Nghiên cứu thực trạng và biện pháp phòng chống muỗi Aedes gây sốt xuất huyết tại Diên Khánh, Khánh Hòa

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Bệnh sốt xuất huyết Dengue

1.2. Tình hình sốt xuất huyết Dengue trên thế giới

1.3. Tình hình sốt xuất huyết Dengue Việt Nam

1.4. Đặc điểm sinh học muỗi Aedes

1.5. Phân loại muỗi Aedes

1.6. Phân bố của muỗi Aedes

1.7. Tập tính trú đậu, tiêu máu, tìm mồi của muỗi Aedes

1.8. Tập tính sinh sản của muỗi Aedes

1.9. Vai trò truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue của muỗi Aedes

1.10. Độ nhạy, kháng và cơ chế kháng hóa chất của muỗi Aedes

1.11. Chỉ số véc tơ trong giám sát muỗi Aedes

1.12. Tương quan chỉ số véc tơ với ca bệnh sốt xuất huyết Dengue

1.13. Các biện pháp phòng chống muỗi Aedes. Biện pháp vật lý- vệ sinh môi trường

1.14. Biện pháp sinh học

1.15. Biện pháp hóa học

1.16. Hóa chất diệt côn trùng

1.17. Chiến lược phòng chống muỗi kháng hóa chất diệt côn trùng

1.18. Sử dụng luân phiên nhiều nhóm hóa chất

1.19. Sử dụng xen kẽ các hóa chất

1.20. Sử dụng phối hợp nhiều nhóm hóa chất diệt

1.21. Các biện pháp sử dụng hóa chất phòng chống muỗi Aedes

1.22. Sử dụng hóa chất phun không gian phòng chống muỗi Aedes

1.23. Sử dụng hóa chất diệt bọ gậy Aedes

2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu

2.2. Đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu

2.3. Địa điểm nghiên cứu

2.4. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 1. Thiết kế nghiên cứu

2.5. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

2.6. Nội dung nghiên cứu

2.7. Biến số và chỉ số trong nghiên cứu

2.8. Kỹ thuật và cách thức tiến hành nghiên cứu

2.9. Trang thiết bị, vật tư, hóa chất phục vụ nghiên cứu

2.10. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 2. Thiết kế nghiên cứu. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

2.11. Nội dung nghiên cứu

2.12. Các biến số, chỉ số trong nghiên cứu

2.13. Kỹ thuật và cách thức tiến hành nghiên cứu

2.14. Trang thiết bị, vật tư và hóa chất sử dụng trong nghiên cứu

2.15. Nhập, phân tích và xử lý số liệu

2.16. Sai số và loại trừ sai số. Đạo đức trong nghiên cứu

3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Thực trạng véc tơ sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2015-2017. Thành phần loài muỗi Aedes

3.2. Tập tính trú đậu của muỗi Aedes

3.3. Giá thể trú đậu của muỗi Aedes

3.4. Độ cao trú đậu của muỗi Aedes

3.5. Tập tính sinh sản của muỗi Aedes trong các dụng cụ chứa nước

3.6. Mức độ nhạy kháng, cơ chế kháng với hóa chất của muỗi Ae.

3.7. Các chỉ số muỗi Ae.aegypti giai đoạn 2015-2017. Tương quan chỉ số véc tơ với ca bệnh sốt xuất huyết Dengue

3.8. Đánh giá hiệu quả một số biện pháp phòng chống muỗi Aedes tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2018-2019

3.9. Đánh giá hiệu lực của hóa chất k-othrine 2EW phun ULV trong nhà

3.10. Đánh giá hiệu lực của hóa chất fludora co-max phun ULV trong nhà

3.11. So sánh hiệu lực của hóa chất fludora co-max và k-othrine 2EW phun ULV trong nhà

3.12. Hiệu quả của hóa chất fludora co-max phun ULV thực địa hẹp

3.13. Đánh giá tác dụng không mong muốn và chấp thuận của cộng đồng với hóa chất fludora co-max

3.14. Đánh giá hiệu lực diệt bọ gậy của hóa chất temebate

3.15. Đánh giá hiệu lực ức chế bọ gậy của hóa chất sumilarv 2MR

3.16. So sánh hiệu lực diệt, ức chế bọ gậy của hóa chất sumilarv 2MR và hóa chất temebate

3.17. Đánh giá hiệu quả diệt bọ gậy của hóa chất sumilarv 2MR tại thực địa hẹp. Tác dụng không mong muốn và sự chấp thuận của cộng đồng với hóa chất sumilarv 2MR

3.18. Thực trạng véc tơ sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2015-2017. Các chỉ số véc tơ truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh giai đoạn 2015-2017

3.19. Đánh giá hiệu quả biện pháp dùng hóa chất phun ULV diệt muỗi

3.20. Đánh giá hiệu quả biện pháp sử dụng hóa chất diệt bọ gậy

4. CHƯƠNG 4: NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Thực trạng muỗi Aedes và bệnh sốt xuất huyết tại Diên Khánh Khánh Hòa

Nghiên cứu tập trung vào thực trạng muỗi Aedes và bệnh sốt xuất huyết Dengue tại huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 2015-2017. Kết quả cho thấy, muỗi Aedes aegypti là véc tơ chính truyền bệnh, với mật độ cao vào mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11. Các chỉ số véc tơ như chỉ số Breteau và chỉ số mật độ muỗi tăng đáng kể trong giai đoạn này, tương quan với số ca bệnh sốt xuất huyết Dengue. Địa bàn nghiên cứu ghi nhận sự xuất hiện của muỗi Aedes albopictus, nhưng Aedes aegypti chiếm tỷ lệ cao hơn. Các dụng cụ chứa nước như bể, chum, vại là nơi sinh sản chính của bọ gậy Aedes. Nghiên cứu cũng phát hiện sự kháng hóa chất nhóm pyrethroid ở một số quần thể muỗi Aedes, làm giảm hiệu quả của các biện pháp phòng chống muỗi hiện tại.

1.1. Thành phần loài và tập tính muỗi Aedes

Nghiên cứu xác định thành phần loài muỗi Aedes tại Diên Khánh gồm Aedes aegypti và Aedes albopictus, trong đó Aedes aegypti chiếm ưu thế. Muỗi Aedes có tập tính trú đậu trong nhà, đặc biệt ở các khu vực tối như gầm giường, tủ quần áo. Ngoài ra, chúng còn trú đậu ở các giá thể ngoài nhà như cây cối, bụi rậm. Tập tính sinh sản của muỗi Aedes tập trung ở các dụng cụ chứa nước nhân tạo, đặc biệt là bể, chum, vại. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc quản lý môi trường để hạn chế nơi sinh sản của muỗi truyền bệnh.

1.2. Tình hình kháng hóa chất của muỗi Aedes

Nghiên cứu đánh giá độ nhạy kháng hóa chất của muỗi Aedes aegypti với các hóa chất nhóm pyrethroid như deltamethrin và permethrin. Kết quả cho thấy, một số quần thể muỗi Aedes tại Diên Khánh đã phát triển cơ chế kháng hóa chất, làm giảm hiệu lực của các biện pháp phòng chống muỗi hiện tại. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc kiểm soát dịch sốt xuất huyết tại địa phương, đòi hỏi các biện pháp thay thế hoặc kết hợp để tăng hiệu quả kiểm soát muỗi.

II. Biện pháp phòng chống muỗi Aedes tại Diên Khánh

Nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng chống muỗi Aedes tại Diên Khánh giai đoạn 2018-2019. Các biện pháp bao gồm sử dụng hóa chất phun ULV (Ultra Low Volume) và diệt bọ gậy. Kết quả cho thấy, hóa chất fludora co-max và k-othrine 2EW có hiệu lực cao trong việc diệt muỗi Aedes khi phun trong nhà. Tuy nhiên, hiệu quả giảm dần theo thời gian do sự kháng hóa chất của muỗi Aedes. Biện pháp diệt bọ gậy bằng hóa chất temebate và sumilarv 2MR cũng cho kết quả khả quan, đặc biệt là khả năng ức chế sự phát triển của bọ gậy Aedes. Cộng đồng địa phương đánh giá cao các biện pháp này, đồng thời đề xuất tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức về phòng ngừa sốt xuất huyết.

2.1. Hiệu quả của hóa chất phun ULV

Nghiên cứu đánh giá hiệu lực của hai loại hóa chất phun ULV là fludora co-max và k-othrine 2EW trong việc diệt muỗi Aedes aegypti. Kết quả cho thấy, cả hai hóa chất đều có hiệu lực cao trong 24 giờ đầu sau phun, với tỷ lệ diệt muỗi đạt trên 90%. Tuy nhiên, hiệu quả giảm dần sau 7 ngày, đặc biệt ở các khu vực có muỗi kháng hóa chất. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc luân phiên sử dụng các nhóm hóa chất khác nhau để duy trì hiệu quả kiểm soát muỗi.

2.2. Hiệu quả của biện pháp diệt bọ gậy

Nghiên cứu đánh giá hiệu lực của hóa chất temebate và sumilarv 2MR trong việc diệt bọ gậy Aedes. Kết quả cho thấy, sumilarv 2MR có hiệu lực ức chế sự phát triển của bọ gậy cao hơn so với temebate, đặc biệt trong điều kiện thực địa. Biện pháp này được cộng đồng địa phương chấp nhận và đánh giá cao, đồng thời góp phần giảm đáng kể chỉ số Breteau tại các khu vực can thiệp.

III. Đề xuất biện pháp phòng chống sốt xuất huyết tại Diên Khánh

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết tại Diên Khánh cần được điều chỉnh và cải tiến. Đề xuất bao gồm việc kết hợp các biện pháp vệ sinh môi trường, sinh học, và hóa học để tăng hiệu quả kiểm soát muỗi. Cần luân phiên sử dụng các nhóm hóa chất khác nhau để tránh tình trạng muỗi kháng hóa chất. Đồng thời, tăng cường giáo dục cộng đồng về phòng ngừa sốt xuất huyết, đặc biệt là việc loại bỏ các dụng cụ chứa nước không cần thiết. Các biện pháp này không chỉ giúp giảm thiểu dịch sốt xuất huyết mà còn nâng cao nhận thức và sự tham gia của cộng đồng trong công tác phòng chống bệnh truyền nhiễm.

3.1. Kết hợp các biện pháp phòng chống

Nghiên cứu đề xuất kết hợp các biện pháp vệ sinh môi trường, sinh học, và hóa học để tăng hiệu quả kiểm soát muỗi Aedes. Biện pháp vệ sinh môi trường bao gồm loại bỏ các dụng cụ chứa nước không cần thiết, trong khi biện pháp sinh học có thể sử dụng các loài thiên địch như cá ăn bọ gậy. Biện pháp hóa học cần được điều chỉnh để tránh tình trạng muỗi kháng hóa chất, bằng cách luân phiên sử dụng các nhóm hóa chất khác nhau.

3.2. Tăng cường giáo dục cộng đồng

Giáo dục cộng đồng là yếu tố quan trọng trong công tác phòng chống sốt xuất huyết. Nghiên cứu đề xuất tăng cường các chương trình truyền thông về phòng ngừa sốt xuất huyết, đặc biệt là việc loại bỏ các dụng cụ chứa nước không cần thiết và sử dụng màn chống muỗi. Sự tham gia tích cực của cộng đồng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của các biện pháp phòng chống dịch bệnh tại Diên Khánh.

Luận án tiến sĩ: Thực trạng véc tơ sốt xuất huyết Dengue và hiệu quả phòng chống muỗi Aedes tại Diên Khánh, Khánh Hòa