Nghiên Cứu Tác Động Của Kinh Tế Đối Với Thương Mại Địa Phương

• Người hướng dẫn: PTS. Phạm Duy Liêm
• Trường học: Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Kinh Tế
• Đề tài: Nghiên Cứu Tác Động Của Kinh Tế Đối Với Thương Mại Địa Phương
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Nghiên cứu về tự do hóa thương mại
• 1.2. Nghiên cứu ngoài nước
• 1.3. Nghiên cứu về vận tải biển
• 1.4. Nghiên cứu ngoài nước
• 1.5. Nghiên cứu về mô hình tác động
• 1.6. Nghiên cứu ngoài nước
• 1.7. Một số kết luận rút ra từ tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.8. Về hoạt động kinh doanh vận tải biển trong mối quan hệ với tự do hóa thương mại
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHỦ YẾU VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI ĐẾN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRONG LĨNH VỰC VẬN TẢI BIỂN
• 2.1. Một số khái niệm liên quan đến tự do hóa thương mại
• 2.2. Sự hình thành của tự do hóa thương mại
• 2.3. Nguyên tắc thương mại quốc tế
• 2.4. Nguyên tắc thương mại không có sự phân biệt đối xử
• 2.5. Nguyên tắc dành cho sự đa dạng phát triển và chậm phát triển những điều kiện thuận lợi hơn
• 2.6. Lý luận về kinh doanh vận tải biển
• 2.7. Thuật ngữ có liên quan đến kinh doanh vận tải biển
• 2.8. Lịch sử hình thành vận tải biển Việt Nam
• 2.9. Đặc điểm hoạt động kinh doanh vận tải biển
• 2.10. Mô hình nghiên cứu về tác động của tự do hóa thương mại đến hoạt động kinh doanh vận tải biển
• 2.11. Định hướng xây dựng mô hình nghiên cứu về tác động của tự do hóa thương mại đến hoạt động kinh doanh vận tải biển tại Hải Phòng
• 2.12. Xác lập biến độ lập thể thể hiện tự do hóa thương mại của Việt Nam
• 2.13. Xác lập biến phụ thuộc thể hiện hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI ĐẾN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRONG LĨNH VỰC VẬN TẢI BIỂN TẠI HẢI PHÒNG
• 3.1. Thực trạng về tự do hóa thương mại của Việt Nam
• 3.2. Cam kết, thỏa thuận thương mại của Việt Nam
• 3.3. Tiến trình thực thi tự do hóa thương mại tại Việt Nam
• 3.4. Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ASEAN
• 3.5. Khu vực mậu dịch tự do ASEAN
• 3.6. Hiệp định thương mại Việt - Mỹ
• 3.7. Tổ chức thương mại thế giới WTO
• 3.8. Kết quả đạt được trong tiến trình thực thi tự do hóa thương mại của Việt Nam
• 3.9. Tổng thu nhập quốc nội
• 3.10. Tổng vốn đầu tư ngoài nước
• 3.11. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu
• 3.12. Thực trạng hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng
• 3.13. Giới thiệu chung về Thành phố Hải Phòng
• 3.14. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên
• 3.15. Thực trạng hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng
• 3.16. Đối với hệ thống cảng biển
• 3.17. Đối với đội tàu
• 3.18. Tác động của tự do hóa thương mại đến hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng
• 3.19. Cơ sở xây dựng biến giả định
• 3.20. Xây dựng mô hình đo tác động của tự do hóa thương mại đến lĩnh vực kinh doanh vận tải biển tại Hải Phòng
• 3.21. Cơ sở dữ liệu
• 4. CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRONG LĨNH VỰC VẬN TẢI BIỂN TẠI HẢI PHÒNG TRONG BỐI CẢNH TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI
• 4.1. Cơ sở phát triển lĩnh vực kinh doanh vận tải biển dựa trên quan điểm và định hướng phát triển
• 4.2. Cơ sở phát triển lĩnh vực kinh doanh vận tải biển dựa trên quan điểm và định hướng của Nhà nước
• 4.3. Quan điểm của Đảng
• 4.4. Quan điểm của Nhà nước
• 4.5. Cơ sở phát triển lĩnh vực kinh doanh vận tải biển dựa trên quan điểm và định hướng của Thành phố Hải Phòng
• 4.6. Quan điểm, định hướng phát triển vận tải biển của Đảng
• 4.7. Mục tiêu và nhiệm vụ phát triển vận tải biển của Thành phố
• 4.8. Cam kết quốc tế về dịch vụ vận tải biển trong khuôn khổ tự do hóa thương mại của Việt Nam
• 4.9. Hệ thống cam kết quốc tế về dịch vụ vận tải biển trong khuôn khổ tự do hóa thương mại của Việt Nam
• 4.10. Cam kết song phương của Việt Nam
• 4.11. Cam kết của Việt Nam trong WTO
• 4.12. Cam kết trong ASEAN
• 4.13. Cam kết trong ASEM, APEC và các tổ chức kinh tế thương mại khu vực
• 4.14. Cam kết trong Hiệp định Đối tác Kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) và EVFTA
• 4.15. Giải pháp về phát triển hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng trong bối cảnh tự do hóa thương mại
• 4.16. Nhóm giải pháp đối với doanh nghiệp
• 4.17. Nhóm giải pháp đối với cơ quan quản lý
• 4.18. Tăng cường hoạt động kết nối liên quan đến cam kết về tự do hóa thương mại
• 4.19. Kiến nghị về phát triển hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng trong bối cảnh tự do hóa thương mại
• 4.20. Nâng cao chất lượng, tăng cường quản lý Nhà nước, thực hiện cải cách thủ tục hành chính
• 4.21. Kiến nghị với UBND thành phố Hải Phòng
• 4.22. Phát triển nguồn nhân lực chung của thành phố
• 4.23. Đối với hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu
• 4.24. Đối với lĩnh vực kinh doanh vận tải biển
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Tác Động Kinh Tế Đối Với Thương Mại Địa Phương

Tự do hóa thương mại là xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Các quốc gia đều nhận thức rõ tầm quan trọng và lợi ích khi tham gia vào quá trình này. Việt Nam cũng không ngoại lệ, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế thông qua các hiệp định song phương và đa phương. Mốc quan trọng là Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ (BTA) năm 2000, tiếp theo là gia nhập WTO. Khi thực hiện tự do hóa thương mại, các quốc gia cần xác định các ngành kinh tế chủ đạo có lợi thế cạnh tranh để ưu tiên phát triển. Đối với Việt Nam, điều kiện địa lý thuận lợi cho phát triển kinh tế biển, đặc biệt là kinh doanh vận tải biển. Nghị quyết số 09-NQ/TW về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 xác định kinh tế hàng hải là ngành kinh tế đứng thứ 2 sau Dầu khí, phấn đấu vươn lên dẫn đầu sau 20 năm. Đây là cơ sở quan trọng cho chiến lược phát triển vận tải biển trong tương lai.

1.1. Vai Trò Của Thương Mại Địa Phương Trong Phát Triển Kinh Tế

Thương mại địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Nó cũng góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng bằng cách hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa, bảo tồn văn hóa địa phương và giảm thiểu tác động môi trường. Thương mại địa phương tạo ra sự kết nối giữa người sản xuất và người tiêu dùng, giúp tăng cường tính tự chủ và khả năng phục hồi của nền kinh tế địa phương trước các biến động bên ngoài.

1.2. Tác Động Của Toàn Cầu Hóa Lên Thương Mại Địa Phương

Toàn cầu hóa và thương mại quốc tế có tác động lớn đến thương mại địa phương. Một mặt, nó mở ra cơ hội tiếp cận thị trường mới và nguồn cung ứng đa dạng hơn. Mặt khác, nó cũng tạo ra sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp lớn và các sản phẩm nhập khẩu giá rẻ, đe dọa sự tồn tại của các doanh nghiệp nhỏ và vừa địa phương. Để đối phó với những thách thức này, các doanh nghiệp địa phương cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới sáng tạo và xây dựng thương hiệu mạnh.

II. Thách Thức Từ Tự Do Hóa Thương Mại Với Kinh Tế Địa Phương

Vận tải biển chiếm 70-80% lưu chuyển hàng hóa thương mại, đóng góp vào giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, thúc đẩy kinh tế phát triển, nhất là trong hoạt động xuất - nhập khẩu. Khi Việt Nam tham gia vào xu thế toàn cầu là tự do hóa thương mại, cả chính phủ và các doanh nghiệp vận tải biển đều trông chờ những cơ hội, những tác động tích cực đến lĩnh vực này. Đó có thể là sự cạnh tranh để được cọ xát và lớn mạnh hơn, và có thể là sự hợp tác để cùng hưởng lợi, cùng xây dựng và phát triển mối quan hệ. Tuy nhiên, những năm gần đây, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực vận tải biển Việt Nam đã và đang gặp rất nhiều bất ổn vì yếu tố khách quan do suy thoái kinh tế toàn cầu là phần nhiều, nhưng cũng không thể chối bỏ rằng trong xu thế tự do hóa này, lĩnh vực vận tải biển của Việt Nam đã, đang và sẽ phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức.

2.1. Cạnh Tranh Từ Các Doanh Nghiệp Nước Ngoài

Tự do hóa thương mại tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nước ngoài xâm nhập thị trường địa phương, mang theo nguồn vốn lớn, công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm quản lý chuyên nghiệp. Điều này tạo ra áp lực cạnh tranh rất lớn đối với các doanh nghiệp địa phương, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn có nguồn lực hạn chế và khả năng thích ứng chậm. Để tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp địa phương cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới sáng tạo và tìm kiếm các thị trường ngách.

2.2. Rủi Ro Mất Việc Làm Tại Các Doanh Nghiệp Địa Phương

Khi các doanh nghiệp địa phương không thể cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài, họ có thể phải thu hẹp quy mô sản xuất, thậm chí đóng cửa, dẫn đến tình trạng mất việc làm cho người lao động địa phương. Điều này gây ra những hệ lụy tiêu cực về mặt xã hội, như tăng tỷ lệ thất nghiệp, giảm thu nhập và gia tăng bất bình đẳng. Để giảm thiểu rủi ro này, cần có các chính sách hỗ trợ đào tạo lại nghề cho người lao động, khuyến khích khởi nghiệp và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp địa phương tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ.

2.3. Ảnh Hưởng Đến Chuỗi Cung Ứng Địa Phương

Tự do hóa thương mại có thể làm thay đổi chuỗi cung ứng địa phương, khi các doanh nghiệp địa phương có xu hướng nhập khẩu nguyên vật liệu và linh kiện từ nước ngoài để giảm chi phí. Điều này làm suy yếu các nhà cung cấp địa phương và làm giảm tính liên kết giữa các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng. Để duy trì và phát triển chuỗi cung ứng địa phương, cần có các chính sách khuyến khích sử dụng nguyên vật liệu và dịch vụ địa phương, hỗ trợ các nhà cung cấp địa phương nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp địa phương tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

III. Giải Pháp Phát Triển Thương Mại Địa Phương Bền Vững

Trong số các tỉnh thành của Việt Nam có hoạt động vận tải biển mạnh mẽ, Hải Phòng được coi là một Việt Nam thu nhỏ với đa dạng các loại hình dịch vụ vận chuyển, dịch vụ hàng hải cũng như hệ thống cảng biển bến bãi. Có thể nói khi nghiên cứu lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng cũng phần nào thấy được lĩnh vực vận tải biển Việt Nam trong đó. Hải Phòng là một thành phố cảng với lưu lượng hàng hóa ra vào hàng năm cũng chiếm một tỉ lệ đáng kể trong tổng số của cả nước. Hải Phòng có vị trí quan trọng về kinh tế, xã hội, và an ninh, quốc phòng của vùng Đông Bắc Bộ và cả nước, nằm trên hai hành lang - một vành đai hợp tác kinh tế Việt Nam - Trung Quốc, một tự tăng trưởng của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Hải Phòng với vị trí địa lý vô cùng thuận lợi là cửa ngõ ra biển quan trọng bậc nhất của các tỉnh phía Bắc, với hệ thống cảng biển phát triển từ rất sớm, từ những năm 70 thế kỷ 19. Trong những năm gần đây, lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển Hải Phòng tăng trưởng nhanh và ổn định. Tỷ lệ tăng trưởng trung bình trong các năm qua của hàng hóa đạt 19% /năm và hàng container đạt 29% /năm. Lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng Hải Phòng tăng...

3.1. Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Địa Phương Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh

Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp địa phương nâng cao năng lực cạnh tranh, như cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, tạo điều kiện tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ, và giảm thiểu các thủ tục hành chính phiền hà. Các doanh nghiệp địa phương cũng cần chủ động đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, xây dựng thương hiệu mạnh và tìm kiếm các thị trường ngách.

3.2. Xây Dựng Chuỗi Giá Trị Địa Phương

Cần khuyến khích các doanh nghiệp địa phương liên kết với nhau để tạo thành chuỗi giá trị địa phương, từ sản xuất đến phân phối và tiêu thụ. Điều này giúp tăng cường tính tự chủ và khả năng phục hồi của nền kinh tế địa phương, đồng thời tạo ra nhiều việc làm và thu nhập cho người dân. Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ xây dựng chuỗi giá trị địa phương, như cung cấp thông tin, hỗ trợ kết nối các doanh nghiệp, và tạo điều kiện tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ.

3.3. Phát Triển Du Lịch Địa Phương

Du lịch địa phương là một nguồn thu quan trọng cho kinh tế địa phương, đồng thời giúp bảo tồn văn hóa địa phương và tạo ra nhiều việc làm cho người dân. Cần phát triển du lịch địa phương theo hướng bền vững, chú trọng bảo vệ môi trường và tôn trọng văn hóa địa phương. Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch địa phương, như đầu tư vào cơ sở hạ tầng, quảng bá du lịch, và đào tạo nguồn nhân lực.

IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Về Tác Động Kinh Tế Tại Hải Phòng

Hải Phòng được coi là một Việt Nam thu nhỏ với đa dạng các loại hình dịch vụ vận chuyển, dịch vụ hàng hải cũng như hệ thống cảng biển bến bãi. Có thể nói khi nghiên cứu lĩnh vực vận tải biển tại Hải Phòng cũng phần nào thấy được lĩnh vực vận tải biển Việt Nam trong đó. Hải Phòng là một thành phố cảng với lưu lượng hàng hóa ra vào hàng năm cũng chiếm một tỉ lệ đáng kể trong tổng số của cả nước. Hải Phòng có vị trí quan trọng về kinh tế, xã hội, và an ninh, quốc phòng của vùng Đông Bắc Bộ và cả nước, nằm trên hai hành lang - một vành đai hợp tác kinh tế Việt Nam - Trung Quốc, một tự tăng trưởng của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Hải Phòng với vị trí địa lý vô cùng thuận lợi là cửa ngõ ra biển quan trọng bậc nhất của các tỉnh phía Bắc, với hệ thống cảng biển phát triển từ rất sớm, từ những năm 70 thế kỷ 19. Trong những năm gần đây, lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển Hải Phòng tăng trưởng nhanh và ổn định. Tỷ lệ tăng trưởng trung bình trong các năm qua của hàng hóa đạt 19% /năm và hàng container đạt 29% /năm. Lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng Hải Phòng tăng...

4.1. Phân Tích Thực Trạng Tự Do Hóa Thương Mại Tại Hải Phòng

Hải Phòng là một trong những địa phương đi đầu trong quá trình tự do hóa thương mại của Việt Nam. Việc phân tích thực trạng tự do hóa thương mại tại Hải Phòng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những cơ hội và thách thức mà quá trình này mang lại cho kinh tế địa phương. Cần đánh giá các tác động của tự do hóa thương mại đến các ngành kinh tế chủ lực của Hải Phòng, như vận tải biển, du lịch, và sản xuất công nghiệp.

4.2. Đánh Giá Tác Động Của Tự Do Hóa Đến Doanh Nghiệp Vận Tải Biển

Các doanh nghiệp vận tải biển tại Hải Phòng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp nước ngoài. Cần đánh giá tác động của tự do hóa thương mại đến năng lực cạnh tranh, hiệu quả hoạt động và khả năng tiếp cận thị trường của các doanh nghiệp vận tải biển tại Hải Phòng. Đồng thời, cần xác định những khó khăn và thách thức mà các doanh nghiệp này đang gặp phải, và đề xuất các giải pháp hỗ trợ phù hợp.

4.3. Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Đến Việc Làm Và Thu Nhập Của Người Dân

Tự do hóa thương mại có thể tạo ra những thay đổi trong cơ cấu lao động và thu nhập của người dân tại Hải Phòng. Cần nghiên cứu ảnh hưởng của tự do hóa thương mại đến việc làm và thu nhập của người dân, đặc biệt là những người lao động trong các ngành kinh tế bị ảnh hưởng nhiều nhất. Đồng thời, cần đề xuất các chính sách hỗ trợ đào tạo lại nghề, tạo việc làm mới và bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động.

V. Kết Luận Và Tương Lai Của Thương Mại Địa Phương

Tự do hóa thương mại mang lại cả cơ hội và thách thức cho thương mại địa phương. Để tận dụng tối đa các cơ hội và giảm thiểu các thách thức, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Chính phủ cần tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo đảm an sinh xã hội cho người dân. Doanh nghiệp cần chủ động đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, và xây dựng thương hiệu mạnh. Cộng đồng cần ủng hộ các doanh nghiệp địa phương và tiêu dùng các sản phẩm và dịch vụ địa phương.

5.1. Tóm Tắt Các Kết Quả Nghiên Cứu Chính

Phần này tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính về tác động của tự do hóa thương mại đến kinh tế địa phương, đặc biệt là thương mại địa phương. Nó nhấn mạnh những cơ hội và thách thức mà các doanh nghiệp địa phương phải đối mặt, và những giải pháp để phát triển thương mại địa phương bền vững.

5.2. Đề Xuất Các Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Kinh Tế Địa Phương

Phần này đề xuất các chính sách cụ thể để hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương, như hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng chuỗi giá trị địa phương, phát triển du lịch địa phương, và bảo đảm an sinh xã hội cho người dân. Các chính sách này cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm và điều kiện của từng địa phương.

5.3. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Thương Mại Địa Phương

Phần này đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo về thương mại địa phương, như nghiên cứu về tác động của kinh tế số đến thương mại địa phương, nghiên cứu về vai trò của văn hóa địa phương trong phát triển thương mại địa phương, và nghiên cứu về các mô hình thương mại địa phương thành công trên thế giới.