Luận án tiến sĩ về từ ngữ xưng hô trong sử thi Dam Săn

• Tác giả: Phạm Thị Xuân Nga
• Người hướng dẫn: Đỗ Việt Hùng
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ các dân tộc thiểu số Việt Nam
• Đề tài: Từ Ngữ Xưng Hô Trong Sử Thi Dam Săn
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.3. Tình hình nghiên cứu trong nước
• 1.4. Một số vấn đề về xưng hô và từ ngữ xưng hô. Vấn đề giao tiếp và văn hóa giao tiếp
• 1.5. Nghĩa của từ và phân tích thành tố nghĩa
• 1.6. CƠ SỞ THỰC TIỄN
• 1.6.1. Vài nét về dân tộc Ê-đê và tiếng Ê-đê
• 1.6.2. Vài nét về Sử thi Dam Săn
• 1.6.3. Giá trị của Sử thi Dam Săn
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẠI TỪ NHÂN XƯNG TRONG SỬ THI DAM SĂN. HỆ THỐNG ĐTNX TRONG TIẾNG Ê-ĐÊ VÀ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 2.1. Đại từ nhân xưng trong tiếng Ê-đê
• 2.2. Đại từ nhân xưng được sử dụng trong Sử thi Dam Săn
• 2.3. CẤU TẠO CỦA ĐẠI TỪ NHÂN XƯNG TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 2.3.1. Đại từ nhân xưng là từ đơn
• 2.3.2. Đại từ nhân xưng là từ ghép
• 2.4. ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA - NGỮ DỤNG CỦA ĐTNX TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 2.4.1. Đại từ nhân xưng ngôi I
• 2.4.2. Đại từ nhân xưng ngôi II
• 2.4.3. Đại từ nhân xưng ngôi III
• 2.4.4. Đại từ nhân xưng lưỡng ngôi, lưỡng số
• 2.5. ĐẶC ĐIỂM VĂN HÓA Ê-ĐÊ QUA SỬ DỤNG ĐẠI TỪ NHÂN XƯNG TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 2.5.1. Sự bình đẳng trong giao tiếp
• 2.5.2. Phân định rõ các mối quan hệ trong giao tiếp
• 3. CHƯƠNG 3: TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ THÂN TỘC DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ THÂN TỘC DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 3.1.1. Từ ngữ chỉ quan hệ thân tộc trong tiếng Ê-đê
• 3.1.2. Từ ngữ chỉ quan hệ thân tộc dùng để xưng hô trong Sử thi Dam Săn
• 3.2. ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA - NGỮ DỤNG CỦA TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ THÂN TỘC DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 3.2.1. Từ ngữ thân tộc dùng để xưng hô trong gia đình, thân tộc
• 3.2.2. Từ ngữ thân tộc được sử dụng để xưng hô ngoài mối quan hệ họ hàng, thân tộc
• 3.2.3. Từ ngữ chỉ quan hệ thân tộc đặc biệt dùng để xưng hô trong Sử thi Dam Săn
• 3.3. ĐẶC ĐIỂM VĂN HÓA Ê-ĐÊ QUA VIỆC SỬ DỤNG TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ THÂN TỘC ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 3.3.1. Phản ánh đặc điểm văn hóa mẫu hệ
• 3.3.2. Bảo vệ tập tục ]uê nuê trong hôn nhân
• 3.3.3. Thể hiện quan niệm “vạn vật hữu linh”
• 4. CHƯƠNG 4: TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ XÃ HỘI DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ XÃ HỘI DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 4.1.1. Từ ngữ chỉ quan hệ xã hội trong tiếng Ê-đê
• 4.1.2. Cấu tạo của từ chỉ quan hệ xã hội dùng để xưng hô trong Sử thi Dam Săn
• 4.2. ĐẶC ĐIỂM NGỮ NGHĨA - NGỮ DỤNG CỦA TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ XÃ HỘI ĐƯỢC DÙNG ĐỂ XƯNG HÔ TRONG SỬ THI DAM SĂN
• 4.2.1. Từ chỉ quan hệ xã hội được dùng để xưng hô
• 4.2.2. Ngữ chỉ quan hệ xã hội được dùng để xưng hô
• 4.3. ĐẶC ĐIỂM VĂN HÓA Ê-ĐÊ QUA SỬ DỤNG TỪ NGỮ CHỈ QUAN HỆ XÃ HỘI ĐỂ XƯNG HÔ
• 4.3.1. Ít phân biệt đẳng cấp xã hội
• 4.3.2. Hài hòa, tế nhị trong giao tiếp
• 4.3.3. Tinh thần đoàn kết, tự lực tự cường
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tính cấp thiết của đề tài

Nghiên cứu từ ngữ xưng hô trong sử thi Dam Săn không chỉ là một vấn đề ngôn ngữ học mà còn là một vấn đề văn hóa sâu sắc. Từ ngữ xưng hô phản ánh các mối quan hệ xã hội, văn hóa và tâm lý của người Ê-đê. Việc tìm hiểu từ ngữ xưng hô trong sử thi này giúp làm rõ hơn về bản sắc văn hóa của dân tộc Ê-đê, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận cho các nghiên cứu ngôn ngữ khác. Theo tác giả Đỗ Hữu Châu, việc lựa chọn từ ngữ xưng hô thể hiện thái độ và tình cảm của người nói đối với người nghe. Điều này cho thấy tầm quan trọng của từ ngữ xưng hô trong giao tiếp. Sử thi Dam Săn, với giá trị nghệ thuật và tri thức, là một nguồn tư liệu quý giá để nghiên cứu. Nghiên cứu này không chỉ góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa dân gian mà còn giúp bảo tồn và phát huy giá trị ngôn ngữ của dân tộc Ê-đê.

II. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích của nghiên cứu là làm rõ đặc điểm của các từ ngữ xưng hô trong hoạt động giao tiếp của nhân vật trong sử thi Dam Săn. Nghiên cứu sẽ chỉ ra những đặc trưng văn hóa của người Ê-đê thông qua việc sử dụng từ ngữ xưng hô trong các bối cảnh giao tiếp khác nhau. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm khái quát và hệ thống hóa cơ sở lý luận về từ ngữ xưng hô, phân tích cấu tạo, ngữ nghĩa và ngữ dụng của các từ ngữ xưng hô trong sử thi. Đặc biệt, nghiên cứu sẽ làm rõ mối quan hệ giữa từ ngữ xưng hô và văn hóa giao tiếp của người Ê-đê, từ đó góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc.

III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là từ ngữ xưng hô trong sử thi Dam Săn, tập trung vào các bình diện cấu tạo, ngữ nghĩa, ngữ dụng và văn hóa. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong các từ ngữ xưng hô được rút ra từ cuốn Khan Đăm Săn và Khan Đăm Kteh Mlan. Nghiên cứu sẽ không chỉ dừng lại ở việc phân tích ngôn ngữ mà còn mở rộng ra các khía cạnh văn hóa, xã hội của người Ê-đê. Điều này giúp làm rõ hơn về cách thức mà từ ngữ xưng hô được sử dụng trong các mối quan hệ xã hội và gia đình, từ đó phản ánh đặc điểm văn hóa của dân tộc.

IV. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng phương pháp miêu tả làm chính, kết hợp với các phương pháp phân tích ngữ nghĩa, ngữ dụng và văn hóa. Các thủ pháp như phân loại, hệ thống hóa, và phân tích ngữ cảnh sẽ được áp dụng để làm rõ cấu tạo và cách sử dụng của từ ngữ xưng hô trong sử thi. Ngoài ra, phương pháp thống kê định lượng cũng sẽ được sử dụng để phân tích tần suất xuất hiện của các từ ngữ xưng hô. Việc áp dụng các phương pháp liên ngành như ngôn ngữ - văn hóa học sẽ giúp làm phong phú thêm nội dung nghiên cứu, từ đó cung cấp cái nhìn toàn diện về từ ngữ xưng hô trong văn hóa giao tiếp của người Ê-đê.

V. Đóng góp mới về khoa học của luận án

Luận án sẽ góp phần khẳng định lý luận về giao tiếp ngôn ngữ, đặc biệt là trong lĩnh vực từ ngữ xưng hô. Nghiên cứu sẽ làm rõ mối quan hệ giữa từ ngữ xưng hô và văn hóa tộc người, từ đó mở ra hướng nghiên cứu mới cho các ngôn ngữ dân tộc thiểu số khác. Kết quả nghiên cứu không chỉ có giá trị lý luận mà còn có thể được ứng dụng trong thực tiễn, giúp nâng cao khả năng giao tiếp của người Ê-đê, đặc biệt là thế hệ trẻ. Điều này sẽ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, ngôn ngữ của dân tộc Ê-đê trong bối cảnh hiện đại.

VI. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

Nghiên cứu từ ngữ xưng hô trong sử thi Dam Săn không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn mang lại giá trị thực tiễn cao. Về lý luận, nghiên cứu sẽ cung cấp thêm ngữ liệu cho việc nghiên cứu các từ ngữ xưng hô trong các ngôn ngữ khác nhau, khẳng định mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa. Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ, công chức trong việc giao tiếp với người Ê-đê. Đối với thế hệ trẻ, nghiên cứu sẽ giúp nâng cao nhận thức về giá trị ngôn ngữ và văn hóa của dân tộc, từ đó góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của người Ê-đê.