Nghiên Cứu Tác Dụng Tăng Cường Miễn Dịch và Chống Huyết Khối của Viên Nang Liên Ngân SK

• Tác giả: Đoàn Nhật Tân
• Người hướng dẫn: PGS. Đậu Xuân Cảnh
• Trường học: Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam
• Chuyên ngành: Y học cổ truyền
• Đề tài: Nghiên Cứu Tác Dụng Tăng Cường Miễn Dịch và Chống Huyết Khối của Viên Nang Liên Ngân SK
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ y học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tổng quan miễn dịch theo y học hiện đại
• 1.2. Ứng dụng gây miễn dịch để phòng ngừa nhiễm trùng
• 1.3. Tổng quan huyết khối theo y học hiện đại
• 1.3.1. Cơ chế hình thành huyết khối
• 1.3.2. Những yếu tố gây nên huyết khối tắc mạch
• 1.3.2.1. Bất thường thành mạch
• 1.3.2.2. Bất thường dòng chảy của máu
• 1.3.2.3. Bất thường các thành phần máu
• 1.3.3. Dấu hiệu của huyết khối
• 1.4. Vai trò của thuốc Y học cổ truyền trong tăng cường miễn dịch và chống huyết khối
• 1.5. Một số nghiên cứu về tăng cường hệ miễn dịch và chống huyết khối bằng y học cổ truyền trên thế giới và trong nước
• 1.5.1. Một số nghiên cứu trên thế giới
• 1.5.2. Một số nghiên cứu trong nước
• 1.6. Một số mô hình gây suy giảm miễn dịch trên thực nghiệm đã sử dụng
• 1.6.1. Gây suy giảm miễn dịch bằng thuốc ức chế miễn dịch
• 1.6.2. Gây suy giảm miễn dịch bằng chiếu tia xạ toàn thân
• 1.7. Một số mô hình chống đông trên thực nghiệm đã được sử dụng
• 1.7.1. Mô hình gây đông máu bệnh lý bằng lipopolisaccharid trên chuột cống
• 1.7.2. Mô hình gây đông máu bệnh lý trên thỏ bằng thrombin của Margaretten – MC Kay (1964)
• 1.7.3. Mô hình gây huyết khối đuôi chuột bằng K-Carrageenan
• 1.7.4. Mô hình huyết khối tĩnh mạch sâu ở khỉ đầu chó
• 1.7.5. Mô hình gây huyết khối động mạch cảnh bằng Ferric Chloride FeCl3
• 1.8. Tổng quan về viên nang Liên ngân SK
• 1.8.1. Xuyên tâm liên (Herba Andrographitis)
• 1.8.2. Kim ngân hoa (Flos Lonicerae)
• 1.8.3. Sâm đại hành (Curculigo orchioides Gaertn)
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, CHẤT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Chất liệu và phương tiện nghiên cứu
• 2.1.1. Chất liệu nghiên cứu
• 2.1.2. Hóa chất nghiên cứu
• 2.2. Thiết bị nghiên cứu
• 2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.3.1. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3.2. Thời gian nghiên cứu
• 2.4. Động vật nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch
• 2.5.2. Đánh giá tác dụng chống huyết khối
• 2.6. Xử lý số liệu và phân tích số liệu
• 2.7. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Kết quả đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch
• 3.2. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên sự thay đổi trọng lượng cơ thể chuột
• 3.3. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên sự thay đổi trọng lượng lách, tuyến ức
• 3.4. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên các chỉ số huyết học
• 3.5. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên các chỉ số cytokine huyết thanh
• 3.6. Kết quả đánh giá tác dụng của Liên ngân SK lên mô bệnh học lách và tuyến ức
• 3.7. Kết quả đánh giá tác dụng chống huyết khối
• 3.7.1. Kết quả hình thành huyết khối đuôi chuột
• 3.7.2. Kết quả đánh giá huyết khối đuôi chuột sau 48h
• 3.7.3. Kết quả đánh giá số lượng tiểu cầu và Fibrinogen trong máu chuột
• 3.8. Kết quả đánh giá thời gian đông máu APTT (giây); PT (giây); TT (giây)
• 4. CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG TĂNG CƯỜNG MIỄN DỊCH CỦA VIÊN NANG LIÊN NGÂN SK TRÊN ĐỘNG VẬT THỰC NGHIỆM
• 4.1. Đánh giá tác dụng chống huyết khối của viên nang Liên ngân SK trên động vật thực nghiệm
• KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Viên Nang Liên Ngân SK Miễn Dịch Huyết Khối

Nghiên cứu về viên nang Liên Ngân SK mở ra một hướng đi mới trong việc tăng cường hệ miễn dịch và chống huyết khối. Hai lĩnh vực này ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong y học hiện đại. Hệ miễn dịch đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Trong bối cảnh các bệnh lý liên quan đến suy giảm miễn dịch và huyết khối tĩnh mạch ngày càng gia tăng, việc tìm kiếm các giải pháp hiệu quả và an toàn trở nên cấp thiết.

Bảo vệ và nâng cao hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh tự miễn, ung thư và các bệnh mạn tính. Các chất kích thích miễn dịch có nguồn gốc rất đa dạng, từ các sản phẩm sinh học như interleukin và interferon đến các chất có nguồn gốc từ vi sinh vật. Tuy nhiên, các chất này thường đi kèm với nhiều tác dụng không mong muốn và chi phí điều trị cao. Vì vậy, việc tìm kiếm các sản phẩm có tác dụng tương tự, ít tác dụng phụ và giá thành hợp lý là một thách thức lớn. Theo luận văn của Đoàn Nhật Tân (2023), “Liên Ngân SK” là một chế phẩm đầy hứa hẹn trong lĩnh vực này.

1.1. Miễn dịch hiện đại Định nghĩa phân loại và cơ chế hoạt động

Miễn dịch là khả năng cơ thể nhận diện và loại bỏ các yếu tố ngoại lai. Miễn dịch được chia thành hai loại chính: miễn dịch không đặc hiệu (bẩm sinh) và miễn dịch đặc hiệu (thu được). Miễn dịch không đặc hiệu là tuyến phòng thủ đầu tiên, bao gồm các cơ chế cơ học, hóa học và sinh học. Miễn dịch đặc hiệu phát triển sau khi tiếp xúc với kháng nguyên và có tính đặc hiệu cao, khả năng phân biệt bản thân và trí nhớ miễn dịch. Các yếu tố dịch thể như kháng thể đóng vai trò quan trọng trong miễn dịch đặc hiệu, kết hợp với kháng nguyên để tạo ra các thay đổi sinh học. Sự hiểu biết sâu sắc về các cơ chế miễn dịch này là nền tảng cho việc phát triển các liệu pháp tăng cường miễn dịch hiệu quả.

1.2. Ứng dụng Y học hiện đại Gây miễn dịch phòng ngừa nhiễm trùng

Y học hiện đại ứng dụng gây miễn dịch để phòng ngừa nhiễm trùng thông qua hai phương pháp chính: miễn dịch chủ động và miễn dịch thụ động. Miễn dịch chủ động dựa trên việc kích thích cơ thể tự tạo ra kháng thể, thường thông qua vaccine. Miễn dịch thụ động sử dụng kháng thể đặc hiệu từ nguồn bên ngoài để bảo vệ cơ thể, thường được sử dụng trong các trường hợp khẩn cấp như uốn ván. Theo tài liệu, miễn dịch thụ động thường có tác dụng ngắn hạn do kháng thể bị giáng hóa và không tạo ra trí nhớ miễn dịch. Tuy nhiên, nó có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ trẻ sơ sinh nhờ kháng thể IgG từ mẹ truyền qua nhau thai.

II. Huyết Khối Tổng Quan Cơ Chế Phòng Ngừa với Liên Ngân SK

Huyết khối là một quá trình bệnh lý phức tạp liên quan đến sự hình thành cục máu đông trong lòng mạch. Quá trình này diễn ra qua nhiều giai đoạn, bao gồm giai đoạn thành mạch, giai đoạn huyết tương và giai đoạn huyết khối đông. Huyết khối có thể gây tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Cơ chế hình thành huyết khối liên quan đến sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố đông máu, tiểu cầu và thành mạch.

Theo nghiên cứu, có nhiều yếu tố có thể gây ra huyết khối, bao gồm bất thường thành mạch, bất thường dòng chảy của máu và bất thường các thành phần máu. Việc hiểu rõ các cơ chế và yếu tố nguy cơ gây huyết khối là rất quan trọng để phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Viên nang Liên Ngân SK hứa hẹn là một giải pháp tiềm năng trong việc chống huyết khối, nhờ vào các thành phần thảo dược có tác dụng điều hòa đông máu và bảo vệ thành mạch.

2.1. Huyết khối trong YHHĐ Định nghĩa cơ chế và phân loại

Huyết khối là quá trình bệnh lý do sự hoạt động bất thường của hệ thống đông máu, dẫn đến hình thành cục máu đông trong lòng mạch. Quá trình này bao gồm nhiều giai đoạn phức tạp, với sự tham gia của trên 30 yếu tố khác nhau. Huyết khối có thể được phân loại dựa trên cấu trúc (huyết khối trắng, huyết khối đỏ, huyết khối hỗn hợp) hoặc vị trí (huyết khối động mạch, huyết khối tĩnh mạch, huyết khối vi mạch). Mỗi loại huyết khối có cơ chế hình thành và yếu tố nguy cơ khác nhau, đòi hỏi các phương pháp điều trị khác nhau. Hiểu rõ cơ chế hình thành và phân loại huyết khối giúp các bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

2.2. Các Yếu tố Gây Huyết Khối Thành mạch dòng máu và thành phần máu

Có ba nhóm yếu tố chính có thể gây ra huyết khối: bất thường thành mạch, bất thường dòng chảy của máu và bất thường các thành phần máu. Bất thường thành mạch, như tổn thương lớp nội mạc, có thể kích hoạt quá trình đông máu. Bất thường dòng chảy của máu, như tăng độ nhớt hoặc giảm tốc độ dòng chảy, có thể tạo điều kiện cho sự hình thành cục máu đông. Bất thường các thành phần máu, như tăng số lượng tiểu cầu hoặc rối loạn các yếu tố đông máu, có thể làm tăng nguy cơ huyết khối. Các yếu tố nguy cơ này thường tương tác lẫn nhau, làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối. Các bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ này cần được theo dõi và điều trị phù hợp để phòng ngừa huyết khối.

III. YHCT Vai Trò Tăng Cường Miễn Dịch Chống Huyết Khối Giải Pháp

Y học cổ truyền (YHCT) ngày càng thu hút sự quan tâm của giới khoa học nhờ vào tiềm năng trong việc tăng cường miễn dịch và chống huyết khối. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của các bài thuốc YHCT trong việc điều hòa hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. YHCT cũng có nhiều bài thuốc có tác dụng hoạt huyết, hóa ứ, giúp phòng ngừa và điều trị huyết khối.

Duy trì sự cân bằng miễn dịch là yếu tố then chốt để có sức khỏe tốt. Sự mất cân bằng miễn dịch có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm, bao gồm nhiễm trùng và ung thư. Các bài thuốc YHCT có thể giúp điều chỉnh hoạt động của hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật một cách tự nhiên. Theo tài liệu, các vị thuốc như cà gai leo và mật nhân đã được chứng minh có tác dụng kích thích miễn dịch, tăng cường đáp ứng miễn dịch dịch thể và tế bào.

3.1. Tác dụng kích thích ức chế và điều hòa miễn dịch của YHCT

YHCT có thể tác động lên hệ miễn dịch theo nhiều cách khác nhau: kích thích, ức chế và điều hòa. Các vị thuốc có tác dụng kích thích miễn dịch giúp tăng cường khả năng chống lại nhiễm trùng. Các vị thuốc có tác dụng ức chế miễn dịch có thể được sử dụng trong điều trị các bệnh tự miễn. Các vị thuốc có tác dụng điều hòa miễn dịch giúp cân bằng hoạt động của hệ miễn dịch, ngăn ngừa các phản ứng quá mức hoặc suy giảm. Việc sử dụng các bài thuốc YHCT cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Các vị thuốc như nhân sâm, cà gai leo, mật nhân đã được chứng minh có tác dụng tăng cường miễn dịch.

3.2. Các bài thuốc YHCT hoạt huyết hóa ứ phòng ngừa huyết khối

YHCT có nhiều bài thuốc có tác dụng hoạt huyết, hóa ứ, giúp phòng ngừa và điều trị huyết khối. Các bài thuốc này thường chứa các vị thuốc có tác dụng tăng cường lưu thông máu, giảm độ nhớt của máu và ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông. Các vị thuốc như đương quy, xuyên khung, hồng hoa thường được sử dụng trong các bài thuốc hoạt huyết. Các bài thuốc YHCT cần được sử dụng dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Các bài thuốc này có thể được sử dụng để phòng ngừa huyết khối ở những người có nguy cơ cao hoặc để hỗ trợ điều trị huyết khối đã hình thành.

IV. Giới Thiệu Viên Nang Liên Ngân SK Thành Phần Cơ Chế Tác Động

Viên nang Liên Ngân SK là một chế phẩm nghiệm phương của PGS. Đậu Xuân Cảnh, kết hợp các vị thuốc quý như Nhân sâm, Xuyên tâm liên, Kim ngân hoa, Đinh lăng, Sâm đại hành. Theo lý luận YHCT, sự kết hợp này có tác dụng bổ khí, ích huyết, giải độc, tiêu viêm, giúp nâng cao sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch và chống huyết khối.

Tuy nhiên, hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu dược lý về chế phẩm này. Do đó, việc nghiên cứu tác dụng của viên nang Liên Ngân SK trên động vật thực nghiệm là rất cần thiết để chứng minh hiệu quả và an toàn của sản phẩm. Nghiên cứu này sẽ cung cấp thêm bằng chứng khoa học để hỗ trợ việc sử dụng viên nang Liên Ngân SK trong phòng ngừa và điều trị các bệnh lý liên quan đến suy giảm miễn dịch và huyết khối.

4.1. Thành phần chính của viên nang Liên Ngân SK và công dụng

Viên nang Liên Ngân SK chứa các thành phần chính như Nhân sâm, Xuyên tâm liên, Kim ngân hoa, Đinh lăng, Sâm đại hành. Nhân sâm có tác dụng bổ khí, tăng cường sức khỏe. Xuyên tâm liên có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm. Kim ngân hoa có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sát trùng. Đinh lăng có tác dụng bổ máu, tăng cường trí nhớ. Sâm đại hành có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, giảm đau. Sự kết hợp của các thành phần này tạo nên một công thức toàn diện, có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, đặc biệt là các bệnh liên quan đến suy giảm miễn dịch và huyết khối.

4.2. Cơ chế tác động của Liên Ngân SK Tăng cường miễn dịch chống huyết khối

Theo lý luận YHCT, viên nang Liên Ngân SK có tác dụng bổ khí, ích huyết, giải độc, tiêu viêm. Các thành phần trong viên nang có thể tác động lên hệ miễn dịch, giúp tăng cường hoạt động của các tế bào miễn dịch, tăng sản xuất kháng thể và các yếu tố bảo vệ khác. Đồng thời, các thành phần này cũng có thể tác động lên hệ đông máu, giúp tăng cường lưu thông máu, giảm độ nhớt của máu và ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu khoa học để chứng minh cơ chế tác động chính xác của viên nang Liên Ngân SK.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Dụng của Liên Ngân SK trên Động Vật

Nghiên cứu trên động vật thực nghiệm đã cho thấy những kết quả đầy hứa hẹn về tác dụng của viên nang Liên Ngân SK trong việc tăng cường miễn dịch và chống huyết khối. Các kết quả này cung cấp bằng chứng khoa học ban đầu về hiệu quả của sản phẩm, mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn để ứng dụng trong điều trị bệnh cho người.

Các thí nghiệm đã được thực hiện để đánh giá tác dụng của Liên Ngân SK lên sự thay đổi trọng lượng cơ thể chuột, trọng lượng lách và tuyến ức, các chỉ số huyết học và các chỉ số cytokine huyết thanh. Kết quả cũng cho thấy tác dụng của Liên Ngân SK lên mô bệnh học lách và tuyến ức, cũng như tác dụng chống huyết khối. Các kết quả này cần được phân tích và đánh giá kỹ lưỡng để đưa ra những kết luận chính xác.

5.1. Liên Ngân SK và sự thay đổi trọng lượng cơ thể lách tuyến ức chuột

Nghiên cứu đã đánh giá ảnh hưởng của Liên Ngân SK lên sự thay đổi trọng lượng cơ thể chuột, trọng lượng lách và tuyến ức. Lách và tuyến ức là các cơ quan quan trọng trong hệ miễn dịch, đóng vai trò trong việc sản xuất và biệt hóa các tế bào miễn dịch. Sự thay đổi trọng lượng của các cơ quan này có thể phản ánh tác động của Liên Ngân SK lên hệ miễn dịch. Các kết quả này cần được so sánh và đối chiếu với các nhóm chứng để đánh giá hiệu quả của sản phẩm. Phân tích thống kê sẽ giúp xác định xem các thay đổi này có ý nghĩa thống kê hay không.

5.2. Ảnh hưởng của Liên Ngân SK đến các chỉ số huyết học và cytokine huyết thanh

Nghiên cứu cũng đánh giá ảnh hưởng của Liên Ngân SK đến các chỉ số huyết học và cytokine huyết thanh. Các chỉ số huyết học, như số lượng bạch cầu, hồng cầu, tiểu cầu, có thể phản ánh tình trạng sức khỏe tổng thể và hoạt động của hệ miễn dịch. Cytokine là các protein tín hiệu quan trọng trong hệ miễn dịch, điều hòa các phản ứng viêm và miễn dịch. Việc đánh giá nồng độ cytokine huyết thanh có thể giúp hiểu rõ hơn về cơ chế tác động của Liên Ngân SK lên hệ miễn dịch. Các kết quả này cần được so sánh và đối chiếu với các nhóm chứng để đánh giá hiệu quả của sản phẩm. Phân tích thống kê sẽ giúp xác định xem các thay đổi này có ý nghĩa thống kê hay không.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo về Viên Nang Liên Ngân SK

Nghiên cứu về viên nang Liên Ngân SK đã mang lại những kết quả ban đầu đầy hứa hẹn về tác dụng tăng cường miễn dịch và chống huyết khối. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn để khẳng định hiệu quả và an toàn của sản phẩm, cũng như để hiểu rõ hơn về cơ chế tác động của Liên Ngân SK.

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác dụng của Liên Ngân SK trên các mô hình bệnh lý khác nhau, cũng như trên người. Nghiên cứu lâm sàng sẽ giúp xác định liều dùng tối ưu, tác dụng phụ và tương tác thuốc của Liên Ngân SK. Việc phân tích thành phần hóa học của Liên Ngân SK cũng có thể giúp xác định các hoạt chất chính và cơ chế tác động của chúng.

6.1. Đánh giá toàn diện kết quả nghiên cứu và hạn chế cần khắc phục

Cần đánh giá toàn diện các kết quả nghiên cứu đã đạt được, bao gồm cả những kết quả tích cực và những hạn chế cần khắc phục. Các kết quả tích cực cần được phân tích kỹ lưỡng để xác định ý nghĩa lâm sàng và khả năng ứng dụng trong thực tế. Các hạn chế cần được chỉ ra rõ ràng và đề xuất các giải pháp để khắc phục trong các nghiên cứu tiếp theo. Ví dụ, cần có thêm các nhóm chứng để so sánh, cần tăng số lượng mẫu để tăng độ tin cậy của kết quả, và cần sử dụng các phương pháp đánh giá tiên tiến hơn.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo Nghiên cứu lâm sàng và phân tích hoạt chất

Các hướng nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào nghiên cứu lâm sàng và phân tích hoạt chất của Liên Ngân SK. Nghiên cứu lâm sàng sẽ giúp xác định hiệu quả và an toàn của sản phẩm trên người, cũng như xác định liều dùng tối ưu, tác dụng phụ và tương tác thuốc. Phân tích hoạt chất sẽ giúp xác định các thành phần hóa học chính của Liên Ngân SK và cơ chế tác động của chúng. Việc hiểu rõ cơ chế tác động sẽ giúp tối ưu hóa công thức và nâng cao hiệu quả của sản phẩm.

Tổng quan nghiên cứu

Hệ miễn dịch và huyết khối tĩnh mạch là hai lĩnh vực quan trọng trong y học hiện đại, có vai trò thiết yếu trong bảo vệ sức khỏe con người. Theo báo cáo của ngành y tế, các bệnh lý liên quan đến suy giảm miễn dịch và huyết khối tĩnh mạch đang có xu hướng gia tăng đáng kể trong những năm gần đây. Việc nâng cao hệ miễn dịch và phòng ngừa huyết khối có ý nghĩa quan trọng trong điều trị các bệnh tự miễn, ung thư và các bệnh mạn tính khác. Tuy nhiên, các thuốc kích thích miễn dịch hiện nay thường có giá thành cao hoặc độc tính, gây tác dụng phụ không mong muốn. Trong bối cảnh đó, y học cổ truyền với nguồn dược liệu phong phú và chi phí thấp được xem là giải pháp tiềm năng để phát triển các sản phẩm hỗ trợ tăng cường miễn dịch và chống huyết khối.

Luận văn tập trung nghiên cứu tác dụng của viên nang “Liên ngân SK” – một chế phẩm kết hợp các vị thuốc cổ truyền như Nhân sâm, Xuyên tâm liên, Kim ngân hoa, Đinh lăng và Sâm đại hành – trên động vật thực nghiệm. Mục tiêu chính là đánh giá khả năng tăng cường miễn dịch và chống huyết khối của viên nang này trên chuột nhắt trắng. Nghiên cứu được thực hiện tại Bộ môn Dược lý, Học viện Quân y từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2022, sử dụng các mô hình gây suy giảm miễn dịch bằng cyclophosphamide và mô hình huyết khối đuôi chuột bằng K-carrageenan. Kết quả nghiên cứu có thể góp phần mở rộng lựa chọn điều trị an toàn, hiệu quả và kinh tế cho các bệnh lý liên quan đến miễn dịch và huyết khối.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết miễn dịch học hiện đại và y học cổ truyền. Theo y học hiện đại, hệ miễn dịch gồm miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu, đóng vai trò bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Miễn dịch không đặc hiệu bao gồm các cơ chế cơ học, hóa học và sinh học, trong khi miễn dịch đặc hiệu liên quan đến các tế bào lympho và kháng thể. Huyết khối được định nghĩa là quá trình hình thành cục máu đông trong lòng mạch, gây tắc nghẽn mạch máu và các biến chứng nguy hiểm. Y học cổ truyền mô tả các chứng bệnh liên quan đến suy giảm miễn dịch và huyết khối trong phạm vi chứng hư lao, huyết chứng, huyết ứ, với các vị thuốc có tác dụng bổ khí, ích huyết, giải độc và tiêu viêm.

Viên nang “Liên ngân SK” kết hợp các vị thuốc có tác dụng dược lý đã được chứng minh như Xuyên tâm liên (kích thích miễn dịch, chống ung thư), Kim ngân hoa (kháng khuẩn, bảo vệ gan), Nhân sâm (tăng cường miễn dịch, chống stress), Đinh lăng (bổ khí, giải độc) và Sâm đại hành (tư âm dương huyết). Các thành phần này phối hợp nhằm tăng cường sức khỏe tổng thể, nâng cao miễn dịch và chống huyết khối.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng chuột nhắt trắng dòng Swiss, trọng lượng 18-20g, tổng số 100 con, chia làm hai nhóm chính: 50 con đánh giá tác dụng tăng cường miễn dịch và 50 con đánh giá tác dụng chống huyết khối. Mẫu được chọn ngẫu nhiên, nuôi dưỡng trong điều kiện chuẩn, đảm bảo tính đồng nhất và sức khỏe tốt.

Phương pháp gây suy giảm miễn dịch sử dụng cyclophosphamide tiêm phúc mạc với liều 110-150 mg/kg, gây giảm số lượng bạch cầu và tổn thương các cơ quan miễn dịch như lách, tuyến ức. Các nhóm chuột được cho uống viên nang “Liên ngân SK” với hai liều 720 mg/kg/ngày và 1440 mg/kg/ngày, so sánh với nhóm dùng 𝛽-glucan và nhóm chứng. Thời gian điều trị kéo dài 5 ngày.

Phương pháp đánh giá tác dụng chống huyết khối sử dụng mô hình huyết khối đuôi chuột bằng tiêm K-carrageenan liều 10 mg/kg, quan sát hình thành huyết khối sau 48 giờ. Các nhóm chuột được cho uống viên nang “Liên ngân SK” hoặc aspirin (25 mg/kg) trong 7 ngày trước khi gây huyết khối. Các chỉ số đông máu như số lượng tiểu cầu, fibrinogen, thời gian đông máu APTT, PT, TT được đo bằng máy xét nghiệm chuyên dụng.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng t-test và ANOVA để so sánh các nhóm, với mức ý nghĩa thống kê p < 0,05. Ngoài ra, mô bệnh học lách và tuyến ức được đánh giá bằng tiêu bản nhuộm HE để quan sát tổn thương và phục hồi tế bào miễn dịch.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác dụng tăng cường miễn dịch:

   • Trọng lượng cơ thể chuột giảm rõ rệt sau khi tiêm cyclophosphamide (giảm khoảng 0,94-0,97 g so với nhóm chứng, p < 0,01). Sau khi dùng viên nang “Liên ngân SK”, trọng lượng cơ thể hồi phục đáng kể, tăng trung bình 2,21-2,63 g, tương đương với nhóm dùng 𝛽-glucan (p < 0,01).
   • Trọng lượng lách và tuyến ức giảm đáng kể ở nhóm mô hình (giảm 0,032 g và 0,014 g so với nhóm chứng, p < 0,01). Viên nang “Liên ngân SK” giúp phục hồi trọng lượng các cơ quan này lên mức gần bằng nhóm chứng (tăng 0,024-0,027 g, p < 0,01).
   • Số lượng bạch cầu tổng giảm mạnh ở nhóm mô hình (giảm 0,48 G/L, p < 0,01), viên nang “Liên ngân SK” làm tăng số lượng bạch cầu lên 1,32-1,41 G/L, tương đương nhóm 𝛽-glucan (p < 0,01).
   • Nồng độ cytokine IL-2 và TNF-α trong huyết thanh giảm rõ ở nhóm mô hình (IL-2 giảm từ 102,35 pg/ml xuống 45,98 pg/ml; TNF-α giảm từ 264,81 pg/ml xuống 80,35 pg/ml, p < 0,01). Viên nang “Liên ngân SK” làm tăng nồng độ IL-2 lên 65,94-72,49 pg/ml và TNF-α lên 159,86-168,48 pg/ml (p < 0,01 so với mô hình).
   • Mô bệnh học lách và tuyến ức cho thấy sự giảm tế bào miễn dịch rõ rệt ở nhóm mô hình, trong khi các nhóm dùng viên nang “Liên ngân SK” và 𝛽-glucan có sự phục hồi tế bào vùng tủy trắng và vùng rìa.

2. Tác dụng chống huyết khối:

   • Sau 48 giờ tiêm K-carrageenan, phần trăm huyết khối đuôi chuột ở nhóm mô hình là 48,89%. Viên nang “Liên ngân SK” giảm phần trăm huyết khối xuống còn 28,86-31,36%, tương đương với nhóm dùng aspirin (23,12%), với sự khác biệt có ý nghĩa so với nhóm mô hình (p < 0,01).
   • Số lượng tiểu cầu và fibrinogen trong máu chuột giảm ở các nhóm dùng viên nang và aspirin so với nhóm chứng sinh lý, tuy nhiên không có sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm điều trị (p > 0,05).
   • Thời gian đông máu APTT, PT và TT có xu hướng kéo dài ở các nhóm dùng viên nang “Liên ngân SK” so với nhóm mô hình, cho thấy tác dụng chống đông máu tích cực.

Thảo luận kết quả

Viên nang “Liên ngân SK” thể hiện rõ khả năng tăng cường miễn dịch trên mô hình chuột bị suy giảm miễn dịch do cyclophosphamide, thể hiện qua việc phục hồi trọng lượng cơ thể, trọng lượng các cơ quan miễn dịch, số lượng bạch cầu và nồng độ cytokine IL-2, TNF-α. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác dụng kích thích miễn dịch của các thành phần như Nhân sâm và Xuyên tâm liên. Việc phục hồi mô bệnh học lách và tuyến ức cũng chứng minh hiệu quả bảo vệ và tái tạo tế bào miễn dịch.

Tác dụng chống huyết khối của viên nang được thể hiện qua giảm đáng kể phần trăm huyết khối đuôi chuột và cải thiện các chỉ số đông máu. Mức độ hiệu quả gần tương đương với aspirin, một thuốc chống huyết khối tiêu chuẩn, cho thấy tiềm năng ứng dụng của viên nang trong phòng ngừa và điều trị các bệnh lý huyết khối tĩnh mạch. Các thành phần thảo dược trong viên nang có thể phối hợp tác động lên nhiều cơ chế như ức chế kết tập tiểu cầu, giảm fibrinogen và điều hòa hệ thống đông máu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh trọng lượng cơ thể, trọng lượng lách, tuyến ức giữa các nhóm; biểu đồ đường thể hiện nồng độ cytokine theo thời gian; bảng số liệu các chỉ số huyết học và đông máu; hình ảnh mô bệnh học minh họa sự khác biệt tế bào miễn dịch.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phát triển sản phẩm viên nang “Liên ngân SK” thành thuốc hỗ trợ điều trị: Tập trung hoàn thiện quy trình sản xuất, kiểm định chất lượng, đảm bảo liều dùng an toàn và hiệu quả, hướng tới thị trường trong nước và xuất khẩu trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Công ty dược phẩm Santex phối hợp với Học viện Y – Dược học cổ truyền Việt Nam.

2. Mở rộng nghiên cứu lâm sàng trên người: Tiến hành các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn I và II để đánh giá tính an toàn và hiệu quả của viên nang trên bệnh nhân suy giảm miễn dịch và nguy cơ huyết khối trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Các bệnh viện chuyên khoa và trung tâm nghiên cứu y học cổ truyền.

3. Tăng cường đào tạo và phổ biến kiến thức về y học cổ truyền trong điều trị miễn dịch và huyết khối: Tổ chức hội thảo, tập huấn cho bác sĩ, dược sĩ và nhân viên y tế nhằm nâng cao nhận thức và ứng dụng sản phẩm trong thực tế. Thời gian thực hiện: liên tục trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Học viện Y – Dược học cổ truyền Việt Nam và các cơ sở y tế.

4. Khuyến khích nghiên cứu phối hợp y học cổ truyền và y học hiện đại: Phát triển các đề tài nghiên cứu đa ngành nhằm tối ưu hóa hiệu quả điều trị, giảm tác dụng phụ và chi phí điều trị. Chủ thể thực hiện: Các viện nghiên cứu, trường đại học và bệnh viện đa khoa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và giảng viên y học cổ truyền: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu khoa học về tác dụng dược lý của viên nang “Liên ngân SK”, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo và giảng dạy chuyên sâu về y học cổ truyền hiện đại.

2. Bác sĩ và nhân viên y tế chuyên ngành miễn dịch và huyết khối: Tham khảo để áp dụng các phương pháp điều trị kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại, nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ cho bệnh nhân.

3. Công ty dược phẩm và nhà sản xuất thuốc cổ truyền: Sử dụng kết quả nghiên cứu để phát triển sản phẩm mới, nâng cao chất lượng và giá trị cạnh tranh trên thị trường dược phẩm.

4. Sinh viên cao học và nghiên cứu sinh ngành y học cổ truyền, dược học: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các luận văn, đề tài nghiên cứu về dược lý, miễn dịch và huyết khối trong y học cổ truyền.

Câu hỏi thường gặp

1. Viên nang “Liên ngân SK” có an toàn khi sử dụng không?
   Nghiên cứu trên chuột nhắt trắng cho thấy viên nang không gây độc tính rõ rệt, các chỉ số huyết học và mô bệnh học không có dấu hiệu tổn thương nghiêm trọng. Tuy nhiên, cần thử nghiệm lâm sàng trên người để xác nhận an toàn tuyệt đối.

2. Tác dụng tăng cường miễn dịch của viên nang được đánh giá bằng những chỉ số nào?
   Tác dụng được đánh giá qua trọng lượng cơ thể, trọng lượng lách và tuyến ức, số lượng bạch cầu, nồng độ cytokine IL-2 và TNF-α trong huyết thanh, cùng với mô bệnh học các cơ quan miễn dịch.

3. Viên nang “Liên ngân SK” có thể thay thế aspirin trong điều trị huyết khối không?
   Viên nang có tác dụng chống huyết khối tương đương aspirin trên mô hình chuột, nhưng chưa đủ bằng chứng để thay thế hoàn toàn. Việc phối hợp hoặc sử dụng bổ trợ có thể là hướng đi phù hợp.

4. Liều dùng viên nang trên người được khuyến cáo như thế nào?
   Liều dùng dự kiến là 6 viên/người/ngày, tương đương khoảng 60 mg/kg/ngày, dựa trên quy đổi từ liều dùng trên chuột. Cần có hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ khi sử dụng.

5. Có thể ứng dụng viên nang trong các bệnh lý nào?
   Viên nang có tiềm năng hỗ trợ điều trị các bệnh suy giảm miễn dịch, bệnh tự miễn, ung thư, và phòng ngừa huyết khối tĩnh mạch, đặc biệt trong các trường hợp cần tăng cường miễn dịch và giảm nguy cơ đông máu.

Kết luận

• Viên nang “Liên ngân SK” có tác dụng tăng cường miễn dịch rõ rệt trên mô hình chuột suy giảm miễn dịch, thể hiện qua phục hồi trọng lượng cơ thể, các cơ quan miễn dịch, số lượng bạch cầu và cytokine huyết thanh.
• Viên nang cũng có tác dụng chống huyết khối hiệu quả, giảm phần trăm huyết khối đuôi chuột tương đương với aspirin.
• Các thành phần thảo dược trong viên nang phối hợp đa cơ chế, vừa tăng cường miễn dịch vừa chống đông máu, phù hợp với nguyên lý y học cổ truyền.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển sản phẩm an toàn, hiệu quả và kinh tế cho điều trị các bệnh lý liên quan miễn dịch và huyết khối.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào nghiên cứu lâm sàng, hoàn thiện quy trình sản xuất và phổ biến ứng dụng trong y tế.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp dược phẩm phối hợp triển khai thử nghiệm lâm sàng và phát triển sản phẩm để đưa viên nang “Liên ngân SK” vào sử dụng rộng rãi, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng.