Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống chính trị cơ sở đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức và vận hành quyền lực nhà nước tại địa phương, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế hiện nay. Tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với diện tích 23,29 km² và dân số khoảng 203.746 người năm 2019, hệ thống chính trị cơ sở có vai trò quan trọng trong việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2020 nhằm đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở tại quận Hải Châu, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm: làm rõ cơ sở lý luận về hệ thống chính trị cơ sở, phân tích thực trạng tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị tại quận Hải Châu, đồng thời đề xuất các phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố và phát triển hệ thống chính trị cơ sở, góp phần đảm bảo ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống nhân dân tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ đảng viên sinh hoạt tại các chi bộ trực thuộc đạt 81,28%, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội vượt bậc của quận, là những chỉ dấu quan trọng phản ánh hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết chính trị - pháp lý về hệ thống chính trị, trong đó có chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng các quan điểm của Đảng và Nhà nước về dân chủ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Khung lý thuyết tập trung vào ba khái niệm chính: hệ thống chính trị, hệ thống chính trị cơ sở và nguyên tắc tổ chức hoạt động của hệ thống chính trị Việt Nam.

Mô hình hệ thống chính trị được hiểu là tổ hợp chỉnh thể các thể chế chính trị gồm Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, vận hành theo nguyên tắc tập trung dân chủ, Đảng lãnh đạo toàn diện, dựa vào nhân dân và phát huy đại đoàn kết toàn dân tộc. Hệ thống chính trị cơ sở là cấp thấp nhất trong hệ thống hành chính, bao gồm các tổ chức Đảng bộ cơ sở, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội hoạt động tại xã, phường, thị trấn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và phân loại kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ Niên giám thống kê quận Hải Châu năm 2019, các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, cùng các báo cáo thực trạng tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở tại quận Hải Châu giai đoạn 2015-2020.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 13 phường thuộc quận Hải Châu với 56 tổ chức cơ sở đảng và hơn 11.500 đảng viên, cùng các cơ quan chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách so sánh các chỉ số về tổ chức, hoạt động, chất lượng đội ngũ cán bộ, cùng với đánh giá các mặt mạnh, hạn chế và nguyên nhân.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2020, tập trung khảo sát thực trạng, phân tích và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của quận Hải Châu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ: Quận Hải Châu có 56 tổ chức cơ sở đảng với 11.552 đảng viên, trong đó 81,28% đảng viên sinh hoạt tại các chi bộ trực thuộc phường. Đội ngũ cấp ủy viên phường có trình độ chuyên môn cao (95,6% từ cao đẳng trở lên) và trình độ lý luận chính trị đạt 99,45%. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại tình trạng bố trí cán bộ chưa phù hợp chuyên môn, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

  2. Hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở: Các tổ chức đảng, chính quyền và đoàn thể phối hợp chặt chẽ trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chủ trương, chính sách. Quy chế dân chủ cơ sở được thực hiện nghiêm túc, với hơn 170 buổi tiếp xúc cử tri thu hút hơn 35.000 lượt người tham dự trong giai đoạn 2015-2019. Tuy nhiên, một số nơi còn hình thức, chưa phát huy hết quyền làm chủ của nhân dân.

  3. Kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng viên: Trong nửa nhiệm kỳ qua, có 25 đảng viên bị xử lý kỷ luật với các hình thức từ khiển trách đến khai trừ, phản ánh sự nghiêm minh trong công tác xây dựng Đảng. Công tác kiểm tra, giám sát được tăng cường với số lượt tổ chức đảng và đảng viên được kiểm tra, giám sát tăng lần lượt 164,5% và 112% so với cùng kỳ trước.

  4. Hạn chế trong tổ chức và hoạt động: Bộ máy còn cồng kềnh, hiệu quả hoạt động chưa cao, mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ. Việc tuyển dụng, bố trí cán bộ còn bất cập, chưa tinh giản biên chế triệt để. Một số chủ trương của Đảng chưa được triển khai kịp thời hoặc hiệu quả thấp, gây ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống chính trị cơ sở tại quận Hải Châu đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ và phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội. Sự phối hợp giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị được cải thiện, góp phần thực hiện tốt các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và giữ vững an ninh chính trị.

Tuy nhiên, những hạn chế về tổ chức bộ máy và công tác cán bộ phản ánh những thách thức trong việc đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở. So với các nghiên cứu về hệ thống chính trị cơ sở tại các địa phương khác, quận Hải Châu có đặc thù là trung tâm hành chính, kinh tế với mật độ dân số cao, đòi hỏi sự tinh gọn và hiệu quả hơn trong tổ chức và hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đảng viên theo trình độ chuyên môn, biểu đồ số lượt tiếp xúc cử tri qua các năm, bảng tổng hợp các hình thức kỷ luật đảng viên và sơ đồ tổ chức bộ máy hệ thống chính trị cơ sở. Những biểu đồ và bảng này giúp minh họa rõ nét hơn về sự phát triển và những điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng: Rà soát, hoàn thiện quy chế làm việc và quy trình công tác, tăng thẩm quyền và trách nhiệm của cấp ủy đảng, đồng thời mở rộng dân chủ đi đôi với kỷ cương, kỷ luật. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Ban Thường vụ Quận ủy và các cấp ủy cơ sở.

  2. Nâng cao năng lực quản lý, điều hành của chính quyền: Tinh gọn bộ máy, kiện toàn tổ chức, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, cải cách thủ tục hành chính theo mô hình “Một cửa liên thông”. Thời gian thực hiện: 2021-2024. Chủ thể thực hiện: UBND quận và các phòng ban chuyên môn.

  3. Tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể: Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội, thực hiện tốt Quy chế dân chủ cơ sở. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: UBMTTQVN quận và các tổ chức chính trị - xã hội.

  4. Công tác cán bộ và đào tạo bồi dưỡng: Rà soát, quy hoạch cán bộ dự nguồn, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng về phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn và đạo đức công vụ. Thực hiện chính sách cán bộ phù hợp, đảm bảo đời sống cán bộ. Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Quận ủy, các cơ quan đào tạo.

  5. Tinh giản biên chế và nâng cao hiệu quả hoạt động: Thực hiện nghiêm Đề án vị trí việc làm và tinh giảm biên chế, đẩy mạnh cơ chế tự chủ trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Thời gian thực hiện: 2021-2024. Chủ thể thực hiện: Ban Thường vụ Quận ủy, UBND quận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đảng viên và lãnh đạo các cấp chính quyền địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức về tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tài liệu tham khảo quý giá về thực tiễn tổ chức hệ thống chính trị cơ sở tại một đô thị trung tâm, phục vụ cho giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Hiểu rõ vai trò, chức năng và phương thức hoạt động hiệu quả trong hệ thống chính trị cơ sở, từ đó nâng cao năng lực vận động và giám sát xã hội.

  4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành Luật và Khoa học Chính trị: Cung cấp kiến thức thực tiễn, số liệu cụ thể và phân tích sâu sắc về hệ thống chính trị cơ sở, hỗ trợ học tập và nghiên cứu luận văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống chính trị cơ sở gồm những tổ chức nào?
    Hệ thống chính trị cơ sở bao gồm Đảng bộ cơ sở, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội như Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân. Các tổ chức này phối hợp thực hiện nhiệm vụ chính trị và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

  2. Vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam trong hệ thống chính trị cơ sở là gì?
    Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vai trò hạt nhân lãnh đạo toàn diện hệ thống chính trị cơ sở, đề ra chủ trương, đường lối và chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh tại địa phương.

  3. Những hạn chế chính trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở tại quận Hải Châu là gì?
    Hạn chế gồm bộ máy còn cồng kềnh, hiệu quả hoạt động chưa cao, mối quan hệ phối hợp chưa chặt chẽ, công tác cán bộ còn bất cập, chưa tinh giản biên chế triệt để và một số chủ trương chưa được triển khai hiệu quả.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở?
    Các giải pháp bao gồm đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, nâng cao năng lực quản lý của chính quyền, tăng cường vai trò Mặt trận và đoàn thể, cải thiện công tác cán bộ và đào tạo, tinh giản biên chế và ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Tại sao nghiên cứu hệ thống chính trị cơ sở tại quận Hải Châu lại có ý nghĩa thực tiễn?
    Quận Hải Châu là trung tâm hành chính, kinh tế của Đà Nẵng với mật độ dân số cao, do đó nghiên cứu giúp hiểu rõ đặc thù, thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hệ thống chính trị cơ sở, góp phần phát triển bền vững địa phương.

Kết luận

  • Hệ thống chính trị cơ sở tại quận Hải Châu có tổ chức bộ máy tương đối hoàn chỉnh với đội ngũ cán bộ có trình độ cao, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội và ổn định chính trị địa phương.
  • Hoạt động phối hợp giữa các tổ chức trong hệ thống chính trị được cải thiện, phát huy quyền làm chủ của nhân dân qua các hình thức tiếp xúc cử tri và giám sát xã hội.
  • Vẫn còn tồn tại những hạn chế về tổ chức bộ máy, công tác cán bộ và hiệu quả hoạt động cần được khắc phục kịp thời.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường vai trò Mặt trận và đoàn thể, cải cách công tác cán bộ và tinh giản biên chế.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025 nhằm xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của quận Hải Châu và thành phố Đà Nẵng.

Quý độc giả và các nhà quản lý chính trị được khuyến khích tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở tại địa phương mình.