Tổng quan nghiên cứu

Bỏng là một trong những chấn thương phổ biến và nghiêm trọng trên toàn cầu, với khoảng 11,122 trường hợp mới được ghi nhận trong năm 2019. Bỏng nhiệt chiếm tỷ lệ cao nhất, từ 84% đến 94% tổng số ca bỏng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính bỏng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu với hơn 300.000 ca mỗi năm. Tại Việt Nam, tai nạn bỏng đứng thứ hai sau tai nạn giao thông, với khoảng 800.000 bệnh nhân mỗi năm. Vấn đề nhiễm khuẩn tại tổn thương bỏng là nguyên nhân chính làm chậm quá trình lành vết thương và tăng nguy cơ tử vong. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá tác dụng sinh học của cao xoa chứa thành phần chính lá Thuốc bỏng (Kalanchoe pinnata) trên mô hình động vật thực nghiệm gây bỏng, tập trung vào ba mục tiêu chính: đánh giá độc tính tại chỗ, khảo sát tác dụng làm lành tổn thương bỏng và xác định khả năng kháng khuẩn của cao xoa trên tổn thương bỏng nhiễm vi khuẩn Staphylococcus aureus. Nghiên cứu được thực hiện tại Trường Đại học Y Dược Cần Thơ trong năm 2022, sử dụng mô hình động vật thỏ và chuột nhắt trắng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các chế phẩm điều trị bỏng từ nguồn dược liệu trong nước, góp phần giảm chi phí và nâng cao hiệu quả điều trị bỏng tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về quá trình lành vết thương bỏng: Quá trình này gồm ba giai đoạn chính là viêm cấp, tăng sinh mô mới và sửa chữa mô, chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố tại chỗ và toàn thân như nhiễm khuẩn, dinh dưỡng và miễn dịch.
  • Mô hình độc tính tại chỗ theo hướng dẫn của OECD 404 và Quyết định 3113/1999/QĐ-BYT: Đánh giá mức độ kích ứng da của sản phẩm dùng ngoài da trên thỏ trắng.
  • Mô hình gây bỏng nhiệt bằng hơi nước trên chuột nhắt trắng: Thiết kế mô hình bỏng độ 2 với các thời gian tiếp xúc hơi nước 1, 3 và 7 giây để tái tạo tổn thương bỏng với mức độ khác nhau.
  • Mô hình nhiễm khuẩn bỏng với vi khuẩn Staphylococcus aureus ATCC 29213: Xác định nồng độ vi khuẩn phù hợp để gây nhiễm khuẩn trên tổn thương bỏng và đánh giá tác dụng kháng khuẩn của cao xoa.

Các khái niệm chính bao gồm: độc tính tại chỗ, tổn thương bỏng nhiệt, quá trình lành vết thương, nhiễm khuẩn bỏng, và tác dụng kháng khuẩn của dược liệu.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ các thí nghiệm trên động vật gồm thỏ trắng (đánh giá độc tính tại chỗ) và chuột nhắt trắng Swiss albino (khảo sát mô hình bỏng, tác dụng làm lành vết thương và kháng khuẩn).
  • Cỡ mẫu: 3 thỏ trắng cho nghiên cứu độc tính; 18 chuột nhắt trắng cho khảo sát mô hình bỏng; 30 chuột nhắt trắng cho nghiên cứu tác dụng điều trị và kháng khuẩn.
  • Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu ngẫu nhiên, phân chia theo giới tính và nhóm điều trị.
  • Phương pháp phân tích: Đánh giá mức độ kích ứng da dựa trên điểm ban đỏ và phù nề theo tiêu chuẩn OECD; đo diện tích tổn thương bỏng bằng phần mềm ImageJ; phân lập và định danh vi khuẩn trên môi trường Blood agar; phân tích số liệu bằng Microsoft Excel 2010 với mức ý nghĩa thống kê p < 0,05.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong năm 2022 tại Liên Bộ môn Dược lý – Dược lâm sàng và Bộ môn Vi sinh, Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, với các giai đoạn bào chế cao xoa, thử nghiệm độc tính, khảo sát mô hình bỏng, đánh giá tác dụng điều trị và kháng khuẩn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Độc tính tại chỗ: Cao xoa chứa lá Thuốc bỏng không gây kích ứng da nghiêm trọng trên thỏ trắng. Điểm kích ứng trung bình thấp, dao động từ 0 đến 0,6, thuộc nhóm không đáng kể đến nhẹ. Thỏ thử nghiệm không có biểu hiện phù nề hay ban đỏ rõ rệt, hoạt động sinh hoạt bình thường.

  2. Khảo sát mô hình bỏng nhiệt: Tiếp xúc hơi nước trong 1 giây gây bỏng độ 1 với tổn thương đỏ, phồng rộp nhẹ; 3 giây gây bỏng độ 2 với hoại tử ướt, viêm nề mạnh; 7 giây gây bỏng độ 3-4 với hoại tử ướt và khô xen kẽ, viêm mủ nặng. Tỷ lệ tử vong chuột tăng theo thời gian tiếp xúc, phản ánh mức độ tổn thương sâu và nghiêm trọng.

  3. Tác dụng làm lành tổn thương bỏng: Cao xoa lá Thuốc bỏng liều cao (0,1g x 6 lần/ngày) giúp giảm diện tích tổn thương bỏng nhanh hơn so với nhóm chứng và nhóm dùng sulfadiazin bạc 1%. Sau 14 ngày, tỷ lệ phục hồi tổn thương bỏng ở nhóm cao xoa liều cao đạt khoảng 85%, cao hơn 15-20% so với nhóm chứng.

  4. Khả năng kháng khuẩn: Cao xoa chứa lá Thuốc bỏng thể hiện tác dụng kháng khuẩn in vivo trên mô hình bỏng nhiễm Staphylococcus aureus. Tỷ lệ chuột chết trong nhóm dùng cao xoa thấp hơn đáng kể so với nhóm mô hình và nhóm dùng tá dược. Mức độ hoại tử và viêm tại tổn thương bỏng giảm rõ rệt, được đánh giá bằng phần mềm ImageJ.

Thảo luận kết quả

Kết quả độc tính tại chỗ cho thấy cao xoa lá Thuốc bỏng an toàn khi sử dụng ngoài da, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về thử nghiệm kích ứng da. Mô hình bỏng nhiệt bằng hơi nước tái tạo chính xác các mức độ tổn thương bỏng, giúp đánh giá hiệu quả điều trị trong điều kiện thực nghiệm. Tác dụng làm lành tổn thương bỏng của cao xoa có thể được giải thích bởi các hoạt chất flavonoid, phenolic và bufadienolid trong lá Thuốc bỏng, có khả năng giảm viêm, chống oxy hóa và kích thích tái tạo mô. So với sulfadiazin bạc 1%, cao xoa lá Thuốc bỏng không chỉ giảm diện tích tổn thương mà còn hạn chế tác dụng phụ do bạc sulfadiazin gây ra. Khả năng kháng khuẩn của cao xoa được củng cố bởi sự giảm tỷ lệ tử vong và mức độ hoại tử trên mô hình nhiễm khuẩn Staphylococcus aureus, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hoạt tính kháng khuẩn của Kalanchoe pinnata. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ phục hồi tổn thương bỏng và tỷ lệ tử vong giữa các nhóm, cũng như bảng điểm kích ứng da chi tiết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển sản phẩm cao xoa chứa lá Thuốc bỏng: Đẩy mạnh nghiên cứu và hoàn thiện công thức bào chế để đưa vào sản xuất đại trà, nhằm cung cấp sản phẩm điều trị bỏng an toàn, hiệu quả và giá thành hợp lý trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: các công ty dược phẩm trong nước phối hợp với viện nghiên cứu.

  2. Ứng dụng trong điều trị lâm sàng: Khuyến nghị sử dụng cao xoa lá Thuốc bỏng trong điều trị bỏng độ 1 và 2 tại các cơ sở y tế tuyến cơ sở, giúp giảm chi phí và hạn chế tác dụng phụ của thuốc kháng khuẩn truyền thống. Thời gian áp dụng: ngay sau khi hoàn thiện thử nghiệm lâm sàng.

  3. Nâng cao nhận thức và đào tạo: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo cho cán bộ y tế về công dụng và cách sử dụng cao xoa lá Thuốc bỏng, đồng thời phổ biến kiến thức cho cộng đồng về sử dụng dược liệu trong điều trị bỏng. Chủ thể: Bộ Y tế, các trường đại học y dược, trong vòng 1 năm.

  4. Mở rộng nghiên cứu: Tiếp tục nghiên cứu tác dụng của cao xoa lá Thuốc bỏng trên các mô hình bỏng sâu hơn và các loại vi khuẩn khác, cũng như đánh giá độc tính toàn thân và dược động học để đảm bảo an toàn lâu dài. Thời gian: 3-5 năm tới, do các viện nghiên cứu chuyên sâu thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu dược học và y học cổ truyền: Nghiên cứu cơ sở khoa học về tác dụng sinh học của dược liệu Kalanchoe pinnata, làm nền tảng cho các đề tài phát triển thuốc mới.

  2. Bác sĩ và nhân viên y tế điều trị bỏng: Áp dụng kiến thức về mô hình bỏng và hiệu quả điều trị của cao xoa lá Thuốc bỏng trong thực hành lâm sàng, nâng cao hiệu quả điều trị và giảm biến chứng.

  3. Cơ sở sản xuất dược phẩm: Tham khảo quy trình bào chế, đánh giá độc tính và hiệu quả sinh học để phát triển sản phẩm thuốc điều trị bỏng từ nguồn nguyên liệu trong nước.

  4. Sinh viên và học viên cao học ngành Dược lý, Dược lâm sàng: Học tập phương pháp nghiên cứu thực nghiệm, xử lý số liệu và phân tích kết quả trong lĩnh vực dược học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cao xoa lá Thuốc bỏng có an toàn khi sử dụng ngoài da không?
    Nghiên cứu cho thấy cao xoa không gây kích ứng da nghiêm trọng trên thỏ trắng, điểm kích ứng trung bình thấp, chứng tỏ an toàn khi dùng ngoài da.

  2. Mô hình bỏng nhiệt bằng hơi nước có tái tạo chính xác tổn thương bỏng không?
    Mô hình này tạo ra các mức độ bỏng từ độ 1 đến độ 3-4 tùy thời gian tiếp xúc, phù hợp để đánh giá hiệu quả điều trị trong nghiên cứu tiền lâm sàng.

  3. Cao xoa lá Thuốc bỏng có tác dụng làm lành vết thương bỏng nhanh hơn thuốc sulfadiazin bạc không?
    Kết quả cho thấy cao xoa liều cao giúp giảm diện tích tổn thương bỏng nhanh hơn khoảng 15-20% so với sulfadiazin bạc sau 14 ngày.

  4. Khả năng kháng khuẩn của cao xoa lá Thuốc bỏng như thế nào?
    Cao xoa thể hiện khả năng kháng khuẩn in vivo trên mô hình nhiễm Staphylococcus aureus, giảm tỷ lệ tử vong và mức độ hoại tử tại tổn thương bỏng.

  5. Có thể áp dụng cao xoa lá Thuốc bỏng trong điều trị lâm sàng không?
    Với kết quả an toàn và hiệu quả, cao xoa có tiềm năng được ứng dụng trong điều trị bỏng độ 1 và 2, đặc biệt tại các cơ sở y tế tuyến cơ sở.

Kết luận

  • Cao xoa chứa thành phần lá Thuốc bỏng Kalanchoe pinnata không gây kích ứng da nghiêm trọng, đảm bảo an toàn khi sử dụng ngoài da.
  • Mô hình bỏng nhiệt bằng hơi nước trên chuột nhắt trắng tái tạo chính xác các mức độ tổn thương bỏng, phù hợp cho nghiên cứu tiền lâm sàng.
  • Cao xoa lá Thuốc bỏng giúp tăng tốc độ lành tổn thương bỏng, vượt trội hơn so với thuốc sulfadiazin bạc 1%.
  • Sản phẩm có khả năng kháng khuẩn hiệu quả trên mô hình bỏng nhiễm Staphylococcus aureus, giảm biến chứng nhiễm khuẩn.
  • Đề xuất phát triển sản phẩm và ứng dụng trong điều trị lâm sàng, đồng thời mở rộng nghiên cứu để hoàn thiện hồ sơ khoa học và đảm bảo an toàn lâu dài.

Hành động tiếp theo là tiến hành thử nghiệm lâm sàng mở rộng và phối hợp với các đơn vị sản xuất để đưa cao xoa lá Thuốc bỏng vào sử dụng rộng rãi, góp phần nâng cao chất lượng điều trị bỏng tại Việt Nam.