Nghiên cứu tập quán và kiến thức bản địa trong quản lý tài nguyên rừng của người Ma Coong tại Quảng Bình

LỜI CAM ĐOAN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Cơ sở lý luận của đề tài

1.1.1. Khái quát về cộng đồng người Ma Coong tại Quảng Bình

1.1.2. Khái niệm và vai trò của tập quán trong quản lí, khai thác tài nguyên rừng

1.1.2.1. Khái niệm

1.1.2.2. Các loại hình của tập quán

1.1.2.3. Vai trò của tập quán trong quản lý tài nguyên rừng

1.2. Khái niệm về tài nguyên rừng và vai trò của rừng

1.3. Cở sở thực tiễn của đề tài

1.4. Tình hình nghiên cứu về kiến thức bản địa trong việc sử dụng tài nguyên rừng

1.4.1. Tình hình nghiên cứu về tập quán của cộng đồng dân tộc thiểu số trong việc quản lý, bảo vệ và khai thác tài nguyên rừng

1.4.2. Tình hình nghiên cứu về tập quán sử dụng rừng của cộng đồng người Ma Coong

2. MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Mục tiêu nghiên cứu

2.1.1. Mục tiêu tổng quát

2.1.2. Mục tiêu cụ thể

2.2. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu

2.2.1. Phạm vi nghiên cứu

2.2.2. Đối tượng nghiên cứu

2.3. Nội dung nghiên cứu

2.4. Phương pháp nghiên cứu

2.4.1. Phương pháp thu thập thông tin

2.4.2. Phương pháp chuyên gia chuyên khảo

2.4.3. Phương pháp so sánh, phân tích và xử lý thông tin

2.4.4. Phương pháp điều tra, phỏng vấn bán định hướng người dân

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu

3.1.1. Điều kiện tự nhiên

3.1.2. Tình hình dân cư và điều kiện kinh tế xã hội

3.2. Nghiên cứu nét đặc trưng của cộng đồng người Ma Coong trong mối quan hệ với rừng, đất rừng trên địa bàn nghiên cứu

3.2.1. Nguồn gốc cộng đồng người Ma Coong

3.2.2. Tổ chức và duy trì những văn hóa sinh hoạt cộng đồng

3.2.3. Ngành nghề chính và địa bàn sản xuất

3.2.4. Mức độ phụ thuộc vào tài nguyên rừng

3.2.5. Vai trò của rừng đến đời sống của người Ma Coong

3.2.6. Kiến thức bản địa liên quan tới hoạt động quản lý, bảo vệ khai thác và sử dụng tài nguyên sinh vật rừng và đất rừng

3.2.6.1. Quan niệm và tín ngưỡng khi chọn đất cư trú và sản xuất

3.2.6.2. Nhu cầu về gỗ gia dụng và những kinh nghiệm, tập quán khai thác và sử dụng gỗ gia dụng

3.2.6.3. Kiến thức bản địa trong quản lý và sử dụng lâm sản ngoài gỗ

3.2.6.4. Kiến thức về sử dụng cây thuốc

3.2.6.4.1. Đối với cây làm rau rừng

3.2.6.5. Kiến thức bản địa trong săn bắt động vật hoang dã

3.2.6.6. Kiến thức bản địa trong việc đánh bắt cá

3.3. Phân tích đánh giá chung về kiến thức bản địa của cộng đồng người Ma Coong ở xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình

3.3.1. Đánh giá chung về công tác bảo vệ rừng đầu nguồn, rừng thiêng, rừng ma của cộng đồng người Ma Coong

3.3.2. Phân tích, đánh giá đặc điểm tín ngưỡng của cộng đồng người Ma Coong

3.3.3. Phân tích những kinh nghiệm truyền thống của cộng đồng người Ma Coong ở xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Đặc điểm văn hóa trong vấn đề sử dụng tài nguyên, quản lý bảo vệ rừng

3.3.4. Vận dụng kiến thức bản địa trong quản lý bảo vệ rừng

3.3.5. Đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát triển và sử dụng hợp lý tài nguyên rừng và đất rừng trên cơ sở kiến thức bản địa và sự tham gia của cộng đồng người Ma Coong tại tỉnh Quảng Bình

3.3.5.1. Giải pháp ổn định và phát triển kinh tế

3.3.5.2. Giải pháp về xã hội

3.3.5.3. Giải pháp ổn định tài nguyên rừng

3.3.5.4. Giải pháp giữ gìn, bảo tồn và phát huy vốn kiến thức bản địa có lợi trong khai thác sử dụng tài nguyên rừng

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH

I. Tập quán của người Ma Coong

Tập quán của người Ma Coong tại Quảng Bình được hình thành qua nhiều thế hệ, phản ánh sự gắn bó chặt chẽ với tài nguyên rừng. Những thói quen này không chỉ là phương thức sinh hoạt mà còn là cách thức quản lý và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Theo nghiên cứu, người Ma Coong có những tập quán đặc trưng trong việc khai thác và sử dụng tài nguyên rừng, như việc chọn lựa cây gỗ phù hợp cho các mục đích khác nhau. Họ thường sử dụng các phương pháp truyền thống, như chặt cây theo mùa vụ, nhằm đảm bảo sự tái sinh của rừng. Điều này cho thấy sự hiểu biết sâu sắc của họ về hệ sinh thái rừng và vai trò của nó trong đời sống hàng ngày. Những tập quán này không chỉ giúp duy trì nguồn tài nguyên mà còn góp phần bảo tồn văn hóa dân tộc. Như một già làng đã nói: "Rừng là cuộc sống của chúng tôi, chúng tôi không thể sống thiếu nó."

1.1. Vai trò của tập quán trong quản lý tài nguyên rừng

Tập quán của người Ma Coong đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tài nguyên rừng. Những quy tắc này không chỉ giúp họ khai thác hiệu quả mà còn bảo vệ môi trường. Việc áp dụng các phong tục tập quán trong quản lý rừng giúp duy trì sự cân bằng sinh thái. Các phong tục này thường được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo thành một hệ thống kiến thức bản địa phong phú. Như một nghiên cứu đã chỉ ra, việc tuân thủ các tập quán này giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Người Ma Coong tin rằng việc bảo vệ rừng không chỉ là trách nhiệm mà còn là nghĩa vụ của họ đối với tổ tiên và thế hệ tương lai.

II. Kiến thức bản địa trong quản lý tài nguyên rừng

Kiến thức bản địa của người Ma Coong là một phần không thể thiếu trong việc quản lý tài nguyên rừng. Họ có những hiểu biết sâu sắc về các loại cây, động vật và cách thức duy trì hệ sinh thái. Kiến thức này không chỉ được hình thành từ kinh nghiệm mà còn từ những tín ngưỡng và phong tục tập quán. Người Ma Coong thường có những nghi lễ liên quan đến việc khai thác tài nguyên, thể hiện sự tôn trọng đối với thiên nhiên. Một trong những kinh nghiệm quý giá là việc sử dụng cây thuốc trong rừng, giúp họ chữa trị bệnh tật mà không cần đến thuốc tây. Điều này cho thấy sự kết hợp giữa kiến thức bản địa và tài nguyên thiên nhiên là rất quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cộng đồng. Như một người dân đã chia sẻ: "Chúng tôi biết cách sử dụng những gì rừng cho, và chúng tôi cũng biết cách bảo vệ nó."

2.1. Ứng dụng kiến thức bản địa trong bảo vệ môi trường

Kiến thức bản địa của người Ma Coong không chỉ giúp họ khai thác tài nguyên mà còn bảo vệ môi trường. Họ có những phương pháp truyền thống trong việc trồng cây, bảo vệ đất và nước. Những phương pháp này thường được áp dụng trong các hoạt động nông nghiệp và lâm nghiệp. Việc sử dụng cây trồng bản địa giúp duy trì sự đa dạng sinh học và bảo vệ hệ sinh thái. Một nghiên cứu cho thấy, việc áp dụng kiến thức bản địa trong quản lý rừng đã giúp giảm thiểu tình trạng khai thác bừa bãi. Người Ma Coong tin rằng, bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống của chính họ, và điều này đã trở thành một phần trong văn hóa dân tộc của họ.

III. Đề xuất giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững

Để bảo tồn và phát huy kiến thức bản địa của người Ma Coong, cần có những giải pháp cụ thể. Đầu tiên, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của tài nguyên rừng là rất cần thiết. Các chương trình giáo dục và đào tạo có thể giúp người dân hiểu rõ hơn về giá trị của rừng và cách thức bảo vệ nó. Thứ hai, cần có sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương trong việc xây dựng các mô hình phát triển bền vững, kết hợp giữa kinh tế và bảo vệ môi trường. Cuối cùng, việc khôi phục và phát huy các phong tục tập quán truyền thống sẽ giúp cộng đồng duy trì bản sắc văn hóa và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Như một nhà nghiên cứu đã nhấn mạnh: "Chỉ khi nào người dân hiểu và yêu quý rừng, họ mới có thể bảo vệ nó một cách hiệu quả."

3.1. Giải pháp về chính sách

Chính sách hỗ trợ từ nhà nước là yếu tố quan trọng trong việc bảo tồn tài nguyên rừng. Cần có các chính sách khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ rừng. Việc tạo ra các quỹ hỗ trợ cho cộng đồng sẽ giúp họ có thêm nguồn lực để phát triển kinh tế mà không làm tổn hại đến môi trường. Hơn nữa, việc kết hợp giữa các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng sẽ tạo ra một mạng lưới hỗ trợ mạnh mẽ, giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên một cách hiệu quả. Như một chuyên gia đã chỉ ra: "Chỉ có sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan mới có thể tạo ra sự thay đổi tích cực trong quản lý tài nguyên rừng."

Tập quán và kiến thức bản địa trong quản lý tài nguyên rừng của cộng đồng người Ma Coong tại Quảng Bình