Nghiên Cứu Thực Trạng và Giải Pháp Phát Triển Rừng Phòng Hộ Tại Huyện Mường Chà, Tỉnh Điện Biên

• Tác giả: Nguyễn Quốc Thắng
• Người hướng dẫn: TS. Cao Thị Thu Hiền
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Lâm Học
• Đề tài: Nghiên Cứu Thực Trạng, Đề Xuất Các Giải Pháp Phát Triển Và Quản Lý Rừng Phòng Hộ Bền Vững Tại Huyện Mường Chà, Tỉnh Điện Biên
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Trên thế giới
• 1.2. Nghiên cứu đánh giá các mô hình rừng phòng hộ vùng đồi núi
• 1.3. Nghiên cứu các giải pháp quản lý và phát triển rừng nói chung và rừng phòng hộ nói riêng
• 1.4. Các công trình nghiên cứu rừng phòng hộ ở Việt Nam
• 1.5. Nghiên cứu về phân loại và chức năng rừng phòng hộ
• 2. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 3. MỤC TIÊU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 3.3.1. Mục tiêu tổng quát
• 3.3.2. Mục tiêu cụ thể
• 3.4. Nội dung nghiên cứu
• 3.5. Phương pháp nghiên cứu
• 3.5.1. Phương pháp điều tra và thu thập số liệu
• 3.5.2. Phương pháp xử lý số liệu
• 4. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 4.1. Điều kiện tự nhiên
• 4.1.1. Vị trí địa lý
• 4.1.2. Khí hậu - thuỷ văn
• 4.1.3. Địa chất, thổ nhưỡng
• 4.1.4. Hiện trạng sử dụng đất
• 4.1.5. Hiện trạng tài nguyên rừng
• 4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
• 4.2.1. Dân tộc, dân số, lao động
• 4.2.2. Thực trạng kinh tế
• 4.2.3. Thực trạng cơ sở hạ tầng và phúc lợi xã hội
• 4.2.4. Đánh giá thuận lợi, khó khăn điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của khu vực nghiên cứu
• 5. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 5.1. Hiện trạng rừng phòng hộ của huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên
• 5.2. Nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc rừng phòng hộ huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên
• 5.2.1. Một số chỉ tiêu về nhân tố điều tra lâm phần
• 5.2.2. Cấu trúc tổ thành tầng cây cao theo chỉ số độ quan trọng
• 5.2.3. Quy luật phân bố số cây theo cỡ đường kính
• 5.2.4. Quy luật phân bố số cây theo cỡ chiều cao
• 5.3. Đánh giá thực trạng công tác tổ chức và quản lý rừng phòng hộ huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên
• 5.3.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước các cấp về rừng phòng hộ huyện Mường Chà
• 5.3.2. Các chính sách trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ huyện Mường Chà
• 5.3.3. Phân tích sự ảnh hưởng của các bên liên quan đến quản lý, bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ huyện Mường Chà
• 5.4. Đề xuất các giải pháp quản lý và phát triển rừng phòng hộ bền vững tại huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên
• 5.4.1. Các giải pháp chung nhằm quản lý bền vững rừng phòng hộ
• 5.4.2. Giải pháp về quy hoạch, kế hoạch, giao đất giao rừng
• 5.4.3. Giải pháp về giống cây trồng
• 5.4.4. Giải pháp về kỹ thuật, khoa học công nghệ
• 5.4.5. Giải pháp về cơ chế chính sách
• 5.4.6. Giải pháp tổ chức quản lý
• 6. KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Quản Lý Rừng Phòng Hộ Mường Chà

Trong bối cảnh suy giảm tài nguyên rừng và những hệ quả sinh thái nghiêm trọng, việc quản lý rừng phòng hộ trở thành mối quan tâm toàn cầu. Mất rừng dẫn đến giảm đa dạng sinh học, tăng hiệu ứng nhà kính, thoái hóa đất và biến đổi khí hậu. Rừng cung cấp nguyên liệu, lương thực, thực phẩm, có chức năng phòng hộ, lưu trữ nguồn gen, đáp ứng nhu cầu tinh thần và được mệnh danh là lá phổi xanh của trái đất. Tại Việt Nam, mất rừng gây thoái hóa đất, cạn kiệt nguồn nước và thiên tai, đe dọa các vùng đầu nguồn, cửa sông, ven biển và vùng cát nội đồng. Rừng phòng hộ đầu nguồn có vai trò quan trọng trong việc giữ nước, điều tiết dòng chảy, hạn chế lũ lụt, giảm xói mòn đất, điều hòa khí hậu và cung cấp lâm sản. Tuy nhiên, hiểu biết về kỹ thuật quản lý rừng phòng hộ còn hạn chế.

1.1. Tầm quan trọng của rừng phòng hộ tại Điện Biên

Rừng phòng hộ ở huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên có vị trí chiến lược trong phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và an ninh quốc phòng. Huyện có diện tích rừng lớn, địa hình hiểm trở, giao thông khó khăn, biên chế kiểm lâm mỏng, gây khó khăn cho việc tuần tra, kiểm tra và ngăn chặn vi phạm. Nhiều chủ rừng, tổ quản lý bảo vệ rừng chưa có biện pháp ngăn chặn kịp thời hành vi phá rừng, khai thác trái phép. Vì vậy, rừng phòng hộ có ý nghĩa quan trọng không chỉ cho tỉnh mà còn cho cả khu vực. Cần có nghiên cứu về hiện trạng và giải pháp khả thi để phát triển rừng phòng hộ.

1.2. Sự cần thiết của nghiên cứu về quản lý rừng bền vững

Hiện nay, chưa có công trình nghiên cứu, đánh giá toàn diện và hệ thống về vấn đề quản lý rừng phòng hộ bền vững tại huyện Mường Chà. Nghiên cứu này nhằm bổ sung và hoàn thiện cơ sở lý luận, tìm ra giải pháp quản lý rừng bền vững trên địa bàn. Mục tiêu là nghiên cứu thực trạng, đề xuất các giải pháp phát triển và quản lý rừng phòng hộ bền vững tại huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên.

II. Thách Thức Quản Lý Rừng Phòng Hộ Tại Mường Chà

Việc quản lý rừng phòng hộ đối mặt với nhiều thách thức. Các kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò to lớn của các đai rừng trong phòng hộ và cải thiện điều kiện canh tác. Một đai rừng rộng 100m có thể cố định 124-223 m3 cát mỗi năm. Tại Zhanjiang, 20.000 ha đụn cát di động và bán di động đã được cố định bởi các đai rừng, phục hồi hàng ngàn ha đất nông nghiệp. Liễu sam (Crytomeria japonica) được trồng bằng cây hom từ thế kỷ XV, Nhật Bản đã chọn lọc được 32 dòng vô tính khác nhau phù hợp với yêu cầu về khả năng ra rễ, phạm vi gây trồng rộng và khả năng thích nghi cao. Tại Huay Sompoi, Thái Lan, đã khảo nghiệm 8 xuất xứ của Tếch và lựa chọn được 2 xuất xứ sinh trưởng tốt nhất.

2.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý và phát triển rừng

Từ Hội nghị Thượng đỉnh toàn cầu 1992 tại Rio de Janeiro, rừng cần được quản lý tốt để cung cấp ổn định lâu dài các lợi ích kinh tế, môi trường và xã hội. Vấn đề quan trọng là làm thế nào để quản lý rừng tốt để đảm bảo bền vững việc cung cấp tối ưu 3 mặt kinh tế, môi trường, xã hội mà trong đó các giá trị môi trường của rừng đối với con người là không thể thay thế được. Các nước như Mỹ, Canada có những nghiên cứu về phát triển lâm nghiệp bền vững ở mức độ khác nhau. Bộ trưởng môi trường Indonexia Salim (1991) đã nêu lên những suy nghĩ về phát triển lâm nghiệp bền vững ở Indonexia với chức năng toàn cầu của rừng nhiệt đới.

2.2. Tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững trên thế giới

Tại đại hội Helsinki -1993, 38 nước ở Châu Âu đã xác định 6 tiêu chuẩn, 28 chỉ tiêu quản lý rừng bền vững cho rừng Địa Trung Hải, rừng Ôn đới và rừng Bắc Âu. Tại đại hội Montreal, 12 nước thành viên đã đồng ý thiết lập 7 tiêu chuẩn và 67 chỉ tiêu để quản lý rừng Bắc Mỹ. Ở vùng khô hạn Châu Phi, 27 nước liên quan thống nhất 7 tiêu chuẩn, 47 chỉ tiêu quản lý rừng bền vững tại cuộc họp chuyên gia UNEP/FAO tổ chức ở Narrobi Kenya năm 1995. Các nước thành viên ASEAN đều cần bảo vệ rừng và bán sản phẩm đồ gỗ vào các thị trường quốc tế với giá bán cao. ASEAN đã hoàn thành dự thảo bộ tiêu chuẩn QLRBV cho mình vào năm 2000 tại thành phố Hồ Chí Minh và được phê duyệt tại hội nghị Bộ trưởng Nông - Lâm nghiệp Phnompenk 2001.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Rừng Phòng Hộ Mường Chà

Nghiên cứu về xói mòn đất là cơ sở khoa học quan trọng cho việc xây dựng rừng phòng hộ. Ở Việt Nam, vấn đề này được nhiều tác giả quan tâm. Nguyễn Quang Mỹ (1984) cho rằng vấn đề xói mòn đất đã được quan tâm từ trước năm 1954, với các biện pháp chống xói mòn sơ khai như làm ruộng bậc thang, xây kè, cống. Nhiều tác giả đã nghiên cứu về ảnh hưởng của độ dốc tới xói mòn đất, góp phần đề ra các chỉ tiêu và quy chế bảo vệ, sử dụng và khai thác đất dốc. Tôn Gia Huyên (1967), Chu Đình Hoàng, Nguyễn Xuân Quát, Bùi Ngạnh (1963) đã tập trung nghiên cứu ở vùng Tây Bắc, Sơn La, Phú Thọ, Lào Cai về biện pháp và công trình trồng cây phân xanh che phủ đất.

3.1. Nghiên cứu về cấu trúc và chức năng rừng phòng hộ

Việc nghiên cứu và xác định cấu trúc hợp lý của rừng phòng hộ làm cơ sở cho việc xây dựng các khu rừng phòng hộ có chất lượng cao cũng được một số tác giả quan tâm. Năm 1996, Nguyễn Ngọc Lung và Võ Đại Hải đã công bố công trình “Kết quả bước đầu nghiên cứu tác dụng phòng hộ đầu nguồn nước của một số thảm thực vật chính và các nguyên tắc xây dựng rừng phòng hộ nguồn nước”. Trong nghiên cứu đó, các tác giả đã đánh giá được năng lực phòng hộ của một số dạng cấu trúc thảm thực vật rừng về mặt chống xói mòn và điều tiết nguồn nước. Trên cơ sở đó đề xuất những mô hình rừng phòng hộ đầu nguồn có cấu trúc hợp lý.

3.2. Giải pháp phục hồi và phát triển rừng tại Việt Nam

Theo Nguyễn Anh Dũng (2006) thì ở nước ta hiện nay có hai giải pháp kỹ thuật chủ yếu để phục hồi và phát triển rừng, đó là trồng rừng và khoanh nuôi xúc tiến tái sinh có trồng bổ sung. Vấn đề khoanh nuôi phục hồi rừng ở nước ta đã đặt ra từ rất sớm, vào khoảng những năm 1950 sau khi miền Bắc được giải phóng, vấn đề này được đề cập đến trong thuật ngữ “khoanh núi, nuôi rừng”. Đến những năm 1990, thì mới định hình và phát triển theo cụm thuật ngữ “phục hồi rừng bằng khoanh nuôi xúc tiến tái sinh”. Điều này được thể hiện trong hai quy phạm ngành là QPN 14 – 92 và QPN 21 – 98.

IV. Đánh Giá Thực Trạng Rừng Phòng Hộ Huyện Mường Chà

Theo Luật Bảo vệ và Phát triển rừng năm 2017, rừng phòng hộ được sử dụng chủ yếu để bảo vệ nguồn nước, bảo vệ đất, chống xói mòn, sạt lở, lũ quét, lũ ống, chống sa mạc hóa, hạn chế thiên tai, điều hòa khí hậu, góp phần bảo vệ môi trường, quốc phòng, an ninh, kết hợp du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí; cung ứng dịch vụ môi trường rừng; được phân theo mức độ xung yếu bao gồm. a) Rừng phòng hộ đầu nguồn; rừng bảo vệ nguồn nước của cộng đồng dân cư; rừng phòng hộ biên giới; b) Rừng phòng hộ chắn gió, chắn cát bay; rừng phòng hộ chắn sóng, lấn biển.

4.1. Tiêu chí phát triển rừng phòng hộ theo quy định

Phát triển rừng phòng hộ - Tiêu chí rừng phòng hộ được quy định tại Khoản 1,2,3, Điều 7, Nghị định số 156/2018/QĐ-TTg. Đối với rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng phòng hộ biên giới, phải được xây dựng thành rừng tập trung, liền vùng, duy trì và hình thành cấu trúc rừng bảo đảm chức năng phòng hộ. Đối với rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng phòng hộ biên giới, rừng bảo vệ nguồn nước của cộng đồng dân cư, thực hiện các hoạt động sau đây: a) Bảo vệ, kết hợp khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên với làm giàu rừng; b) Trồng rừng ở nơi đất trống, không có khả năng tái sinh tự nhiên thành rừng; trồng hỗn giao nhiều loài cây bản địa, loài cây đa tác dụng, cây lâm sản ngoài gỗ.

4.2. Hoạt động bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ

Đối với rừng phòng hộ chắn gió, chắn cát bay; rừng phòng hộ chắn sóng, lấn biển, thực hiện các hoạt động sau đây: a) Thiết lập đai rừng phù hợp với điều kiện tự nhiên ở từng vùng; b) Áp dụng biện pháp trồng rừng bằng loài cây có bộ rễ sâu bám chắc, ưu tiên cây bản địa, sinh trưởng được trong điều kiện khắc nghiệt và có khả năng chống chịu tốt; được trồng bổ sung tại những nơi chưa đủ tiêu chí thành rừng.

V. Giải Pháp Quản Lý Bền Vững Rừng Phòng Hộ Mường Chà

Từ năm 1993 đến nay, nhờ nỗ lực của Nhà nước và nhân dân thông qua các Chương trình lớn như: 327, 661, trên 2 triệu ha rừng đã được phục hồi. Song đó mới là con số về số lượng, nếu rừng không được quản lý bền vững thì việc mất...

5.1. Tăng cường quản lý và bảo vệ rừng phòng hộ

Cần tăng cường công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ một cách bền vững. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư. Cần có các biện pháp cụ thể để ngăn chặn tình trạng phá rừng, khai thác trái phép và các hoạt động gây ảnh hưởng tiêu cực đến rừng.

5.2. Phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững

Cần phát triển kinh tế lâm nghiệp một cách bền vững, tạo sinh kế cho người dân địa phương và giảm áp lực lên rừng. Điều này có thể thực hiện thông qua việc trồng các loại cây lâm sản ngoài gỗ, phát triển du lịch sinh thái và các hoạt động kinh tế khác liên quan đến rừng.

Tổng quan nghiên cứu

Rừng phòng hộ đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ môi trường, duy trì đa dạng sinh học và ổn định kinh tế xã hội, đặc biệt tại các vùng đồi núi. Tại huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, với diện tích rừng gần 42.900 ha, rừng phòng hộ có vị trí chiến lược trong phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, địa hình phức tạp, giao thông khó khăn cùng với biên chế kiểm lâm hạn chế đã gây khó khăn trong công tác quản lý và bảo vệ rừng. Thực trạng rừng phòng hộ tại đây còn nhiều thách thức như diện tích rừng nghèo, rừng bị khai thác quá mức, đất trống đồi núi trọc chiếm tỷ lệ lớn (khoảng 53,88% tổng diện tích tự nhiên), ảnh hưởng đến chức năng phòng hộ và phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng cấu trúc rừng phòng hộ, tổ chức quản lý và đề xuất các giải pháp phát triển, quản lý bền vững rừng phòng hộ tại huyện Mường Chà trong giai đoạn 2019-2020. Nghiên cứu tập trung vào rừng tự nhiên phòng hộ đầu nguồn, phân tích các trạng thái rừng, đánh giá công tác quản lý và bảo vệ, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả phòng hộ, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách, nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện công tác quản lý rừng phòng hộ tại vùng núi Tây Bắc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý rừng bền vững, bao gồm:

• Lý thuyết quản lý rừng bền vững: Tập trung vào cân bằng giữa lợi ích kinh tế, môi trường và xã hội, đảm bảo cung cấp lâu dài các dịch vụ lâm nghiệp và chức năng phòng hộ.
• Mô hình phân loại trạng thái rừng theo Loetschau (1960): Phân chia rừng thành các kiểu trạng thái như rừng phục hồi sau nương rẫy, rừng phục hồi sau khai thác kiệt, rừng bị khai thác quá mức, giúp đánh giá mức độ suy thoái và phục hồi của rừng.
• Khái niệm chỉ số quan trọng (IV%): Xác định mức độ ưu thế sinh thái của các loài cây trong quần xã rừng, từ đó xây dựng công thức tổ thành loài cây ưu thế.
• Phân tích SWOT trong quản lý bảo vệ rừng: Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý rừng phòng hộ.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các báo cáo rà soát, quy hoạch 3 loại rừng, tài liệu khí hậu, thổ nhưỡng, bản đồ hiện trạng rừng và số liệu sơ cấp thu thập qua điều tra thực địa.
• Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Thiết lập 48 ô tiêu chuẩn (mỗi ô 1.000 m²) phân bố ngẫu nhiên trên 12 xã, đo đạc các chỉ tiêu sinh trưởng như đường kính thân cây (D1.3), chiều cao vút ngọn (HVN), đường kính tán cây, độ tàn che bằng phần mềm GLAMA.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng công thức tính trữ lượng gỗ theo GS. Vũ Tiến Hinh (2012), xác định chỉ số quan trọng IV% để phân tích tổ thành loài, mô phỏng quy luật phân bố số cây theo cỡ đường kính và chiều cao, phân tích SWOT đánh giá công tác quản lý.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: 48 ô tiêu chuẩn được bố trí ngẫu nhiên nhằm đảm bảo đại diện cho các trạng thái rừng phòng hộ rất xung yếu và xung yếu trên toàn huyện.
• Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong giai đoạn 2019-2020, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiện trạng rừng phòng hộ: Tổng diện tích đất lâm nghiệp huyện Mường Chà là khoảng 104.465 ha, trong đó rừng phòng hộ chiếm 49.039 ha, rừng sản xuất 52.434 ha. Độ che phủ rừng đạt khoảng 35,59%. Rừng tự nhiên chiếm phần lớn, chủ yếu là rừng nghèo và nghèo kiệt, rừng trồng chiếm tỷ lệ nhỏ (khoảng 2,6% diện tích đất lâm nghiệp).

2. Phân cấp rừng phòng hộ: Rừng phòng hộ được phân thành hai cấp độ xung yếu là rất xung yếu và xung yếu dựa trên địa hình, độ dốc, độ chia cắt và thành phần đất. Cấp rất xung yếu chiếm diện tích lớn tại các xã như Mường Tùng (3.947 ha), Hừa Ngài (1.101 ha), Ma Thì Hồ (1.008 ha). Độ che phủ rừng phòng hộ dao động từ 23,8% đến 46,3% tùy xã.

3. Cấu trúc rừng phòng hộ: Các trạng thái rừng chủ yếu là rừng phục hồi sau khai thác kiệt và rừng phục hồi sau nương rẫy, mật độ cây gỗ tái sinh tự nhiên > 1.000 cây/ha với độ tàn che > 10%. Trữ lượng gỗ trung bình từ 250 đến 450 m³/ha tùy trạng thái rừng, cho thấy khả năng phục hồi và tiềm năng phát triển rừng phòng hộ còn lớn.

4. Thực trạng quản lý và bảo vệ rừng: Công tác quản lý còn nhiều hạn chế do biên chế kiểm lâm mỏng, địa hình phức tạp, phương tiện tuần tra hạn chế. Người dân và tổ chức quản lý chưa có biện pháp ngăn chặn kịp thời các hành vi phá rừng, chủ yếu trông chờ vào cơ quan chức năng. Việc giao khoán bảo vệ rừng chưa đạt hiệu quả cao, diện tích đất trống đồi núi trọc chiếm tới 53,88% tổng diện tích tự nhiên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy rừng phòng hộ huyện Mường Chà đang trong tình trạng suy giảm về chất lượng và hiệu quả phòng hộ, tương tự với các nghiên cứu tại vùng Tây Bắc và các vùng đồi núi khác. Việc phân cấp rừng theo mức độ xung yếu giúp xác định các khu vực ưu tiên bảo vệ và phục hồi. Cấu trúc rừng với mật độ cây gỗ tái sinh cao và trữ lượng gỗ trung bình cho thấy tiềm năng phục hồi nếu được quản lý tốt.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như mô hình rừng nhiều tầng tán tại Nhật Bản hay các đai rừng phòng hộ tại Thái Lan, việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật trồng rừng hỗn giao và khoanh nuôi xúc tiến tái sinh có thể nâng cao hiệu quả phòng hộ và giá trị kinh tế. Công tác quản lý hiện tại còn nhiều khó khăn do nguồn lực hạn chế và nhận thức cộng đồng chưa đồng đều, điều này cũng là thách thức chung tại nhiều vùng núi Việt Nam.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố diện tích rừng theo cấp độ xung yếu, bảng thống kê mật độ và trữ lượng gỗ theo trạng thái rừng, cũng như sơ đồ SWOT về công tác quản lý bảo vệ rừng để minh họa rõ nét các điểm mạnh, yếu và cơ hội, thách thức.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác khoanh nuôi, bảo vệ và trồng rừng: Thực hiện khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên kết hợp trồng rừng hỗn giao các loài cây bản địa có giá trị kinh tế và phòng hộ, nhằm nâng cao độ che phủ và trữ lượng gỗ. Mục tiêu tăng diện tích rừng phòng hộ lên ít nhất 40% trong vòng 5 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý rừng phòng hộ huyện phối hợp với các xã và cộng đồng dân cư.

2. Củng cố tổ chức quản lý và nâng cao năng lực kiểm lâm: Tăng cường biên chế kiểm lâm, trang bị phương tiện tuần tra hiện đại, đào tạo nâng cao kỹ năng cho cán bộ quản lý rừng. Thiết lập hệ thống giám sát và báo cáo vi phạm nhanh chóng. Mục tiêu giảm thiểu các vụ phá rừng trái phép ít nhất 30% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện.

3. Xây dựng chính sách giao khoán, hỗ trợ cộng đồng tham gia bảo vệ rừng: Ban hành các chính sách khuyến khích, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các hộ gia đình, cộng đồng tham gia bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ. Mục tiêu tăng tỷ lệ giao khoán bảo vệ rừng lên 70% diện tích rừng phòng hộ trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức chính trị xã hội.

4. Phát triển hạ tầng và nâng cao nhận thức cộng đồng: Đầu tư nâng cấp giao thông, thủy lợi phục vụ sản xuất lâm nghiệp, đồng thời tổ chức các chương trình tuyên truyền nâng cao nhận thức về vai trò và giá trị của rừng phòng hộ. Mục tiêu nâng cao nhận thức và sự tham gia của 80% người dân trong vùng nghiên cứu trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý rừng, các tổ chức xã hội, trường học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về lâm nghiệp: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban quản lý rừng phòng hộ huyện Mường Chà có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý và phát triển rừng bền vững.

2. Các tổ chức cộng đồng và hộ gia đình quản lý rừng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và giải pháp thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả bảo vệ và phát triển rừng, đồng thời tăng thu nhập từ lâm sản ngoài gỗ.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Lâm nghiệp, Môi trường: Tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp điều tra, phân tích cấu trúc rừng và quản lý bền vững rừng phòng hộ tại vùng đồi núi Tây Bắc.

4. Các tổ chức phi chính phủ và dự án phát triển bền vững: Thông tin về thực trạng và giải pháp quản lý rừng phòng hộ giúp thiết kế các chương trình hỗ trợ cộng đồng, bảo tồn đa dạng sinh học và ứng phó biến đổi khí hậu.

Câu hỏi thường gặp

1. Rừng phòng hộ có vai trò gì trong bảo vệ môi trường tại Mường Chà?
   Rừng phòng hộ giữ vai trò quan trọng trong điều tiết nguồn nước, chống xói mòn đất, giảm thiểu thiên tai như lũ quét, sạt lở, đồng thời bảo vệ đa dạng sinh học và góp phần ổn định khí hậu địa phương.

2. Tại sao diện tích đất trống đồi núi trọc lại là thách thức lớn?
   Vì diện tích đất trống chiếm khoảng 53,88% tổng diện tích tự nhiên, làm giảm khả năng phòng hộ, dễ dẫn đến xói mòn đất, mất nước và suy thoái môi trường, đồng thời làm giảm hiệu quả kinh tế từ rừng.

3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá cấu trúc rừng phòng hộ?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp đo đạc thực địa tại các ô tiêu chuẩn, tính toán mật độ cây, đường kính thân, chiều cao, độ tàn che, và chỉ số quan trọng IV% để xác định tổ thành loài và trạng thái rừng.

4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý rừng?
   Tăng cường khoanh nuôi, trồng rừng hỗn giao, củng cố tổ chức quản lý, nâng cao năng lực kiểm lâm, xây dựng chính sách giao khoán bảo vệ rừng và nâng cao nhận thức cộng đồng.

5. Làm thế nào để cộng đồng dân cư tham gia bảo vệ rừng hiệu quả hơn?
   Thông qua chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, đào tạo nâng cao nhận thức, đồng thời giao khoán quản lý rừng cho cộng đồng, tạo điều kiện cho họ hưởng lợi trực tiếp từ việc bảo vệ và phát triển rừng.

Kết luận

• Rừng phòng hộ huyện Mường Chà có diện tích lớn nhưng chất lượng và hiệu quả phòng hộ còn hạn chế do diện tích rừng nghèo, đất trống đồi núi trọc chiếm tỷ lệ cao.
• Cấu trúc rừng chủ yếu là rừng phục hồi sau khai thác và nương rẫy, mật độ cây gỗ tái sinh tự nhiên cao, cho thấy tiềm năng phục hồi tốt nếu được quản lý hiệu quả.
• Công tác quản lý và bảo vệ rừng còn nhiều khó khăn do nguồn lực hạn chế, địa hình phức tạp và nhận thức cộng đồng chưa đồng đều.
• Đề xuất các giải pháp tổng hợp bao gồm khoanh nuôi, trồng rừng hỗn giao, củng cố tổ chức quản lý, chính sách giao khoán và nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm phát triển rừng phòng hộ bền vững.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho việc hoạch định chính sách và thực hiện quản lý rừng phòng hộ tại huyện Mường Chà trong giai đoạn 2021-2025 và các năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các cơ quan chức năng và cộng đồng địa phương triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển rừng phòng hộ bền vững.