Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn Ở Đa Sỹ, Hà Đông, Hà Nội

• Tác giả: Đặng Thị Ngọc Ly
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Thị Ngọc Anh
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
• Đề tài: Từ Ngữ Nghề Rèn Tại Đa Sỹ, Hà Đông, Hà Nội
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 2. DANH MỤC BẢNG, BIỂU
• 3. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• 4. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
• 5. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Khái niệm từ, ngữ và phương thức cấu tạo từ
• 1.1.1. Quan niệm về từ
• 1.1.2. Quan niệm về ngữ
• 6. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA TỪ NGỮ NGHỀ RÈN Ở ĐA SỸ, HÀ ĐÔNG
• 7. CHƯƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM ĐỊNH DANH CỦA TỪ NGỮ NGHỀ RÈN Ở ĐA SỸ, HÀ ĐÔNG
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn Đa Sỹ Hiện Nay

Nghiên cứu từ ngữ nghề rèn Đa Sỹ là một lĩnh vực quan trọng, vừa là công cụ giao tiếp của người làm nghề, vừa phản ánh văn hóa địa phương. Trong bối cảnh công nghiệp hóa, nhiều làng nghề truyền thống đang mai một, kéo theo nguy cơ biến mất của các từ ngữ nghề nghiệp. Việc thu thập và nghiên cứu từ ngữ nghề nghiệp là cần thiết để bổ sung vốn từ vựng tiếng Việt và làm phong phú bức tranh văn hóa dân tộc. Nghề rèn Đa Sỹ là một nghề truyền thống lâu đời, nổi tiếng với các sản phẩm kim khí phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống hàng ngày. Năm 2014, làng nghề vinh dự được vinh danh là một trong sáu làng nghề truyền thống tiêu biểu toàn quốc. Hiện nay, chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về từ ngữ nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông. Việc tìm hiểu từ ngữ nghề rèn góp phần xác lập hệ thống từ vựng liên quan đến nghề rèn, khẳng định vị thế của nhóm từ ngữ này trong vốn từ ngữ toàn dân, đồng thời quảng bá cho ngành rèn ở Hà Đông nói riêng và nghề rèn ở Việt Nam nói chung.

1.1. Tính Cấp Thiết Của Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn Đa Sỹ

Nghiên cứu từ ngữ nghề rèn Đa Sỹ là vô cùng cấp thiết. Theo tài liệu gốc, từ nghề nghiệp không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là phương tiện phản ánh văn hóa của cư dân. Sự mai một của làng nghề do công nghiệp hóa kéo theo nguy cơ biến mất của các từ ngữ truyền thống. Việc nghiên cứu này góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ngôn ngữ của dân tộc. Hơn nữa, nó còn giúp quảng bá làng nghề Đa Sỹ đến với du khách trong và ngoài nước, thúc đẩy phát triển du lịch làng nghề truyền thống.

1.2. Mục Tiêu Và Phạm Vi Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn

Mục tiêu chính của nghiên cứu là tìm hiểu sự đa dạng, phong phú của hệ thống từ ngữ nghề rèn tại Đa Sỹ, Hà Đông. Nghiên cứu tập trung vào đặc điểm cấu tạo và phương thức định danh của các từ ngữ này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các từ ngữ chỉ nguyên liệu, công cụ, phương thức, hoạt động sản xuất và sản phẩm của nghề rèn Đa Sỹ. Nghiên cứu này sẽ góp phần làm sáng tỏ vai trò của lớp từ ngữ này trong hệ thống vốn từ tiếng Việt, đồng thời nêu lên những nét văn hóa đặc sắc của người Việt được phản ánh qua ngôn ngữ.

II. Lịch Sử Nghiên Cứu Về Từ Ngữ Nghề Nghiệp Trên Thế Giới

Các nhà nghiên cứu nước ngoài, tiêu biểu là các nhà nghiên cứu Xô viết như L. Kapanađze và A. Superanskaja đã đề cập đến từ ngữ nghề nghiệp khi bàn về thuật ngữ và hệ thống thuật ngữ. Tuy nhiên, họ chưa đi sâu vào lớp từ của những người làm nghề về các phương diện định danh và ngữ nghĩa. Bonđaletop đã phân loại các biến thể lời nói, trong đó có tiếng nghề nghiệp, nhưng nghiên cứu của ông mới chỉ dừng lại ở những quan niệm khái quát. Rozdextvenxki khi đề cập đến vấn đề “giáo dục ngôn ngữ nghề nghiệp” cũng đã chỉ ra lớp từ “được cá nhân học theo loại hình công việc”.

2.1. Các Nghiên Cứu Tiêu Biểu Về Từ Ngữ Nghề Nghiệp Trên Thế Giới

Các nhà nghiên cứu Xô viết như L. Kapanađze và A. Superanskaja đã đề cập đến từ ngữ nghề nghiệp khi bàn về thuật ngữ và hệ thống thuật ngữ. Bonđaletop đã phân loại các biến thể lời nói, trong đó có tiếng nghề nghiệp. Rozdextvenxki khi đề cập đến vấn đề “giáo dục ngôn ngữ nghề nghiệp” cũng đã chỉ ra lớp từ “được cá nhân học theo loại hình công việc”. Tuy nhiên, các nghiên cứu này còn mang tính khái quát và chưa đi sâu vào phân tích cấu tạo, định danh và ngữ nghĩa của từ ngữ nghề nghiệp.

2.2. Hạn Chế Trong Các Nghiên Cứu Về Từ Ngữ Nghề Nghiệp

Các nghiên cứu trên thế giới về từ ngữ nghề nghiệp còn tồn tại một số hạn chế. Các tác giả chưa bàn sâu đến lớp từ của những người làm nghề về các phương diện định danh và ngữ nghĩa. Nghiên cứu của Bonđaletop mới chỉ dừng lại ở những quan niệm khái quát, nêu ra những hiện tượng ngôn ngữ đơn lẻ của những người làm nghề. Rozdextvenxki không bàn sâu đến từ ngữ nghề nghiệp mà chỉ ra lớp từ “được cá nhân học theo loại hình công việc”.

III. Tình Hình Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Nghiệp Tại Việt Nam Hiện Nay

Ở Việt Nam, từ nghề nghiệp đã được nghiên cứu theo hai hướng: Thứ nhất, được đề cập đến trong các giáo trình ngôn ngữ học từ những năm 60, 70 của thế kỷ XX. Nguyễn Văn Tu trong Từ vựng học tiếng Việt hiện đại đã đề cập đến lớp từ thuộc về nhóm người làm từng nghề nghiệp. Đỗ Hữu Châu trong giáo trình Từ vựng - ngữ nghĩa tiếng Việt cũng đã có những nghiên cứu nhất định. Thứ hai, được thể hiện trong từng nghề cụ thể. Những năm gần đây, nghiên cứu từ ngữ nghề nghiệp từng nghề cụ thể trong từng địa phương đã được nhiều tác giả quan tâm.

3.1. Các Hướng Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Nghiệp Ở Việt Nam

Nghiên cứu từ ngữ nghề nghiệp ở Việt Nam được thực hiện theo hai hướng chính. Hướng thứ nhất là nghiên cứu trong các giáo trình ngôn ngữ học, tập trung vào việc phân loại và định nghĩa từ ngữ nghề nghiệp. Hướng thứ hai là nghiên cứu cụ thể về từ ngữ nghề nghiệp trong từng ngành nghề và địa phương, ví dụ như nghề gốm, nghề cá, nghề rèn. Các nghiên cứu này giúp làm sáng tỏ đặc điểm cấu tạo, ngữ nghĩa và chức năng của từ ngữ nghề nghiệp trong tiếng Việt.

3.2. Các Công Trình Nghiên Cứu Tiêu Biểu Về Từ Ngữ Nghề Nghiệp

Một số công trình nghiên cứu tiêu biểu về từ ngữ nghề nghiệp ở Việt Nam bao gồm: Từ vựng học tiếng Việt hiện đại của Nguyễn Văn Tu, giáo trình Từ vựng - ngữ nghĩa tiếng Việt của Đỗ Hữu Châu, và các nghiên cứu về từ ngữ nghề nghiệp trong từng ngành nghề cụ thể như nghề gốm, nghề cá, nghề rèn. Đề tài khoa học cấp viện của Viện Ngôn ngữ học Từ ngữ nghề nghiệp gốm sứ Bát Tràng do Nguyễn Văn Khang làm chủ nhiệm đề tài là một công trình đáng chú ý. Luận văn thạc sĩ của Mã Thị Nguyệt Từ ngữ nghề rèn của người Nùng ở Phúc Sen (Quảng Yên, Cao Bằng) cũng là một tài liệu tham khảo quan trọng.

IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn Đa Sỹ Hà Đông

Để thu thập ngữ liệu, phương pháp điều tra điền dã được sử dụng thông qua ghi chép và phỏng vấn trực tiếp những người làm nghề rèn, các chuyên gia về nghề rèn và các thương gia nghề rèn ở chợ Đa Sỹ. Phương pháp miêu tả được dùng để phân tích đặc điểm cấu tạo và ngữ nghĩa của các từ ngữ nghề rèn. Phương pháp phân tích thành tố trực tiếp được dùng để phân tích các thành tố trong cấu trúc của các từ ngữ nghề rèn. Thủ pháp thống kê phân loại được dùng để phân loại các từ ngữ nghề rèn đã thu thập được về cấu tạo và đặc điểm định danh.

4.1. Các Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu Nghiên Cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra điền dã để thu thập dữ liệu. Điều này bao gồm việc ghi chép và phỏng vấn trực tiếp những người làm nghề rèn, các chuyên gia về nghề rèn và các thương gia nghề rèn ở chợ Đa Sỹ. Việc tìm hiểu thực tế ở những khu trưng bày và giới thiệu sản phẩm tại làng Đa Sỹ cũng là một phần quan trọng của quá trình thu thập dữ liệu. Đối tượng điều tra thường là những người trực tiếp làm nghề rèn, trực tiếp làm ra các sản phẩm, những bậc cao niên có kinh nghiệm lâu năm trong nghề rèn ở làng Đa Sỹ, Hà Đông, Hà Nội.

4.2. Các Phương Pháp Phân Tích Dữ Liệu Nghiên Cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp miêu tả để phân tích đặc điểm cấu tạo và ngữ nghĩa của các từ ngữ nghề rèn. Phương pháp phân tích thành tố trực tiếp được dùng để phân tích các thành tố trong cấu trúc của các từ ngữ nghề rèn. Thủ pháp thống kê phân loại được dùng để phân loại các từ ngữ nghề rèn đã thu thập được về cấu tạo và đặc điểm định danh. Thủ pháp mô hình hóa được dùng để mô hình hóa các kiểu quan hệ giữa các yếu tố trong cấu trúc của các từ ngữ nghề rèn, mô hình định danh dựa trên các dấu hiệu đặc trưng của đối tượng được lựa chọn để định danh.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn Đa Sỹ

Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu giảng dạy về từ nghề nghiệp, biên soạn sổ tay về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông, biên soạn các sách quảng bá cho nghề rèn ở Việt Nam. Nghiên cứu này góp phần làm sáng rõ những đặc điểm từ ngữ về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông và vai trò của lớp từ ngữ này trong hệ thống vốn từ tiếng Việt. Lần đầu tiên hệ thống từ ngữ về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông được nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện, có hệ thống và sâu sắc ở hai phương diện: Đặc điểm cấu tạo, đặc điểm định danh.

5.1. Ý Nghĩa Lý Luận Của Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn

Nghiên cứu này góp phần làm sáng rõ những đặc điểm từ ngữ về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông và vai trò của lớp từ ngữ này trong hệ thống vốn từ tiếng Việt. Lần đầu tiên hệ thống từ ngữ về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông được nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện, có hệ thống và sâu sắc ở hai phương diện: Đặc điểm cấu tạo, đặc điểm định danh. Nghiên cứu này cũng góp phần vào việc nghiên cứu lớp từ nghề nghiệp trong tiếng Việt.

5.2. Giá Trị Thực Tiễn Của Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn

Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu giảng dạy về từ nghề nghiệp, biên soạn sổ tay về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông, biên soạn các sách quảng bá cho nghề rèn ở Việt Nam. Nghiên cứu này có thể được sử dụng để phát triển du lịch làng nghề Đa Sỹ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của nghề rèn.

VI. Kết Luận Về Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn Tại Đa Sỹ

Nghiên cứu từ ngữ nghề rèn Đa Sỹ là một hướng đi tiềm năng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Việc tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về lĩnh vực này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng và xã hội. Cần có thêm nhiều công trình nghiên cứu về từ ngữ nghề nghiệp để làm phong phú thêm vốn từ vựng tiếng Việt và bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc của các làng nghề truyền thống.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu Từ Ngữ Nghề Rèn

Nghiên cứu đã làm sáng tỏ những đặc điểm từ ngữ về nghề rèn ở Đa Sỹ, Hà Đông, bao gồm đặc điểm cấu tạo và đặc điểm định danh. Nghiên cứu cũng đã xác định được vai trò của lớp từ ngữ này trong hệ thống vốn từ tiếng Việt. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu giảng dạy, biên soạn sổ tay và sách quảng bá về nghề rèn.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Từ Ngữ Nghề Rèn

Cần có thêm nhiều công trình nghiên cứu về từ ngữ nghề nghiệp để làm phong phú thêm vốn từ vựng tiếng Việt và bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc của các làng nghề truyền thống. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích ngữ nghĩa, ngữ dụng của từ ngữ nghề rèn, hoặc so sánh từ ngữ nghề rèn ở các địa phương khác nhau.

Tổng quan nghiên cứu

Nghề rèn là một trong những nghề truyền thống lâu đời của Việt Nam, đặc biệt là làng nghề rèn Đa Sỹ, Hà Đông, Hà Nội, nơi có lịch sử phát triển nghề rèn từ thời Hùng Vương thứ 18. Theo ước tính, làng nghề này đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế kỷ, đóng góp quan trọng vào đời sống sản xuất và văn hóa địa phương. Năm 2014, làng nghề rèn Đa Sỹ được vinh danh là một trong sáu làng nghề truyền thống tiêu biểu toàn quốc, khẳng định vị thế và giá trị văn hóa nghề rèn trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đang làm mai một nhiều làng nghề truyền thống.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát và phân tích từ ngữ nghề rèn ở Đa Sỹ nhằm làm rõ đặc điểm cấu tạo và phương thức định danh của các từ ngữ này. Mục tiêu cụ thể là xây dựng hệ thống từ vựng nghề rèn một cách toàn diện, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị ngôn ngữ văn hóa của làng nghề. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các từ ngữ chỉ nguyên liệu, công cụ, quy trình sản xuất, sản phẩm và chức danh người hành nghề tại Đa Sỹ trong bối cảnh hiện đại, từ năm 2010 đến 2019.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc bổ sung vốn từ ngữ tiếng Việt về nghề rèn, đồng thời làm rõ vai trò của từ ngữ nghề nghiệp trong hệ thống ngôn ngữ xã hội. Kết quả nghiên cứu không chỉ phục vụ cho công tác bảo tồn văn hóa mà còn hỗ trợ trong giảng dạy, biên soạn tài liệu quảng bá nghề rèn truyền thống, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị nghề nghiệp và ngôn ngữ đặc thù của làng nghề.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết ngôn ngữ học về từ và ngữ, đặc biệt là quan niệm về từ của các nhà ngôn ngữ học như Đỗ Hữu Châu, Nguyễn Tài Cẩn và Nguyễn Thiện Giáp. Từ được xem là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất có thể vận dụng độc lập trong câu, có thể là từ đơn hoặc từ ghép với các kiểu cấu tạo như từ ghép chính phụ, từ ghép đẳng lập, từ láy và từ ngẫu hợp. Ngữ được định nghĩa là tổ hợp từ có quan hệ ngữ pháp và ngữ nghĩa, bao gồm cả cụm từ cố định.

Khái niệm từ ngữ nghề nghiệp được xác định là các đơn vị từ vựng đặc trưng cho nghề rèn, bao gồm từ chỉ công cụ, nguyên liệu, quy trình sản xuất, sản phẩm và chức danh người hành nghề. Từ ngữ nghề nghiệp có phạm vi sử dụng hạn chế trong nhóm người làm nghề hoặc trong phạm vi địa phương, đồng thời có thể trở thành từ toàn dân khi được phổ biến rộng rãi.

Về định danh, luận văn áp dụng quan niệm định danh là chức năng gọi tên sự vật, hiện tượng trong thực tiễn khách quan, bao gồm đơn vị định danh đơn giản (đơn vị gốc) và định danh phức hợp (đơn vị phái sinh). Các mô hình cấu tạo từ dựa trên tiêu chí thành tố độc lập và không độc lập được sử dụng để phân tích cấu trúc từ ngữ nghề rèn.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu gồm 495 từ ngữ nghề rèn được thu thập từ các từ điển tiếng Việt, tài liệu chuyên ngành, tác phẩm văn học liên quan đến nghề rèn Đa Sỹ, cùng với kết quả phỏng vấn, ghi chép trực tiếp từ những người làm nghề, các chuyên gia và thương gia tại làng nghề.

Phương pháp điều tra điền dã được thực hiện qua các cuộc phỏng vấn trực tiếp và quan sát thực tế tại Đa Sỹ, nhằm thu thập dữ liệu chính xác và đa dạng. Phương pháp miêu tả được sử dụng để phân tích đặc điểm cấu tạo và ngữ nghĩa của từ ngữ nghề rèn. Phương pháp phân tích thành tố trực tiếp giúp phân loại các thành tố cấu tạo từ. Thủ pháp thống kê phân loại được áp dụng để phân loại và sắp xếp các từ ngữ theo các tiêu chí cấu tạo và định danh. Cuối cùng, thủ pháp mô hình hóa được dùng để xây dựng các mô hình cấu tạo và định danh từ ngữ nghề rèn.

Cỡ mẫu nghiên cứu là 495 đơn vị từ ngữ, được chọn lọc kỹ lưỡng nhằm đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ vốn từ nghề rèn Đa Sỹ. Phương pháp phân tích định tính kết hợp với thống kê định lượng được áp dụng để đảm bảo kết quả nghiên cứu có độ tin cậy và tính hệ thống cao. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân loại từ ngữ nghề rèn theo phạm vi sử dụng: Trong tổng số 495 từ ngữ, có 35,75% là từ chỉ quy trình sản xuất và 34,94% là từ chỉ tên gọi sản phẩm, chiếm tỷ lệ lớn nhất trong hệ thống từ ngữ nghề rèn. Các nhóm còn lại gồm từ chỉ nguyên vật liệu, công cụ hành nghề, đặc điểm sản phẩm và chức danh người hành nghề chiếm 29,31%. Điều này cho thấy quy trình sản xuất và sản phẩm là hai phạm vi quan trọng nhất trong nghề rèn Đa Sỹ.

2. Đặc điểm cấu tạo từ ngữ nghề rèn: Từ đơn chiếm 16,36% (81 từ), từ ghép chiếm 52,12% (258 từ), từ ngẫu hợp chiếm 0,6% (3 từ), còn lại là ngữ định danh. Từ ghép chính phụ chiếm 93,41% trong số từ ghép, tập trung chủ yếu ở nhóm từ chỉ quy trình sản xuất (35,27%), tên gọi sản phẩm (29,47%) và công cụ hành nghề (24,07%). Từ đơn chủ yếu là các từ cơ bản, phổ biến như kéo, dao, búa, đục, sắt, thép, tôi, đập, sắc, sáng.

3. Mô hình cấu tạo từ ngữ nghề rèn: Có ba kiểu mô hình cấu tạo chính dựa trên thành tố độc lập và không độc lập: (1) Thành tố độc lập - Thành tố độc lập (ví dụ: búa chim, dao cau), (2) Thành tố độc lập - Thành tố không độc lập (ví dụ: búa gò, dao quắm), (3) Thành tố không độc lập - Thành tố không độc lập (ví dụ: mã tấu, xà beng). Các thành tố cơ sở có thể là từ đơn hoặc từ ghép nhỏ hơn, phản ánh sự đa dạng và phức tạp trong cấu trúc từ ngữ nghề rèn.

4. Phạm vi sử dụng và tính phổ biến của từ ngữ nghề rèn: Một số từ ngữ nghề rèn đã trở thành từ toàn dân, được sử dụng rộng rãi ngoài phạm vi nghề như bào, bay, kéo, dao, búa, trong khi nhiều từ khác mang tính đặc thù, chỉ người trong nghề mới hiểu như đe, bễ, xéo, xoi, tôi, rẻo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phong phú và đa dạng của từ ngữ nghề rèn Đa Sỹ, phản ánh đặc điểm nghề nghiệp và văn hóa làng nghề. Tỷ lệ cao của từ chỉ quy trình sản xuất và tên gọi sản phẩm cho thấy nghề rèn có nhiều công đoạn phức tạp và sản phẩm đa dạng, đòi hỏi hệ thống từ ngữ phong phú để định danh và giao tiếp chuyên môn.

So sánh với các nghiên cứu về từ nghề nghiệp ở các làng nghề khác, như nghề gốm Bát Tràng hay nghề rèn của người Nùng ở Phúc Sen, có thể thấy đặc điểm cấu tạo từ ghép chính phụ chiếm ưu thế là điểm chung, phản ánh xu hướng chi tiết hóa và cá thể hóa trong ngôn ngữ nghề nghiệp. Việc một số từ ngữ nghề rèn trở thành từ toàn dân cũng phù hợp với xu hướng giao lưu ngôn ngữ và sự phát triển xã hội hiện đại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố các nhóm từ ngữ theo phạm vi sử dụng và bảng thống kê số lượng từ loại, giúp minh họa rõ nét sự phân bố và đặc điểm cấu tạo của từ ngữ nghề rèn. Điều này không chỉ làm rõ cấu trúc ngôn ngữ mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng tài liệu biên soạn từ điển chuyên ngành nghề rèn Đa Sỹ: Tập hợp và hệ thống hóa toàn bộ từ ngữ nghề rèn thành một cuốn từ điển chuyên ngành, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu. Thời gian thực hiện dự kiến 1-2 năm, do Viện Ngôn ngữ học phối hợp với các trường đại học ngôn ngữ thực hiện.

2. Tổ chức các khóa đào tạo, truyền nghề kết hợp với giảng dạy ngôn ngữ nghề nghiệp: Đào tạo thế hệ trẻ không chỉ về kỹ thuật rèn mà còn về vốn từ ngữ nghề nghiệp, giúp bảo tồn và phát huy giá trị ngôn ngữ đặc thù. Chủ thể thực hiện là các cơ sở đào tạo nghề và các tổ chức làng nghề, trong vòng 3 năm.

3. Phát triển các chương trình quảng bá, giới thiệu nghề rèn và từ ngữ nghề rèn trên các phương tiện truyền thông: Tăng cường nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa và ngôn ngữ nghề rèn, góp phần thu hút khách du lịch và thị trường tiêu thụ sản phẩm. Thời gian triển khai 1 năm, do các cơ quan văn hóa và truyền thông phối hợp thực hiện.

4. Khuyến khích nghiên cứu mở rộng về từ ngữ nghề nghiệp các làng nghề truyền thống khác: Tạo cơ sở so sánh, phát triển lý thuyết và thực tiễn về ngôn ngữ nghề nghiệp trong bối cảnh đa dạng nghề nghiệp và vùng miền. Các viện nghiên cứu và trường đại học nên phối hợp thực hiện trong 3-5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và văn hóa dân gian: Luận văn cung cấp dữ liệu phong phú về từ ngữ nghề nghiệp, giúp nghiên cứu sâu về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa nghề truyền thống.

2. Giảng viên và sinh viên ngành Ngôn ngữ học, Văn hóa học: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy và học tập về từ vựng chuyên ngành, phương pháp nghiên cứu từ ngữ nghề nghiệp và định danh ngôn ngữ.

3. Người làm công tác bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống: Giúp hiểu rõ giá trị ngôn ngữ và văn hóa nghề rèn, từ đó xây dựng các chương trình bảo tồn hiệu quả, đồng thời phát triển thương hiệu làng nghề.

4. Doanh nghiệp và thương nhân trong ngành nghề rèn: Nắm bắt được đặc điểm ngôn ngữ nghề nghiệp giúp nâng cao chất lượng giao tiếp, quảng bá sản phẩm và phát triển thị trường trong và ngoài nước.

Câu hỏi thường gặp

1. Từ ngữ nghề rèn có đặc điểm gì nổi bật so với từ ngữ toàn dân?
   Từ ngữ nghề rèn thường có phạm vi sử dụng hạn chế trong nhóm người làm nghề hoặc địa phương, phản ánh công cụ, quy trình, sản phẩm đặc thù. Một số từ đã trở thành từ toàn dân khi phổ biến rộng rãi, ví dụ như "dao", "búa", "kéo".

2. Phương pháp thu thập dữ liệu từ ngữ nghề rèn được thực hiện như thế nào?
   Dữ liệu được thu thập qua điều tra điền dã, phỏng vấn trực tiếp người làm nghề, chuyên gia, kết hợp với nghiên cứu tài liệu từ điển và văn học liên quan đến nghề rèn Đa Sỹ.

3. Tại sao từ ghép chính phụ chiếm tỷ lệ cao trong từ ngữ nghề rèn?
   Từ ghép chính phụ giúp định danh cụ thể các đối tượng nghề nghiệp với tính chất biệt loại cao, đáp ứng nhu cầu phân biệt chi tiết trong nghề, ví dụ như "búa đinh", "dao chặt", "cắt gọt".

4. Mô hình cấu tạo từ ngữ nghề rèn gồm những kiểu nào?
   Có ba kiểu chính: thành tố độc lập - độc lập (ví dụ: dao cau), thành tố độc lập - không độc lập (ví dụ: búa gò), và thành tố không độc lập - không độc lập (ví dụ: mã tấu).

5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu từ ngữ nghề rèn là gì?
   Nghiên cứu giúp bảo tồn vốn từ ngữ nghề nghiệp, hỗ trợ giảng dạy, biên soạn tài liệu, quảng bá nghề truyền thống, đồng thời góp phần phát triển văn hóa và kinh tế địa phương.

Kết luận

• Luận văn đã xây dựng hệ thống từ ngữ nghề rèn Đa Sỹ gồm 495 đơn vị, phân loại theo phạm vi sử dụng và cấu tạo từ, làm rõ đặc điểm ngôn ngữ nghề nghiệp đặc thù.
• Từ ngữ nghề rèn chủ yếu tập trung ở nhóm từ chỉ quy trình sản xuất và tên gọi sản phẩm, phản ánh tính đa dạng và phức tạp của nghề.
• Phân tích mô hình cấu tạo từ cho thấy sự đa dạng về thành tố độc lập và không độc lập, góp phần làm rõ cơ chế định danh trong ngôn ngữ nghề nghiệp.
• Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa nghề rèn truyền thống.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát triển tài liệu, đào tạo, quảng bá và nghiên cứu mở rộng về từ ngữ nghề nghiệp trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý và cộng đồng làng nghề phối hợp triển khai các đề xuất nhằm bảo tồn và phát triển nghề rèn Đa Sỹ, đồng thời mở rộng nghiên cứu về từ ngữ nghề nghiệp các làng nghề truyền thống khác.