5.6. Các chỉ số đo hình thái trong phân loại tuyến trùng
• 2.5.7. Phương pháp phân tích phân tử tuyến trùng
• 2.5.8. Phương pháp thử nghiệm đánh giá hiệu lực phòng trừ tuyến trùng của nấm
• 2.5.9. Phân tích số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Thành phần loài tuyến trùng ký sinh trên cà rốt ở Việt Nam
• 3.2. Đặc điểm hình thái và phân tử của các loài tuyến trùng ký sinh trên cà rốt
• 3.2.1. Giống Tylenchorhynchus Cobb, 1913
• 3.2.2. Giống Helicotylenchus Steiner, 1945
• 3.2.3. Giống Hoplolaimus Von Daday, 1905
• 3.2.4. Giống Rotylenchulus Linford & Oliveira, 1940
• 3.2.5. Giống Hemicriconemoides Chitwood & Birchfield, 1957
• 3.2.6. Giống Mesocriconema Andrássy, 1965
• 3.2.7. Giống Hemicaloosia Ray & Das, 1978
• 3.2.8. Giống Xiphinema Cobb, 1913
• 3.2.9. Giống Meloidogyne Goeldi, 1892
• 3.2.10. Giống Pratylenchus Filipjev, 1936
• 3.3. Các nhóm tuyến trùng kí sinh quan trọng trên cà rốt ở Việt Nam
• 3.4. Phương thức gây hại của tuyến trùng ký sinh trên cà rốt
• 3.5. Triệu chứng gây hại
• 3.6. Mật độ và tần suất xuất hiện của các giống tuyến trùng kí sinh trên cà rốt
• 3.7. Ảnh hưởng của 2 loài nấm đối kháng đến tuyến trùng M.
• 3.8. Ảnh hưởng của dịch bào tử nấm Paecilomyces sp. đến tuyến trùng M.
• 3.9. Ảnh hưởng của dịch nhân nuôi nấm L. squarrosulus đến tuyến trùng M.
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC II
• PHỤ LỤC III

Tóm tắt

I. Tổng quan về tuyến trùng ký sinh và cà rốt tại Việt Nam

Tuyến trùng ký sinh là nhóm động vật không xương sống thuộc ngành giun tròn, gây hại nghiêm trọng cho cây trồng, đặc biệt là cà rốt. Tại Việt Nam, cà rốt được trồng phổ biến ở các tỉnh như Lâm Đồng và Hải Dương, đóng góp lớn vào nền nông nghiệp bền vững. Tuy nhiên, sự xuất hiện của tuyến trùng ký sinh đã gây ra các vấn đề như củ sần sùi, chia nhánh, và thối rễ, làm giảm năng suất và chất lượng. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào phân loại hình thái, nhưng chưa xác định được đầy đủ thành phần loài và nhóm gây hại chính. Việc kết hợp phương pháp hình thái và phân tử là cần thiết để nâng cao độ chính xác trong phân loại.

1.1. Tình hình sản xuất cà rốt tại Việt Nam

Cà rốt là một trong những loại rau củ quan trọng tại Việt Nam, đặc biệt ở các tỉnh như Lâm Đồng và Hải Dương. Cây cà rốt không chỉ cung cấp giá trị dinh dưỡng cao mà còn đóng góp lớn vào kinh tế nông nghiệp. Tuy nhiên, sự gia tăng diện tích trồng đã dẫn đến các vấn đề về sâu bệnh hại cây trồng, đặc biệt là tuyến trùng ký sinh. Các triệu chứng như củ sần sùi, chia nhánh, và thối rễ đã làm giảm đáng kể năng suất và chất lượng cà rốt. Việc xác định nguyên nhân và biện pháp phòng trừ hiệu quả là cần thiết để đảm bảo nông nghiệp bền vững.

1.2. Tác động của tuyến trùng ký sinh đến cà rốt

Tuyến trùng ký sinh gây hại nghiêm trọng đến cây cà rốt, đặc biệt là phần rễ và củ. Chúng sử dụng kim hút để xuyên qua tế bào thực vật, hút chất dinh dưỡng và gây ra các vết thương trên mô. Điều này dẫn đến các triệu chứng như cây còi cọc, kém phát triển, và củ bị chia nhánh, sần sùi. Ngoài ra, tuyến trùng ký sinh còn là vectơ truyền bệnh, làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh cho cây trồng. Việc xác định thành phần loài và nhóm gây hại chính là cơ sở quan trọng để đưa ra các biện pháp kiểm soát sinh học hiệu quả.

II. Phương pháp nghiên cứu và kết quả

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân loại hình thái và phân tử để xác định thành phần loài tuyến trùng ký sinh trên cà rốt. Các mẫu được thu thập từ các vùng trồng cà rốt chính tại Việt Nam, bao gồm Lâm Đồng và Hải Dương. Kết quả nghiên cứu đã xác định được 16 loài tuyến trùng ký sinh, trong đó có 1 loài mới được ghi nhận. Các loài Meloidogyne và Pratylenchus được xác định là nhóm gây hại chính, với mật độ và tần suất xuất hiện cao. Nghiên cứu cũng đánh giá hiệu quả của nấm đối kháng trong việc phòng trừ tuyến trùng, mở ra hướng đi mới trong phòng trừ sinh học.

2.1. Phương pháp thu thập và phân tích mẫu

Các mẫu tuyến trùng ký sinh được thu thập từ đất và rễ cà rốt tại các vùng trồng chính ở Việt Nam. Phương pháp tách lọc tuyến trùng từ đất và mô thực vật được áp dụng để thu thập mẫu. Sau đó, các mẫu được phân tích hình thái bằng kính hiển vi điện tử quét và phân tích phân tử dựa trên trình tự DNA. Kết quả cho thấy sự đa dạng về thành phần loài, với 16 loài được xác định, trong đó có 1 loài mới. Các loài Meloidogyne và Pratylenchus được xác định là nhóm gây hại chính.

2.2. Đánh giá hiệu quả của nấm đối kháng

Nghiên cứu đã thử nghiệm hiệu quả của nấm đối kháng trong việc phòng trừ tuyến trùng ký sinh. Các loài nấm như Paecilomyces sp. và Lentinus squarrosulus được sử dụng để đánh giá khả năng ký sinh và gây chết tuyến trùng. Kết quả cho thấy, nấm đối kháng có khả năng ức chế sự phát triển của tuyến trùng, đặc biệt là loài Meloidogyne incognita. Điều này mở ra tiềm năng lớn trong việc áp dụng biện pháp phòng trừ sinh học để giảm thiểu tác hại của tuyến trùng trong sản xuất cà rốt.

III. Kết luận và kiến nghị

Nghiên cứu đã xác định được thành phần loài và nhóm gây hại chính của tuyến trùng ký sinh trên cà rốt tại Việt Nam. Các loài Meloidogyne và Pratylenchus được xác định là nhóm gây hại quan trọng, với mật độ và tần suất xuất hiện cao. Nghiên cứu cũng đánh giá hiệu quả của nấm đối kháng trong việc phòng trừ tuyến trùng, mở ra hướng đi mới trong phòng trừ sinh học. Việc áp dụng các biện pháp kiểm soát sinh học không chỉ giúp giảm thiểu tác hại của tuyến trùng mà còn góp phần phát triển nông nghiệp bền vững. Cần tiếp tục nghiên cứu và ứng dụng các biện pháp sinh học để bảo vệ cây trồng và môi trường.

3.1. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Nghiên cứu đã cung cấp dữ liệu quan trọng về thành phần loài và nhóm gây hại chính của tuyến trùng ký sinh trên cà rốt tại Việt Nam. Việc xác định các loài mới và bổ sung dữ liệu phân tử đóng góp lớn vào khoa học về tuyến trùng học. Nghiên cứu cũng mở ra hướng đi mới trong việc áp dụng biện pháp phòng trừ sinh học, giúp giảm thiểu tác hại của tuyến trùng và phát triển nông nghiệp bền vững. Các kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy và sản xuất nông nghiệp.

3.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai

Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về thành phần loài và cơ chế gây hại của tuyến trùng ký sinh trên cà rốt. Việc phát triển và ứng dụng các biện pháp kiểm soát sinh học như nấm đối kháng cần được ưu tiên để giảm thiểu tác hại của tuyến trùng và bảo vệ môi trường. Ngoài ra, cần nâng cao nhận thức của người nông dân về các biện pháp phòng trừ hiệu quả và thân thiện với môi trường, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững tại Việt Nam.