I. Rối Loạn Cơ Xương Khớp ở Công Nhân Thu Gom Rác Tổng Quan
Nghiên cứu về rối loạn cơ xương khớp (RLCXK) ở công nhân thu gom rác (CNTGRT) tại Hà Nội là một lĩnh vực quan trọng trong sức khỏe nghề nghiệp. Sự gia tăng dân số và phát triển kinh tế dẫn đến lượng rác thải đô thị tăng cao, tạo áp lực lớn lên tính chất công việc thu gom rác. CNTGRT thường xuyên phải đối mặt với các yếu tố nguy cơ như gánh vác vật nặng, tư thế lao động bất lợi và môi trường làm việc khắc nghiệt. Điều này làm tăng nguy cơ rối loạn cơ xương khớp, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tổn thất năng suất lao động. Theo một nghiên cứu tại Hà Lan, cứ 10.000 công nhân môi trường đô thị, có tới 35 người thuộc nhóm CNTGRT có nguy cơ mắc RLCXKNN. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào thực trạng và các yếu tố liên quan đến RLCXK ở CNTGRT tại Hà Nội.
1.1. Định nghĩa Rối Loạn Cơ Xương Khớp Nghề Nghiệp RLCXKNN
Rối loạn cơ xương khớp nghề nghiệp (RLCXKNN) là các chấn thương và rối loạn gây đau ở cơ bắp, gân, dây thần kinh, ảnh hưởng đến cử động. Triệu chứng phổ biến là đau, cứng khớp, căng cơ. RLCXKNN phát triển khi cơ bắp hoạt động lặp đi lặp lại mà không được nghỉ ngơi. Nguy cơ rối loạn cơ xương khớp tăng nếu lực tác dụng lớn hoặc tư thế lao động bất lợi. Hầu hết là rối loạn tích lũy, ảnh hưởng đến gáy, vai, chi trên, và có thể ảnh hưởng đến chi dưới. RLCXKNN gây đau đớn và có thể dẫn đến tàn tật, giảm hiệu quả công việc. Theo tài liệu, RLCXKNN ảnh hưởng lớn đến hệ CXK của người lao động [11, 12, 44].
1.2. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Rối Loạn Cơ Xương Khớp ở Hà Nội
Nghiên cứu về rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác tại Hà Nội đặc biệt quan trọng do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và lượng rác thải ngày càng tăng. Điều này gây áp lực lớn lên tính chất công việc thu gom rác, vốn chủ yếu dựa vào sức người. Các nghiên cứu trước đây, như nghiên cứu của Đoàn Tuyết Nhung (1995), cho thấy tỷ lệ công nhân có triệu chứng đau cơ và viêm khớp là đáng kể. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu sâu hơn để đánh giá toàn diện thực trạng RLCXK và xác định các yếu tố nguy cơ liên quan. Kết quả nghiên cứu này sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp phòng ngừa rối loạn cơ xương khớp và cải thiện sức khỏe nghề nghiệp cho CNTGRT.
II. Nguy Cơ Rối Loạn Cơ Xương Khớp Yếu Tố Nghề Nghiệp Cần Biết
Công việc thu gom rác đòi hỏi công nhân thu gom rác phải tiếp xúc với nhiều yếu tố nguy cơ gây rối loạn cơ xương khớp. Những yếu tố này bao gồm gánh vác vật nặng, tư thế lao động không đúng, tần suất lặp lại động tác cao và môi trường làm việc khắc nghiệt. Ngoài ra, CNTGRT còn phải đối mặt với nguy cơ phơi nhiễm các yếu tố sinh học và hóa học từ rác thải, cũng như các yếu tố tâm lý do áp lực công việc và điều kiện làm việc không đảm bảo. Việc hiểu rõ các yếu tố này là cần thiết để xây dựng các biện pháp phòng ngừa rối loạn cơ xương khớp hiệu quả.
2.1. Gánh Vác Vật Nặng và Tần Suất Lặp Lại Động Tác Tác Động Lên CXK
Gánh vác vật nặng và tần suất lặp lại động tác là hai trong số các yếu tố nguy cơ chính gây rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác. Việc thường xuyên nâng, mang, vác các vật nặng, cùng với việc lặp đi lặp lại các động tác như quét, hót, đẩy xe rác, gây áp lực lớn lên các khớp, cơ và dây chằng. Theo nghiên cứu, hoạt động đẩy và kéo thùng rác gây lực tác động lớn nhất tại bàn tay [40]. Việc thực hiện các công việc này trong thời gian dài mà không có thời gian nghỉ ngơi đầy đủ sẽ dẫn đến căng cơ, viêm gân và các bệnh lý rối loạn cơ xương khớp khác. Việc này gây ảnh hưởng đến thắt lưng khi giữ cân bằng cho cơ thể để tạo ra momen chống lại momen đẩy cơ thể về phía trước.
2.2. Tư Thế Lao Động Bất Lợi Ảnh Hưởng Đến Cơ và Xương Khớp
Tư thế lao động bất lợi, như cúi gập người, vặn mình, với tay quá cao, cũng là một yếu tố nguy cơ quan trọng gây rối loạn cơ xương khớp. Các tư thế này đặt áp lực quá mức lên các khớp, làm quá tải các cơ bắp và dây chằng. Theo nghiên cứu, những bộ phận chịu lực chính trong quá trình thu gom rác bao gồm bàn tay, thắt lưng, bàn chân, vai [49, 55]. Việc duy trì các tư thế này trong thời gian dài sẽ dẫn đến đau lưng, đau vai gáy, và các bệnh lý rối loạn cơ xương khớp khác. Ngoài ra, thao tác quét rác với các động tác đứng, di chuyển, xoay người và cầm chổi xẻng gây ảnh hưởng đến lưng, chân và tay.
III. Phương Pháp Đánh Giá Rối Loạn Cơ Xương Khớp Nghiên Cứu tại Hà Nội
Nghiên cứu này sử dụng phương pháp cắt ngang có phân tích, khảo sát 468 công nhân thu gom rác của Công ty Môi trường Đô thị Hà Nội (URENCO). Công cụ đánh giá nguy cơ RLCXK là bộ câu hỏi Orebro, được chuẩn hóa trên nhiều nước, bao gồm 25 câu hỏi đánh giá về ngày nghỉ, lo lắng, đau, hoạt động hàng ngày, đối phó và mong đợi hồi phục. Ngoài ra, bộ câu hỏi được xây dựng dựa trên điều kiện làm việc của CNTGRT để đánh giá các yếu tố liên quan đến RLCXK. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm Epidata 3.1 và SPSS 18.0.
3.1. Sử Dụng Bộ Công Cụ Orebro Đánh Giá Nguy Cơ Rối Loạn
Bộ công cụ Orebro được sử dụng để đánh giá nguy cơ rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác. Bộ công cụ này bao gồm 25 câu hỏi, tập trung vào các khía cạnh như ngày nghỉ làm việc, mức độ lo lắng và căng thẳng, triệu chứng trầm cảm, mức độ đau, ảnh hưởng của đau đến các hoạt động hàng ngày, khả năng đối phó với cơn đau, và kỳ vọng về khả năng hồi phục. Việc sử dụng bộ công cụ Orebro giúp đảm bảo tính khách quan và so sánh được với các nghiên cứu khác trên thế giới. Bộ công cụ Orebro được chuẩn hóa trên nhiều nước.
3.2. Thu Thập Thông Tin Về Điều Kiện Làm Việc Của Công Nhân
Bên cạnh bộ công cụ Orebro, nghiên cứu còn sử dụng bộ câu hỏi được thiết kế riêng để thu thập thông tin chi tiết về điều kiện làm việc của công nhân thu gom rác. Các câu hỏi này tập trung vào các yếu tố như thời gian làm việc, ca làm việc, tính chất công việc, gánh vác vật nặng, tư thế lao động, môi trường làm việc và các biện pháp bảo hộ lao động được cung cấp. Việc thu thập thông tin này giúp xác định các yếu tố nguy cơ cụ thể liên quan đến rối loạn cơ xương khớp ở CNTGRT tại Hà Nội.
IV. Thực Trạng Rối Loạn Cơ Xương Khớp Kết Quả Nghiên Cứu tại Hà Nội
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác là 74.4%. Vị trí đau nhiều nhất là vùng thắt lưng (46.8%), cổ (43.3%) và vai (42.3%). Đáng chú ý, 60.7% CNTGRT mắc RLCXK từ 2 vị trí trở lên. Trong số những người mắc RLCXK, có tới 99.7% phải nghỉ từ 1 ngày trở lên do RLCXK. Chỉ 7.4% thấy giảm đau hoàn toàn khi thực hiện các biện pháp giảm đau. Nghiên cứu cũng cho thấy 63.4% CNTGRT mắc RLCXK có khả năng phục hồi cao, trong khi 36.6% có khả năng phục hồi thấp.
4.1. Vị Trí Đau Cơ Xương Khớp Phổ Biến Nhất ở Công Nhân
Phân tích dữ liệu cho thấy vùng thắt lưng, cổ và vai là những vị trí đau rối loạn cơ xương khớp phổ biến nhất ở công nhân thu gom rác tại Hà Nội. Đau lưng có thể do gánh vác vật nặng, tư thế lao động cúi gập người thường xuyên. Đau vai gáy có thể liên quan đến việc lặp đi lặp lại các động tác như quét, hót rác, hoặc do căng thẳng trong công việc. Sự phân bố này phản ánh rõ ràng tác động của tính chất công việc thu gom rác lên hệ cơ xương khớp.
4.2. Ảnh Hưởng của Rối Loạn Đến Thời Gian Nghỉ Việc và Khả Năng Phục Hồi
Kết quả nghiên cứu cho thấy rối loạn cơ xương khớp gây ảnh hưởng đáng kể đến thời gian nghỉ việc và khả năng phục hồi của công nhân thu gom rác. Tỷ lệ cao CNTGRT phải nghỉ việc do RLCXK cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Việc phần lớn CNTGRT không thấy giảm đau hoàn toàn khi thực hiện các biện pháp giảm đau cho thấy cần có các biện pháp can thiệp hiệu quả hơn. Sự khác biệt về khả năng phục hồi giữa các CNTGRT cũng cho thấy cần có các biện pháp cá nhân hóa để hỗ trợ phục hồi chức năng.
V. Liên Quan Giữa Nghề Nghiệp và Rối Loạn Cơ Xương Khớp Phân Tích
Nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa một số yếu tố nghề nghiệp và rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác. Các yếu tố này bao gồm giới tính, mức độ căng thẳng tâm lý, mức độ bức bối, chán nản, mức độ hài lòng với công việc, một số tư thế lao động bất lợi, ca làm việc và mức độ tiếp xúc với nắng. CNTGRT phải làm việc với cường độ cao, kéo dài 6 ngày/tuần (99.4%) và trên 8 tiếng mỗi ngày (85.9%). Điều kiện làm việc ngoài trời, tiếp xúc với khí hậu bất lợi cũng góp phần làm tăng nguy cơ RLCXK.
5.1. Căng Thẳng Tâm Lý và Mức Độ Hài Lòng Với Công Việc
Nghiên cứu cho thấy có mối liên quan giữa căng thẳng tâm lý, mức độ bức bối, chán nản, mức độ hài lòng với công việc và rối loạn cơ xương khớp. Công nhân thu gom rác thường xuyên phải đối mặt với áp lực công việc cao, điều kiện làm việc khó khăn và thiếu sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và cấp trên. Những yếu tố này có thể dẫn đến căng thẳng tâm lý, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe nghề nghiệp và làm tăng nguy cơ RLCXK. CNTGRT còn đối mặt với những yếu tố nguy cơ về an toàn lao động.
5.2. Ảnh Hưởng của Ca Làm Việc và Điều Kiện Khí Hậu Đến Sức Khỏe
Ca làm việc và điều kiện khí hậu cũng là những yếu tố quan trọng liên quan đến rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác. Việc phải làm việc nhiều giờ liên tục, thường xuyên thay đổi ca làm việc, và tiếp xúc trực tiếp với các yếu tố khí hậu khắc nghiệt như nắng nóng, mưa bão, có thể làm tăng nguy cơ mắc RLCXK. Việc này cho thấy cần có các biện pháp cải thiện vệ sinh lao động và điều chỉnh ca làm việc để giảm thiểu tác động tiêu cực đến sức khỏe nghề nghiệp của CNTGRT.
VI. Giải Pháp Phòng Ngừa Rối Loạn Cơ Xương Khớp Đề Xuất Can Thiệp
Để cải thiện tình trạng rối loạn cơ xương khớp ở công nhân thu gom rác, cần có các biện pháp can thiệp toàn diện, bao gồm cải thiện tổ chức lao động, kỹ thuật, tuyên truyền, giáo dục. Cần chú trọng đến việc trang bị đầy đủ bảo hộ lao động, giảm gánh vác vật nặng, điều chỉnh tư thế lao động phù hợp, bố trí thời gian nghỉ ngơi hợp lý và cung cấp các chương trình khám sức khỏe định kỳ và phòng ngừa rối loạn cơ xương khớp. Nâng cao nhận thức về sức khỏe nghề nghiệp và an toàn lao động cũng là một yếu tố quan trọng.
6.1. Cải Thiện Tổ Chức Lao Động và Trang Bị Bảo Hộ Lao Động
Cải thiện tổ chức lao động là một trong những giải pháp quan trọng nhất để phòng ngừa rối loạn cơ xương khớp. Việc này bao gồm việc giảm gánh vác vật nặng bằng cách sử dụng các thiết bị hỗ trợ, điều chỉnh tư thế lao động phù hợp, bố trí thời gian nghỉ ngơi hợp lý và luân chuyển công việc để giảm áp lực lên các nhóm cơ cụ thể. Đồng thời, cần đảm bảo cung cấp đầy đủ bảo hộ lao động như găng tay, giày dép, khẩu trang và quần áo bảo hộ để giảm thiểu tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ từ rác thải.
6.2. Tuyên Truyền Giáo Dục và Khám Sức Khỏe Định Kỳ
Tuyên truyền giáo dục về sức khỏe nghề nghiệp và an toàn lao động đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của công nhân thu gom rác về nguy cơ rối loạn cơ xương khớp và các biện pháp phòng ngừa. Cần tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, cung cấp tài liệu hướng dẫn để giúp CNTGRT hiểu rõ về tầm quan trọng của việc duy trì tư thế lao động đúng, thực hiện các bài tập khởi động và thư giãn, và tuân thủ các quy định về an toàn lao động. Khám sức khỏe định kỳ cũng là một biện pháp quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn cơ xương khớp và có biện pháp can thiệp kịp thời.
