Nghiên Cứu Tác Phẩm Thơ Việt Trong Chương Trình Trung Học Phổ Thông: Cảm Hứng Chủ Đạo và Ngôn Ngữ Nghệ Thuật

Dạy văn trong trường phổ thông chủ yếu là dạy tác phẩm. Tác phẩm, văn bản là nguyên liệu chính để hình thành năng lực thẩm mỹ ở học sinh. Nó gắn với ngôn ngữ (tiếng Việt), một phần vì nó là loại hình nghệ thuật vừa tiêu biểu vừa phổ biến, gần gũi, có thể đại diện cho kiểu sáng tạo đặc biệt của con người – sáng tạo nghệ thuật. Trong đó, tác phẩm thơ là kết quả của sự sáng tạo đặc sắc, kết tinh các giá trị Chân, Thiện, Mỹ tiêu biểu… Tác phẩm văn học nói chung và thơ ca nói riêng, nhất là các tác phẩm đã được chọn lọc đưa vào giảng dạy trong nhà trường thường được xem là chỉnh thể nghệ thuật có giá trị mẫu mực. Chúng thực sự là những “khám phá về nội dung” và “phát minh về hình thức” (Lê ô nốp). Sự gắn bó máu thịt giữa nội dung và hình thức của tác phẩm luôn được thể hiện ở mức độ sâu sắc và sinh động nhất. Trong đó, mối quan hệ giữa cảm hứng chủ đạo và ngôn ngữ nghệ thuật luôn là một trong những vấn đề trọng tâm trong quá trình khám phá tác phẩm…

1.1. Tầm quan trọng của tác phẩm thơ trong sách giáo khoa

1.2. Thách thức trong giảng dạy thơ Việt hiện nay

Ấn tượng của người đọc đối với một tác phẩm văn học bao giờ cũng bắt đầu từ cảm hứng chủ đạo. Trong đó, cảm hứng được xem là một trạng thái tâm hồn đặc biệt thuộc về người nghệ sĩ, đó là trạng thái căng thẳng nhưng say mê khác thường và muốn làm ngay một việc khác thường. Quá trình sáng tạo của nhà văn bắt đầu từ khi nảy sinh những dự tính rồi sau đó là quá trình nảy sinh những quan niệm mang tư tưởng sáng tạo của tác phẩm văn học, những tư tưởng ấy thường gắn liền với sự thụ cảm của nhà văn với cuộc sống dưới hình thức cảm xúc. Đã có rất nhiều nhận định khác nhau về cảm hứng và cảm hứng chủ đạo. Chẳng hạn, Hêghen và Biêlinxky đều dùng từ “cảm hứng” để chỉ trạng thái “hưng phấn cao độ của nhà văn do việc chiếm lĩnh được bản chất của cuộc sống mà họ miêu tả. Sự chiếm lĩnh ấy bao giờ cũng bắt nguồn từ lý tưởng xã hội của nhà văn nhằm phát triển và cải tạo thực tại”[57, tr.

2.1. Xác định bối cảnh sáng tác và tiểu sử nhà thơ

2.2. Phân tích ngôn ngữ hình ảnh và biện pháp tu từ

2.3. Liên hệ với các tác phẩm khác của tác giả và thời đại

Cảm hứng không phải tự nhiên mà có ở mỗi người mà chính yếu vẫn là sự rèn luyện tư duy của mỗi người. Đối với nhà văn đây là điều mấu chốt, quan trọng hơn cả. Đối với các nhà văn thì những ý tưởng luôn nằm sẵn trong đầu, khi gặp thời điểm thích hợp thì nó có khả năng bùng phát mạnh mẽ, chính lúc đó họ tìm thấy cảm hứng cho mình. Cảm hứng sáng tạo ở nhà văn không đơn giản chỉ là phút say mê bất chợt. Cảm hứng sáng tạo cần được hiểu “là một trạng thái lao động nghiêm túc của con người. Sự cao hứng trong tâm hồn không biểu hiện ở điệu bộ phường tuồng và trong sự bốc đồng” [56, tr. Từ đó ta thấy rằng cảm hứng buộc người nghệ sĩ vào trạng thái lao động nghiêm túc, cẩn trọng bằng niềm say mê, bằng tất cả niềm hứng khởi. Cảm hứng ở đây được xem là nhân tố khơi nguồn cho mọi sự thăng hoa trong sáng tạo nghệ thuật, hay khác hơn nó là động lực để làm nên giá trị của tác phẩm.

3.1. Sử dụng phương pháp trực quan sinh động

3.2. Tổ chức các hoạt động thảo luận tranh luận

3.3. Khuyến khích học sinh sáng tạo

Theo Pôxpêlốp thì cảm hứng là “sự lý giải, đánh giá sâu sắc và chân thực - lịch sử đối với tính cách được miêu tả vốn nảy sinh từ ý nghĩa dân tộc khách quan của các tính cách ấy, là cảm hứng tư tưởng sáng tạo của nhà văn và của tác phẩm của nhà văn” [57, tr. Còn về cảm hứng chủ đạo, theo Biêlinxky “đó là sự thâm nhập sâu sắc của nhà văn vào một ý tưởng nào đó, ý tưởng này chi phối toàn bộ sáng tác của nhà văn, quy định tính chất và ý nghĩa của các hình tượng nghệ thuật” [57, tr. Như vậy, có thể hiểu cảm hứng chủ đạo là sự chi phối mạnh mẽ của một tư tưởng, tình cảm lớn đối với toàn bộ sáng tác của nhà văn, nó quyết định chủ đề, nội dung, tính chất và ý nghĩa của các hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm.

4.1. Xây dựng đề thi môn Văn tập trung vào phân tích thơ

4.2. Tài liệu ôn thi thơ THPT Tóm tắt phân tích bình giảng

4.3. Hướng dẫn làm bài thi phân tích thơ đạt điểm cao

Trong luận văn của mình, chúng tôi muốn nhìn nhận các sáng tác của các nhà thơ từ góc độ bao quát nhất là cảm hứng chủ đạo. Ấn tượng của người đọc đối với một tác phẩm văn học bao giờ cũng bắt đầu từ cảm hứng chủ đạo. Trong đó, cảm hứng được xem là một trạng thái tâm hồn đặc biệt thuộc về người nghệ sĩ, đó là trạng thái căng thẳng nhưng say mê khác thường và muốn làm ngay một việc khác thường. Quá trình sáng tạo của nhà văn bắt đầu từ khi nảy sinh những dự tính rồi sau đó là quá trình nảy sinh những quan niệm mang tư tưởng sáng tạo của tác phẩm văn học, những tư tưởng ấy thường gắn liền với sự thụ cảm của nhà văn với cuộc sống dưới hình thức cảm xúc.

5.1. Tổng kết giá trị của việc nghiên cứu thơ Việt THPT

5.2. Hướng phát triển của nghiên cứu và giảng dạy thơ trong tương lai