Nghiên Cứu Tác Động Của Thu Nhập Ngoài Lãi Đến Hiệu Quả Hoạt Động Của Ngân Hàng Thương Mại Tại Khu Vực ASEAN

Sự thay đổi trong cơ cấu thu nhập của các ngân hàng, giảm dần thu từ lãi và tăng cường thu từ các hoạt động ngoài lãi như dịch vụ, đầu tư, chứng khoán, môi giới và tư vấn, là một xu hướng rõ rệt. Các hoạt động tín dụng tiềm ẩn rủi ro cao, và hạn mức tín dụng bị hạn chế bởi ngân hàng nhà nước. Điều này thúc đẩy các ngân hàng tìm kiếm nguồn thu nhập mới từ các dịch vụ phi tín dụng. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ ngân hàng cũng đóng góp vào việc tăng nhu cầu về dịch vụ tiện ích, hiện đại và an toàn từ phía khách hàng.

Các nghiên cứu trước đây chưa đưa ra kết luận thống nhất về mối quan hệ giữa thu nhập ngoài lãi và hiệu quả hoạt động ngân hàng. Tác động có thể thay đổi tùy theo điều kiện quốc gia và sự phát triển của hệ thống tài chính. Do đó, nghiên cứu này tập trung vào các nước trong khu vực ASEAN, nơi có các nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ. Nghiên cứu nhằm cung cấp các kết luận phù hợp giúp các nhà làm chính sách và quản trị ngân hàng đưa ra các quyết định sáng suốt.

Các khoản vay ngân hàng tiềm ẩn rủi ro tín dụng và biến động của lãi suất, trong khi thu nhập ngoài lãi từ các hoạt động dựa trên phí có thể biến động hơn. Chi phí chủ yếu trong các hoạt động cho vay là chi phí lãi suất, còn chi phí trong các sản phẩm dịch vụ thu phí chủ yếu là chi phí cố định hoặc bán cố định. Do đó, các hoạt động dựa trên phí có thể đòi hỏi đòn bẩy hoạt động lớn hơn, khiến thu nhập của ngân hàng dễ bị giảm sút khi doanh thu giảm.

Về mặt lý thuyết, đa dạng hóa thu nhập và tăng tỷ lệ thu nhập ngoài lãi có thể tạo ra nguồn thu nhập hoạt động ổn định hơn cho ngân hàng, từ đó cải thiện hiệu quả kinh doanh có điều chỉnh rủi ro (Odesanmi và Wolfe, 2007). Tuy nhiên, các nghiên cứu thực nghiệm không hoàn toàn ủng hộ điều này. Một số nghiên cứu cho thấy thu nhập ngoài lãi có thể làm tăng rủi ro cho các NHTM.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng thu nhập ngoài lãi có thể làm tăng rủi ro cho các NHTM. Nghiên cứu của Delpachitra và Lester (2013); Lepetit, Nys, Rous, và Tarazi (2008); Li và Zhang (2013); Maudos (2017); và Williams (2016) đều ủng hộ quan điểm này. Các nghiên cứu này gợi ý rằng việc tăng cường thu nhập ngoài lãi cần được quản lý cẩn thận để tránh gây ra những tác động tiêu cực đến sự ổn định của ngân hàng.

Dữ liệu được thu thập từ cơ sở dữ liệu Thomson Reuters, bao gồm cả dữ liệu vi mô cấp ngân hàng và vĩ mô cấp quốc gia của khu vực ASEAN trong giai đoạn 2008 – 2020. Nghiên cứu được tiến hành với dữ liệu của 36 ngân hàng thương mại tại các quốc gia trong khu vực ASEAN, bao gồm: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thailand và Việt Nam.

Phân tích Bayes với dữ liệu bảng được áp dụng để ước lượng các mô hình nhằm xác định xác suất xảy ra giả thuyết. Ưu điểm của phân tích Bayes so với giá trị p-value là nó cho thấy xác suất xảy ra giả thuyết. Việc sử dụng phân tích Bayes có thể đưa ra kết luận toàn diện hơn về các giả thuyết nghiên cứu so với các phân tích dựa trên p-value trước đây.

Để xác định các ngưỡng và đánh giá tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả hoạt động của NHTM tại khu vực ASEAN tương ứng với các ngưỡng này, chúng tôi sử dụng mô hình hồi quy ngưỡng đối với dữ liệu bảng được đề xuất bởi Hansen (1999). Đây là một đóng góp mới của nghiên cứu này so với các nghiên cứu trước đây, giúp xác định rõ hơn tác động của thu nhập ngoài lãi ở các mức khác nhau.

Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp bằng chứng cho tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại. Kết quả nghiên cứu này sẽ củng cố và bổ sung cho các lý thuyết tài chính doanh nghiệp đương đại như lý thuyết thông tin hữu ích, lý thuyết người đại diện, lý thuyết các bên liên quan.

Các kết luận phù hợp với các quốc gia trong khu vực ASEAN có thể giúp các nhà làm chính sách và quản trị ngân hàng có những chính sách phù hợp nhằm gia tăng hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại, từ đó tạo động lực cho hoạt động nền kinh tế và gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Nghiên cứu này có ý nghĩa thực tiễn lớn, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của ngành ngân hàng.

Trên cơ sở tận dụng kết quả nghiên cứu tại khu vực ASEAN, các hàm ý chính sách mà nghiên cứu này rút ra có thể đề xuất riêng cho các NHTM trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các ngân hàng tại TP.HCM đang nỗ lực để phát triển và cạnh tranh trên thị trường.

Nghiên cứu này đi sâu vào việc phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt động và thu nhập ngoài lãi của các NHTM trong khu vực ASEAN. Mục tiêu là hiểu rõ hơn về cơ cấu thu nhập và hiệu quả sử dụng nguồn lực của các ngân hàng, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp.

Một trong những mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả hoạt động của các NHTM trong khu vực ASEAN. Kết quả đánh giá sẽ cung cấp bằng chứng thực nghiệm để xác định liệu việc tăng cường thu nhập ngoài lãi có thực sự cải thiện hiệu quả hoạt động hay không.

Nghiên cứu này cũng tập trung vào việc xác định ngưỡng thu nhập ngoài lãi tối ưu, tức là mức độ thu nhập ngoài lãi mà tại đó tác động đến hiệu quả hoạt động là lớn nhất. Việc xác định ngưỡng này có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng chiến lược phát triển cho các NHTM.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu vi mô cấp ngân hàng và vĩ mô cấp quốc gia của khu vực ASEAN trong giai đoạn 2008-2020. Nghiên cứu được thực hiện với dữ liệu của 36 ngân hàng thương mại tại các quốc gia trong khu vực ASEAN, bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thailand và Việt Nam. Dữ liệu được thu thập từ cơ sở dữ liệu Thomson Reuters.

Để đạt được các mục tiêu nghiên cứu, đề tài sử dụng các phương pháp định tính và định lượng cụ thể như sau: phân tích các nghiên cứu liên quan, phát triển các giả thuyết nghiên cứu, thiết lập và đề xuất các biến cho mô hình hồi quy để kiểm chứng các giả thuyết, sử dụng phương pháp hồi quy tác động cố định (Fixed Effects), phân tích Bayes và mô hình hồi quy ngưỡng của Hansen (1999).

Về mặt lý thuyết, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp bằng chứng cho tác động của thu nhập ngoài lãi đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại. Về mặt phương pháp, việc sử dụng phân tích Bayes có thể đưa ra kết luận toàn diện hơn và việc sử dụng mô hình hồi quy ngưỡng của Hansen (1999) cũng là một đóng góp mới. Về mặt thực tiễn, các kết luận phù hợp có thể giúp các nhà làm chính sách và quản trị ngân hàng đưa ra quyết định phù hợp.