Luận án tiến sĩ: Ứng dụng PCR đa mồi trong chẩn đoán sớm tác nhân gây bệnh và hướng dẫn điều trị viêm phổi bệnh viện

• Tác giả: Đinh Thị Thu Hương
• Người hướng dẫn: PGS. Bùi Vũ Huy
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Hồi sức cấp cứu và chống độc
• Đề tài: Nghiên cứu PCR đa mồi trong chẩn đoán sớm tác nhân gây bệnh và hướng dẫn điều trị trong viêm phổi bệnh viện
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.2. Định nghĩa viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.3. Dịch tễ học viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.4. Chẩn đoán viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.5. Căn nguyên vi khuẩn gây viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.6. Sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.7. Ngày nằm viện và chi phí điều trị của viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.8. Điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.9. Các kỹ thuật vi sinh chẩn đoán căn nguyên gây viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.9.1. Kỹ thuật nhuộm soi trực tiếp
• 1.9.2. Các kỹ thuật nuôi cấy vi khuẩn thông thường
• 1.9.3. Các phương pháp định danh vi khuẩn
• 1.10. Tổng quan về quantitative multiplex realtime PCR
• 1.10.1. Vài nét về PCR
• 1.10.2. Nguyên lý kỹ thuật PCR
• 1.10.3. Realtime PCR và Classical PCR. Quantitative multiplex realtime PCR
• 1.11. Tình hình nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật multiplex realtime PCR trong viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.11.1. Tình hình nghiên cứu multiplex realtime PCR ở Việt nam
• 1.11.2. Tình hình nghiên cứu multiplex realtime PCR trong viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy trên thế giới
• 1.12. Chiến lược sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.13. Các căn cứ cơ sở lựa chọn và sử dụng kháng sinh hợp lý điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 1.14. Một số phác đồ kháng sinh cụ thể điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thời gian nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.2. Tiêu chí đánh giá của nghiên cứu
• 2.4.3. Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu
• 2.4.4. Tiến hành nghiên cứu
• 2.4.5. Quy trình nghiên cứu
• 2.5. Phác đồ điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy áp dụng trong nghiên cứu
• 2.6. Thu thập số liệu nghiên cứu
• 2.7. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của hai nhóm bệnh nhân trong nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm chung lúc nhập viện
• 3.3. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng thời điểm chẩn đoán viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 3.4. Các yếu tố liên quan đến tỷ lệ tử vong trong nghiên cứu
• 3.5. Giá trị multiplex realtime PCR trong chẩn đoán viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 3.6. Phân tích vai trò của multiplex realtime PCR trong điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 3.7. Sử dụng kháng sinh phù hợp thời điểm chẩn đoán viêm phổi
• 3.8. Thời gian thở máy, thời gian nằm viện điều trị của hai nhóm bệnh nhân trong nghiên cứu
• 3.9. Tỷ lệ tử vong của các bệnh nhân trong nghiên cứu
• 3.10. Số bệnh nhân cần áp dụng multiplex realtime PCR để giảm một bệnh nhân tử vong do viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu
• 4.2. Đặc điểm chung lúc nhập viện
• 4.3. Đặc điểm các bệnh lý đi kèm
• 4.4. Một số đặc điểm lâm sàng của hai nhóm
• 4.5. Một số đặc điểm cận lâm sàng thời điểm chẩn đoán viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 4.6. Các yếu tố liên quan đến tỷ lệ tử vong do viêm phổi trong nghiên cứu
• 4.7. Giá trị multiplex realtime PCR trong chẩn đoán viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 4.8. So sánh khả năng phát hiện 5 loại vi khuẩn gây viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy giữa multiplex realtime PCR và nuôi cấy thường quy
• 4.9. Sự phù hợp kết quả giữa multiplex realtime PCR và nuôi cấy thường quy đối với 5 loại vi khuẩn gây viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 4.10. Giá trị chẩn đoán của multiplex realtime PCR với từng loại vi khuẩn trong viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 4.11. Giá trị chẩn đoán của multiplex realtime PCR trong viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy do 5 loại vi khuẩn gây bệnh thường gặp
• 4.12. Phân tích vai trò của multiplex realtime PCR trong điều trị viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• 4.13. Sử dụng kháng sinh phù hợp
• 4.14. Thời gian thở máy, thời gian điều trị, tỷ lệ tử vong do viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy của hai nhóm bệnh nhân trong nghiên cứu
• 4.15. Số bệnh nhân cần áp dụng multiplex realtime PCR để giảm một bệnh nhân tử vong do viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy
• CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về viêm phổi bệnh viện và viêm phổi liên quan thở máy

Viêm phổi bệnh viện (VPBV) và viêm phổi liên quan thở máy (VPLQTM) là những vấn đề nghiêm trọng trong y tế, đặc biệt trong các đơn vị hồi sức tích cực. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), VPBV được định nghĩa là tình trạng nhiễm khuẩn xảy ra sau 48 giờ nhập viện mà không có bệnh lý trước đó. VPLQTM, một dạng của VPBV, xảy ra ở bệnh nhân thở máy qua ống nội khí quản. Tình trạng này không chỉ làm tăng tỷ lệ tử vong mà còn kéo dài thời gian nằm viện và chi phí điều trị. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc VPBV ở bệnh nhân nằm viện là 5-10%, trong khi ở bệnh nhân thở máy, tỷ lệ này có thể lên tới 27%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn để giảm thiểu tác động của VPBV và VPLQTM.

1.1. Dịch tễ học viêm phổi bệnh viện

Dịch tễ học của VPBV và VPLQTM cho thấy đây là những bệnh lý phổ biến trong môi trường bệnh viện. Tại Mỹ, VPBV đứng thứ hai trong các nhiễm khuẩn bệnh viện, với khoảng 150.000 bệnh nhân mắc mỗi năm. Tại các đơn vị hồi sức tích cực, VPBV chiếm 25% trong số các nhiễm khuẩn bệnh viện. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc VPLQTM cũng đang gia tăng, với các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ này dao động từ 24,5% đến 63,5% tùy theo thời gian và địa điểm nghiên cứu. Những con số này nhấn mạnh sự cần thiết phải có các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn để giảm thiểu tỷ lệ mắc và tử vong do VPBV và VPLQTM.

II. Kỹ thuật PCR đa mồi trong chẩn đoán viêm phổi

Kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction) đã trở thành một công cụ quan trọng trong chẩn đoán viêm phổi bệnh viện. Đặc biệt, PCR đa mồi (multiplex PCR) cho phép phát hiện nhiều loại vi khuẩn cùng một lúc, giúp rút ngắn thời gian chẩn đoán và nâng cao độ chính xác. Kỹ thuật này có thể phát hiện ADN của vi khuẩn từ các mẫu bệnh phẩm chỉ trong vòng 4-6 giờ, điều này rất quan trọng trong việc điều trị kịp thời cho bệnh nhân. Việc sử dụng PCR đa mồi giúp xác định nhanh chóng các tác nhân gây bệnh như Acinetobacter baumannii, Klebsiella pneumoniae, và Pseudomonas aeruginosa, những vi khuẩn thường gặp trong VPBV. Nghiên cứu cho thấy rằng việc áp dụng PCR đa mồi không chỉ cải thiện khả năng chẩn đoán mà còn giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị.

2.1. Nguyên lý và ứng dụng của PCR đa mồi

Nguyên lý của PCR dựa trên khả năng khuếch đại ADN, cho phép phát hiện các vi khuẩn gây bệnh ngay cả khi số lượng vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm rất thấp. PCR đa mồi sử dụng nhiều cặp mồi để khuếch đại các đoạn ADN khác nhau trong cùng một phản ứng, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí. Ứng dụng của kỹ thuật này trong chẩn đoán viêm phổi bệnh viện đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu, cho thấy độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn so với các phương pháp truyền thống như nuôi cấy vi khuẩn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh gia tăng tình trạng kháng thuốc, khi việc lựa chọn kháng sinh kịp thời có thể quyết định sự sống còn của bệnh nhân.

III. Giá trị thực tiễn của nghiên cứu PCR đa mồi

Nghiên cứu về PCR đa mồi trong chẩn đoán viêm phổi bệnh viện không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn mang lại nhiều ứng dụng thực tiễn. Việc áp dụng kỹ thuật này giúp các bác sĩ có thể chẩn đoán nhanh chóng và chính xác các tác nhân gây bệnh, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp ngay từ đầu. Điều này không chỉ giúp giảm thời gian nằm viện mà còn giảm thiểu chi phí điều trị cho bệnh nhân. Hơn nữa, việc phát hiện sớm các vi khuẩn kháng thuốc cũng giúp các bác sĩ điều chỉnh kịp thời liệu pháp kháng sinh, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tỷ lệ tử vong. Nghiên cứu này cũng mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực chẩn đoán và điều trị viêm phổi bệnh viện, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân.

3.1. Tác động đến chính sách y tế

Kết quả của nghiên cứu về PCR đa mồi có thể ảnh hưởng đến chính sách y tế trong việc xây dựng các hướng dẫn chẩn đoán và điều trị viêm phổi bệnh viện. Việc áp dụng các kỹ thuật chẩn đoán hiện đại như PCR sẽ giúp các cơ sở y tế nâng cao khả năng phát hiện và điều trị kịp thời, từ đó giảm thiểu tỷ lệ mắc và tử vong do viêm phổi bệnh viện. Chính sách y tế cũng cần xem xét việc đào tạo nhân viên y tế về các kỹ thuật mới này để đảm bảo rằng các phương pháp chẩn đoán và điều trị được áp dụng một cách hiệu quả nhất.