Khảo sát tình trạng nhiễm Salmonella Enteritidis trong chăn nuôi gà ác đẻ tại Tiền Giang

• Tác giả: Trần Thị Ngọc Hân
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Thanh Hiền
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Thú y
• Đề tài: Nghiên Cứu Tình Trạng Nhiễm Salmonella Enteritidis Trong Chăn Nuôi Gà Ác Tại Tiền Giang
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Sơ lược về vi khuẩn Salmonella
• 1.2. Phân loại vi khuẩn Salmonella
• 1.3. Đặc điểm vi khuẩn Salmonella
• 1.4. Cấu trúc kháng nguyên
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Cách lấy mẫu và xử lý mẫu
• 2.4. Phương pháp phân lập và định danh các chủng Salmonella
• 2.5. Phương pháp xác định kháng thể kháng Salmonella Enteritidis bằng kỹ thuật ELISA
• 2.6. Phương pháp xác định Salmonella Enteritidis bằng kỹ thuật PCR
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Sự lưu hành của Salmonella trong trại chăn nuôi gà ác
• 3.2. Sự lưu hành Salmonella trong môi trường chăn nuôi
• 3.3. Sự lưu hành Salmonella trên gà ác đẻ trứng
• 3.4. Sự hiện diện Salmonella theo trại
• 3.5. Các yếu tố liên quan đến sự hiện diện của Salmonella trong trại chăn nuôi
• 3.6. Kết quả định danh chủng Salmonella Enteritidis từ các mẫu phân lập được bằng phương pháp PCR
• 3.7. Đánh giá sự lưu hành Salmonella Enteritidis bằng xét nghiệm ELISA
• 3.8. Các yếu tố liên quan hiện diện Salmonella Enteritidis trên gà
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• DANH SÁCH VIẾT TẮT
• DANH SÁCH CÁC HÌNH TRANG
• DANH SÁCH CÁC BẢNG TRANG

I. Tổng Quan Về Salmonella Enteritidis và Gà Ác Tại Tiền Giang

Salmonella Enteritidis là một chủng vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm quan trọng, đặc biệt liên quan đến gia cầm. Nghiên cứu này tập trung vào tình trạng nhiễm Salmonella Enteritidis trong chăn nuôi gà ác tại Tiền Giang, một khu vực có tiềm năng kinh tế lớn trong lĩnh vực này. Mục tiêu là đánh giá mức độ lưu hành của vi khuẩn này, xác định các yếu tố liên quan và đề xuất các biện pháp phòng ngừa Salmonella hiệu quả. Việc hiểu rõ tình hình nhiễm Salmonella trên gà ác có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng sản phẩm gia cầm. Theo nghiên cứu của Akbar & Anal (2015), Salmonella ảnh hưởng đến khoảng 90 triệu người mỗi năm, làm nổi bật tính cấp thiết của việc kiểm soát nó trong chuỗi thực phẩm.

1.1. Tổng Quan Về Vi Khuẩn Salmonella Enteritidis

Salmonella Enteritidis là một loại vi khuẩn Gram âm thuộc họ Enterobacteriaceae, gây bệnh tiêu chảy ở người và động vật. Vi khuẩn này có khả năng tồn tại trong nhiều môi trường khác nhau, bao gồm thực phẩm, nước và đất. Salmonella Enteritidis có thể lây lan qua đường tiêu hóa, do ăn phải thực phẩm bị ô nhiễm. Triệu chứng nhiễm Salmonella thường bao gồm tiêu chảy, sốt, đau bụng và nôn mửa. Vi khuẩn này được phân thành các serovar bằng cách sử dụng hệ thống phân loại cổ điển của Kauffman. Các serovar được xác định nhờ sự kết hợp của 46 kháng sinh đồ Salmonella và 85 kháng nguyên H. Sự kết hợp này tạo ra khoảng 1.500 serovar trong Salmonella enterica subspecies enterica và khoảng 1.000 serovar trong các phân loài khác của Salmonella enterica và Salmonella bongori (Achtman et al.).

1.2. Vai Trò Của Gà Ác Trong Chuỗi Cung Ứng Thực Phẩm Tại Tiền Giang

Gà ác là một giống gà đặc biệt, được nuôi phổ biến tại nhiều tỉnh thành ở Việt Nam, đặc biệt là khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Tiền Giang. Chăn nuôi gà ác không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân, mà còn đóng góp vào việc cung cấp nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng cho thị trường. Tuy nhiên, gà ác cũng có nguy cơ nhiễm các bệnh truyền nhiễm, trong đó có Salmonella Enteritidis, gây ảnh hưởng đến sức khỏe đàn gà và an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng. Việc nghiên cứu tình trạng nhiễm Salmonella trên gà ác là cần thiết để đảm bảo chất lượng sản phẩm và sức khỏe cộng đồng. Chăn nuôi gà ác là đối tượng có khả năng khai thác kinh tế mạnh của một tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (Tiền Giang) và đang định hướng là mặt hàng xuất khâu.

1.3. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Salmonella Trong Chăn Nuôi Gà

Nghiên cứu về Salmonella trong chăn nuôi gà có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh an toàn thực phẩm ngày càng được chú trọng. Việc xác định tỷ lệ nhiễm Salmonella, các yếu tố nguy cơ và các biện pháp kiểm soát hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho người tiêu dùng. Nghiên cứu này cung cấp thông tin khoa học quan trọng để xây dựng các chương trình kiểm soát Salmonella hiệu quả, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao uy tín của ngành chăn nuôi gà Việt Nam trên thị trường quốc tế. Theo Besser (2018), khoảng một nửa số người chết do tiêu chảy liên quan đến việc nhiễm Salmonella.

II. Thách Thức và Nguy Cơ Nhiễm Salmonella Trong Chăn Nuôi Gà Ác

Mặc dù có nhiều nỗ lực trong việc kiểm soát Salmonella trong chăn nuôi, nhưng tình trạng nhiễm Salmonella Enteritidis vẫn là một thách thức lớn. Các yếu tố như điều kiện môi trường chăn nuôi kém vệ sinh, quản lý thức ăn và nước uống không đảm bảo, và việc sử dụng kháng sinh không hợp lý có thể làm tăng nguy cơ nhiễm Salmonella cho đàn gà. Hơn nữa, gà ác thường được nuôi theo phương pháp bán chăn thả, điều này cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan dễ dàng hơn. Việc đánh giá và giải quyết các thách thức này là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe đàn gà và an toàn thực phẩm.

2.1. Ảnh Hưởng Của Điều Kiện Chăn Nuôi Đến Sự Lây Lan Salmonella

Điều kiện môi trường chăn nuôi đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát Salmonella. Chuồng trại không được vệ sinh thường xuyên, mật độ nuôi quá cao, hệ thống thoát nước kém, và chất thải không được xử lý đúng cách có thể tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và lây lan. Đặc biệt, nhiệt độ và độ ẩm cao cũng có thể làm tăng khả năng sống sót của Salmonella trong môi trường. Việc cải thiện điều kiện môi trường chăn nuôi, bao gồm vệ sinh chuồng trại, quản lý chất thải, và kiểm soát nhiệt độ độ ẩm, là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ nhiễm Salmonella. Nghiên cứu cho thấy 9-34% các mẫu môi trường có sự hiện diện của Salmonella.

2.2. Liên Quan Giữa Thức Ăn Chăn Nuôi và Nguy Cơ Nhiễm Salmonella

Thức ăn chăn nuôi có thể là một nguồn lây nhiễm Salmonella quan trọng. Nguyên liệu thức ăn bị ô nhiễm, quy trình sản xuất và bảo quản thức ăn không đảm bảo có thể dẫn đến sự xuất hiện của Salmonella trong thức ăn. Khi gà ăn phải thức ăn bị ô nhiễm, vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường tiêu hóa và gây bệnh. Việc kiểm soát chất lượng thức ăn chăn nuôi, từ khâu nguyên liệu đến khâu sản xuất và bảo quản, là rất quan trọng để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm Salmonella. Các mẫu môi trường bao gồm các mẫu thức ăn, nước uống ở đầu và cuối đường cấp nước, máng ăn, lồng chuồng.

2.3. Sử Dụng Kháng Sinh Trong Chăn Nuôi Gà và Kháng Sinh Đồ

Việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi gà có thể tạo ra áp lực chọn lọc, dẫn đến sự phát triển của các chủng Salmonella kháng kháng sinh. Các chủng Salmonella kháng kháng sinh có thể gây khó khăn trong việc điều trị bệnh và làm tăng nguy cơ lây lan cho người tiêu dùng. Việc sử dụng kháng sinh một cách hợp lý và có kiểm soát, tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ thú y, là rất quan trọng để giảm thiểu sự phát triển của kháng sinh đồ Salmonella. Nên ưu tiên sử dụng các biện pháp phòng ngừa Salmonella thay vì lạm dụng kháng sinh.

III. Phương Pháp Xét Nghiệm Salmonella PCR và ELISA cho Gà Ác

Để đánh giá tình trạng nhiễm Salmonella trong chăn nuôi gà ác tại Tiền Giang, nghiên cứu sử dụng hai phương pháp xét nghiệm Salmonella chính: PCR (Phản ứng chuỗi polymerase) và ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay). PCR là một kỹ thuật sinh học phân tử nhạy bén, cho phép phát hiện trực tiếp sự hiện diện của vi khuẩn Salmonella Enteritidis trong mẫu bệnh phẩm. ELISA là một xét nghiệm huyết thanh học, giúp xác định sự hiện diện của kháng thể kháng Salmonella Enteritidis trong máu gà, qua đó đánh giá được mức độ phơi nhiễm của đàn gà với vi khuẩn này. Các mẫu nay được dùng dé phân lập Salmonella bằng nuôi cấy, việc xác định serovar Enteritidis bằng kỹ thuật sinh học phân tử PCR.

3.1. Kỹ Thuật PCR Phản Ứng Chuỗi Polymerase Trong Phát Hiện Salmonella

PCR là một kỹ thuật khuếch đại đoạn DNA đặc hiệu của vi khuẩn Salmonella, cho phép phát hiện vi khuẩn với độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Trong nghiên cứu này, PCR được sử dụng để xác định sự hiện diện của Salmonella Enteritidis trong các mẫu môi trường và mẫu bệnh phẩm từ gà ác. Kết quả PCR dương tính cho thấy vi khuẩn Salmonella Enteritidis có mặt trong mẫu xét nghiệm, trong khi kết quả âm tính cho thấy vi khuẩn không được phát hiện hoặc có mặt với số lượng quá thấp để phát hiện bằng kỹ thuật này.

3.2. ELISA Enzyme Linked Immunosorbent Assay Đánh Giá Kháng Thể

ELISA là một xét nghiệm huyết thanh học, dựa trên phản ứng giữa kháng thể và kháng nguyên. Trong nghiên cứu này, ELISA được sử dụng để xác định sự hiện diện của kháng thể kháng Salmonella Enteritidis trong máu gà ác. Kết quả ELISA dương tính cho thấy gà đã tiếp xúc với vi khuẩn Salmonella Enteritidis và cơ thể đã sản sinh kháng thể để chống lại vi khuẩn. Tỷ lệ gà dương tính với ELISA cho thấy mức độ phơi nhiễm của đàn gà với Salmonella Enteritidis trong quá khứ. Kết quả xét nghiệm cho thấy hầu hết các trại đều dương tính với Salmonella Enteritidis với tỷ lệ kháng thé kháng Salmonella Enteritidis là 34,5%.

3.3. Ưu Điểm và Hạn Chế Của Hai Phương Pháp Xét Nghiệm

PCR có ưu điểm là độ nhạy và độ đặc hiệu cao, cho phép phát hiện vi khuẩn với số lượng rất nhỏ. Tuy nhiên, PCR chỉ phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn, không cho biết vi khuẩn còn sống hay đã chết. ELISA có ưu điểm là đơn giản, dễ thực hiện và chi phí thấp. Tuy nhiên, ELISA chỉ đánh giá được mức độ phơi nhiễm của đàn gà với vi khuẩn trong quá khứ, không cho biết gà có đang bị nhiễm bệnh hay không. Việc kết hợp cả hai phương pháp xét nghiệm này sẽ cung cấp thông tin toàn diện hơn về tình trạng nhiễm Salmonella trong chăn nuôi gà ác.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tỷ Lệ Nhiễm Salmonella Ở Gà Ác Tiền Giang

Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm Salmonella trong chăn nuôi gà ác tại Tiền Giang là đáng báo động. Kết quả phân lập Salmonella từ các mẫu môi trường và mẫu bệnh phẩm cho thấy vi khuẩn này có mặt ở nhiều nơi trong trại, bao gồm thức ăn, nước uống, và phân gà. Tỷ lệ gà dương tính với ELISA cho thấy phần lớn đàn gà đã tiếp xúc với Salmonella Enteritidis trong quá khứ. Tuy nhiên, không phát hiện Salmonella trong mau swab hậu môn và dich lòng đỏ trứng. Cần có các biện pháp kiểm soát Salmonella hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho người tiêu dùng.

4.1. Sự Lưu Hành Của Salmonella Trong Môi Trường Chăn Nuôi Gà

Kết quả nghiên cứu cho thấy Salmonella có mặt rộng rãi trong môi trường chăn nuôi gà ác. Vi khuẩn được tìm thấy trong thức ăn, nước uống, và phân gà. Điều này cho thấy môi trường chăn nuôi đóng vai trò quan trọng trong việc lây lan Salmonella cho đàn gà. Việc cải thiện vệ sinh chuồng trại và quản lý chất thải là rất quan trọng để giảm thiểu sự lưu hành của Salmonella trong môi trường chăn nuôi. Kết quả nghiên cứu cho thấy 9-34% các mẫu môi trường có sự hiện diện của Salmonella.

4.2. Tỷ Lệ Gà Ác Nhiễm Salmonella Enteritidis Xác Định Bằng ELISA

Kết quả xét nghiệm ELISA cho thấy một tỷ lệ đáng kể gà ác đã tiếp xúc với Salmonella Enteritidis. Điều này cho thấy Salmonella Enteritidis là một vấn đề phổ biến trong chăn nuôi gà ác tại Tiền Giang. Việc kiểm soát Salmonella Enteritidis là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, 278 mẫu huyết thanh từ 32 trai gà ác được thu thập dé xét nghiệm kháng thé kháng Salmonella Enteritidis bằng kỹ thuật ELISA. Kết quả xét nghiệm cho thấy hầu hết các trại đều dương tính với Salmonella Enteritidis antibodies with a rate up to 34. The results of the study suggest that there is a risk of Salmonella Enteritidis contamination in the poultry food chain, specifically this type of chickens.

4.3. Các Yếu Tố Liên Quan Đến Sự Hiện Diện Của Salmonella Trong Trại

Nghiên cứu cũng xác định được một số yếu tố liên quan đến sự hiện diện của Salmonella trong trại, bao gồm điều kiện vệ sinh chuồng trại, quản lý thức ăn và nước uống, và mật độ nuôi. Các yếu tố này có thể được sử dụng để xây dựng các biện pháp kiểm soát Salmonella hiệu quả hơn. Phân tích các yếu tô đặc điểm trại liên quan đến sự hiện diện Salmonella phân lập được trong môi trường chan nuÔi.

V. Biện Pháp Phòng Ngừa Salmonella Vắc Xin và Quản Lý Chăn Nuôi Gà Ác

Để kiểm soát Salmonella trong chăn nuôi gà ác, cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa Salmonella toàn diện, bao gồm sử dụng vắc xin Salmonella, cải thiện vệ sinh chuồng trại, quản lý thức ăn và nước uống, và áp dụng các biện pháp an toàn sinh học. Việc tiêm vắc xin Salmonella cho gà có thể giúp tăng cường khả năng miễn dịch và giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh. Tuy nhiên, vắc xin Salmonella không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ nhiễm bệnh, vì vậy cần kết hợp với các biện pháp phòng ngừa khác. Việc kiểm soát Salmonella nói chung hay Enteritidis nói riêng rất được người chăn nuôi quan tâm thông qua những khảo sát tình trạng nhiễm vi khuẩn này trên gia cầm cũng như trong môi trường chăn nuôi.

5.1. Sử Dụng Vắc Xin Salmonella Để Tăng Cường Miễn Dịch Gà

Vắc xin Salmonella có thể giúp tăng cường khả năng miễn dịch của gà và giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh. Có nhiều loại vắc xin Salmonella khác nhau, bao gồm vắc xin sống giảm độc lực và vắc xin chết. Việc lựa chọn loại vắc xin Salmonella phù hợp cần dựa trên tình hình dịch tễ học và đặc điểm của đàn gà. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vắc xin Salmonella không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ nhiễm bệnh, vì vậy cần kết hợp với các biện pháp phòng ngừa khác.

5.2. Cải Thiện Vệ Sinh Chuồng Trại Để Giảm Mầm Bệnh Salmonella

Vệ sinh chuồng trại là một yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát Salmonella. Chuồng trại cần được vệ sinh thường xuyên, loại bỏ chất thải và khử trùng để giảm thiểu số lượng vi khuẩn trong môi trường. Các biện pháp vệ sinh chuồng trại bao gồm rửa chuồng, quét dọn, và sử dụng các chất khử trùng phù hợp. Việc cải thiện vệ sinh chuồng trại có thể giúp giảm thiểu mầm bệnh Salmonella và giảm nguy cơ nhiễm Salmonella cho đàn gà.

5.3. Quản Lý Thức Ăn Chăn Nuôi và Nguồn Nước Uống Đảm Bảo

Thức ăn chăn nuôi và nước uống có thể là nguồn lây nhiễm Salmonella quan trọng. Cần đảm bảo rằng thức ăn chăn nuôi và nước uống không bị ô nhiễm bởi Salmonella. Các biện pháp quản lý thức ăn chăn nuôi và nước uống bao gồm kiểm tra chất lượng nguyên liệu, bảo quản thức ăn đúng cách, và vệ sinh hệ thống cấp nước thường xuyên. Việc quản lý thức ăn chăn nuôi và nước uống có thể giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm Salmonella cho đàn gà.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Salmonella Gà Ác

Nghiên cứu này đã cung cấp thông tin quan trọng về tình trạng nhiễm Salmonella trong chăn nuôi gà ác tại Tiền Giang. Kết quả nghiên cứu cho thấy Salmonella là một vấn đề phổ biến trong chăn nuôi gà ác và cần có các biện pháp kiểm soát hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho người tiêu dùng. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa Salmonella khác nhau, cũng như tìm hiểu về các yếu tố di truyền liên quan đến khả năng kháng bệnh của gà ác.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Các Biện Pháp Phòng Ngừa Salmonella

Cần có các nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa Salmonella khác nhau, bao gồm sử dụng vắc xin Salmonella, cải thiện vệ sinh chuồng trại, và quản lý thức ăn chăn nuôi và nước uống. Các nghiên cứu này có thể giúp xác định các biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất và đưa ra các khuyến cáo phù hợp cho người chăn nuôi gà ác.

6.2. Nghiên Cứu Yếu Tố Di Truyền Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Kháng Bệnh

Nghiên cứu về các yếu tố di truyền liên quan đến khả năng kháng bệnh của gà ác có thể giúp chọn lọc và nhân giống các giống gà có khả năng kháng Salmonella tốt hơn. Việc sử dụng các giống gà kháng bệnh có thể giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh và giảm sự phụ thuộc vào các biện pháp phòng ngừa Salmonella khác.

6.3. Tầm Quan Trọng Của Việc Nâng Cao Nhận Thức Về An Toàn Thực Phẩm

Nâng cao nhận thức về an toàn thực phẩm cho người chăn nuôi gà ác và người tiêu dùng là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm do Salmonella. Người chăn nuôi gà ác cần được đào tạo về các biện pháp phòng ngừa Salmonella và tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy trình an toàn thực phẩm. Người tiêu dùng cần được thông tin về cách chế biến và bảo quản thịt gà đúng cách để giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh tiêu chảy do vi khuẩn Salmonella Enteritidis là một trong những nguyên nhân chính gây ngộ độc thực phẩm trên toàn cầu, ảnh hưởng đến khoảng 90 triệu người mỗi năm. Tại Việt Nam, các sản phẩm từ gia cầm như thịt và trứng gà chiếm tỷ lệ lớn trong các ca ngộ độc liên quan đến Salmonella. Gà ác đẻ trứng thương phẩm tại tỉnh Tiền Giang là đối tượng chăn nuôi có tiềm năng kinh tế cao nhưng chưa được nghiên cứu sâu về tình trạng nhiễm Salmonella Enteritidis. Nghiên cứu này được thực hiện từ tháng 4/2021 đến tháng 4/2023 nhằm khảo sát sự hiện diện của Salmonella Enteritidis trong môi trường chăn nuôi và trên gà ác đẻ trứng tại 32 trại chăn nuôi vừa và nhỏ ở huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là xác định tỷ lệ nhiễm Salmonella Enteritidis trong các mẫu môi trường (nước, thức ăn, lồng chuồng, máng ăn) và mẫu trực tiếp trên gà (swab hậu môn, vỏ trứng, dịch trứng, huyết thanh), đồng thời phân tích các yếu tố liên quan đến sự hiện diện của vi khuẩn này. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm chăn nuôi gà ác, đảm bảo an toàn thực phẩm và góp phần kiểm soát dịch bệnh trong chuỗi sản xuất gia cầm tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về vi sinh vật học và dịch tễ học của vi khuẩn Salmonella Enteritidis, một chủng Salmonella enterica gây bệnh truyền qua thực phẩm. Salmonella Enteritidis có khả năng tồn tại trong môi trường chăn nuôi và lây nhiễm qua nhiều con đường như thức ăn, nước uống, môi trường chuồng trại và truyền dọc qua trứng. Các khái niệm chính bao gồm:

• Phân loại Salmonella: Salmonella enterica gồm nhiều phân loài và serovar, trong đó Enteritidis là serovar phổ biến liên quan đến ngộ độc thực phẩm.
• Cấu trúc kháng nguyên: Kháng nguyên O, H và Vi giúp xác định serovar và đóng vai trò trong cơ chế gây bệnh.
• Cơ chế sinh bệnh: Salmonella Enteritidis gây ngộ độc qua độc tố đường ruột và độc tố tế bào, ảnh hưởng đến niêm mạc ruột và hệ miễn dịch của vật chủ.
• Đường lây truyền: Bao gồm truyền ngang qua môi trường và truyền dọc qua trứng, với các vectơ như động vật gặm nhấm, chim hoang dã và côn trùng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành tại 32 trại gà ác đẻ trứng thương phẩm ở huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang, trong khoảng thời gian từ tháng 4/2021 đến tháng 4/2023. Cỡ mẫu gồm 160 mẫu môi trường (nước đầu nguồn, nước máng uống, thức ăn, swab nền lồng, swab máng ăn), 292 mẫu swab hậu môn, 320 mẫu vỏ và dịch trứng, cùng 278 mẫu huyết thanh gà.

Phương pháp chọn mẫu là lấy mẫu ngẫu nhiên tại các trại vừa và nhỏ, đại diện cho điều kiện chăn nuôi thực tế. Các mẫu được xử lý và phân lập Salmonella theo tiêu chuẩn ISO 6579-1:2017 bằng nuôi cấy trên môi trường chọn lọc XLD và BGA, xác định serovar Enteritidis bằng kỹ thuật PCR với sản phẩm đặc trưng 299 bp. Xét nghiệm ELISA được sử dụng để phát hiện kháng thể kháng Salmonella Enteritidis trong mẫu huyết thanh.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel 2019, Minitab 19 và STATA 14 với các phương pháp thống kê như trắc nghiệm Chi-2 và mô hình logistic đa biến để đánh giá các yếu tố liên quan đến sự hiện diện của Salmonella.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ nhiễm Salmonella trong môi trường chăn nuôi: Trong 160 mẫu môi trường, có 33 mẫu dương tính với Salmonella, chiếm tỷ lệ 20,63%. Tỷ lệ dương tính cao nhất ở mẫu swab máng ăn (34,38%), tiếp theo là swab nền lồng (28,13%), nước đầu nguồn (18,75%), thức ăn (12,5%) và thấp nhất là nước máng uống (9,38%).

2. Sự hiện diện Salmonella trên gà ác: Không phát hiện Salmonella trong 292 mẫu swab hậu môn và 32 mẫu dịch trứng, trong khi 4/32 mẫu vỏ trứng (12,5%) dương tính với Salmonella. Điều này cho thấy nguy cơ lây nhiễm qua vỏ trứng và môi trường chăn nuôi.

3. Xác định serovar Enteritidis: Trong 37 mẫu Salmonella phân lập được, chỉ có 1 mẫu xác định là Salmonella Enteritidis bằng PCR, chiếm khoảng 2,7%. Tuy nhiên, xét nghiệm ELISA trên 278 mẫu huyết thanh cho thấy 34,5% mẫu dương tính với kháng thể Salmonella Enteritidis, phản ánh sự lưu hành rộng rãi của vi khuẩn trong đàn gà.

4. Yếu tố liên quan đến sự hiện diện Salmonella: Trại có quy mô lớn (5.000-30.000 con) có nguy cơ nhiễm Salmonella cao gấp 5,23 lần so với trại nhỏ (2.000-5.000 con) (p<0,05). Việc không phân chia khu vực sạch - dơ, vệ sinh kém bên ngoài trại và khoảng cách gần với các trại khác (<500m) cũng làm tăng nguy cơ nhiễm Salmonella. Mối tương quan có ý nghĩa thống kê giữa nước máng uống và thức ăn (p<0,05) cho thấy nguồn nước là yếu tố quan trọng trong việc lây nhiễm vi khuẩn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Salmonella tồn tại phổ biến trong môi trường chăn nuôi gà ác, đặc biệt là ở máng ăn và nền lồng, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của môi trường và vectơ như động vật gặm nhấm trong việc duy trì mầm bệnh. Tỷ lệ dương tính trong mẫu vỏ trứng (12,5%) cảnh báo nguy cơ an toàn thực phẩm, dù không phát hiện vi khuẩn trong dịch trứng và phân, có thể do bài thải vi khuẩn không liên tục hoặc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi.

Tỷ lệ kháng thể Salmonella Enteritidis cao (34,5%) trong huyết thanh phản ánh sự tiếp xúc và nhiễm khuẩn tiềm ẩn trong đàn gà, mặc dù tỷ lệ phân lập trực tiếp serovar Enteritidis thấp. Điều này phù hợp với đặc điểm lâm sàng của Salmonella Enteritidis trên gà mái đẻ, thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn có khả năng lây truyền.

Các yếu tố quản lý chăn nuôi như quy mô trại, vệ sinh và phân vùng khu vực có ảnh hưởng rõ rệt đến sự lưu hành Salmonella, nhấn mạnh tầm quan trọng của an toàn sinh học trong kiểm soát dịch bệnh. Mối liên hệ giữa nguồn nước và thức ăn cũng chỉ ra cần thiết phải xử lý và kiểm soát nguồn nước để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dương tính Salmonella theo loại mẫu môi trường và bảng phân tích logistic các yếu tố nguy cơ, giúp minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa điều kiện chăn nuôi và sự hiện diện vi khuẩn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường kiểm soát an toàn sinh học tại trại: Thực hiện phân vùng khu vực sạch - dơ rõ ràng, vệ sinh định kỳ nền chuồng, máng ăn và máng uống, hạn chế sự xâm nhập của động vật gặm nhấm và chim hoang dã. Chủ thể thực hiện: người chăn nuôi, trong vòng 6 tháng.

2. Xử lý và kiểm soát nguồn nước: Áp dụng các biện pháp sát trùng nước đầu nguồn và nước máng uống trước khi sử dụng, đảm bảo nước sạch để giảm nguy cơ lây nhiễm Salmonella. Chủ thể thực hiện: chủ trại và cơ quan thú y địa phương, trong vòng 3 tháng.

3. Giám sát và xét nghiệm định kỳ: Thực hiện lấy mẫu môi trường và huyết thanh gà định kỳ để phát hiện sớm và kiểm soát dịch bệnh, đặc biệt chú trọng các trại quy mô lớn. Chủ thể thực hiện: cơ quan thú y và chủ trại, hàng quý.

4. Đào tạo và nâng cao nhận thức người chăn nuôi: Tổ chức các khóa tập huấn về an toàn sinh học, vệ sinh chăn nuôi và phòng chống Salmonella cho người chăn nuôi gà ác. Chủ thể thực hiện: cơ quan thú y, trong vòng 6 tháng.

5. Khuyến khích tiêm phòng vaccine Salmonella Enteritidis: Áp dụng tiêm phòng đúng quy trình để tăng cường miễn dịch cho đàn gà, giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh. Chủ thể thực hiện: người chăn nuôi phối hợp với thú y, trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người chăn nuôi gà ác và gia cầm: Nắm bắt tình hình nhiễm Salmonella trong môi trường và đàn gà, áp dụng các biện pháp kiểm soát hiệu quả để nâng cao chất lượng sản phẩm và an toàn thực phẩm.

2. Cơ quan thú y và quản lý nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn kỹ thuật và giám sát dịch bệnh trong chăn nuôi gia cầm tại địa phương.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Thú y, Khoa học nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến bệnh truyền nhiễm trên gia cầm.

4. Doanh nghiệp chế biến và kinh doanh sản phẩm gia cầm: Hiểu rõ nguy cơ nhiễm khuẩn Salmonella trong chuỗi sản xuất, từ đó nâng cao tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và bảo vệ người tiêu dùng.

Câu hỏi thường gặp

1. Salmonella Enteritidis là gì và tại sao nó nguy hiểm?
   Salmonella Enteritidis là một chủng vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm, thường lây nhiễm qua trứng và thịt gà. Nó có thể gây tiêu chảy, sốt và các triệu chứng nghiêm trọng ở trẻ em, người già và người suy giảm miễn dịch.

2. Tỷ lệ nhiễm Salmonella trong môi trường chăn nuôi gà ác như thế nào?
   Nghiên cứu cho thấy khoảng 20,63% mẫu môi trường chăn nuôi dương tính với Salmonella, trong đó máng ăn và nền lồng có tỷ lệ cao nhất, phản ánh nguy cơ lây nhiễm trong trại.

3. Có phát hiện Salmonella trong trứng gà ác không?
   Có, tỷ lệ phát hiện Salmonella trên vỏ trứng là 12,5%, tuy nhiên không phát hiện trong dịch trứng, cho thấy nguy cơ nhiễm khuẩn chủ yếu từ bề mặt vỏ trứng.

4. Phương pháp nào được sử dụng để xác định Salmonella Enteritidis?
   Nghiên cứu sử dụng kỹ thuật nuôi cấy vi khuẩn, phản ứng PCR để xác định serovar Enteritidis và xét nghiệm ELISA để phát hiện kháng thể trong huyết thanh gà.

5. Làm thế nào để giảm nguy cơ nhiễm Salmonella trong chăn nuôi gà ác?
   Kiểm soát an toàn sinh học nghiêm ngặt, xử lý nguồn nước, vệ sinh chuồng trại, tiêm phòng vaccine và giám sát định kỳ là các biện pháp hiệu quả để giảm nguy cơ nhiễm Salmonella.

Kết luận

• Salmonella Enteritidis tồn tại phổ biến trong môi trường chăn nuôi gà ác đẻ trứng tại Tiền Giang với tỷ lệ nhiễm môi trường lên đến 20,63%.
• Tỷ lệ dương tính kháng thể Salmonella Enteritidis trong huyết thanh gà là 34,5%, phản ánh sự lưu hành rộng rãi trong đàn.
• Máng ăn, nền lồng và nguồn nước đầu vào là các yếu tố môi trường có nguy cơ cao lây nhiễm Salmonella.
• Quy mô trại lớn, vệ sinh kém và không phân vùng khu vực sạch - dơ làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Cần triển khai các biện pháp kiểm soát an toàn sinh học, xử lý nguồn nước và giám sát định kỳ để giảm thiểu nguy cơ nhiễm Salmonella, đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững ngành chăn nuôi gà ác.

Hành động tiếp theo: Chủ trại và cơ quan thú y cần phối hợp triển khai các giải pháp kiểm soát dịch bệnh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả phòng chống Salmonella trong chăn nuôi gia cầm.