Nghiên cứu nhiễm sán lá gan nhỏ ở Ninh Bình và Phú Yên: Chế tạo kit chẩn đoán cộng đồng

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Mô tả đặc điểm dịch tễ học nhiễm sán lá gan nhỏ

1.2. Tác nhân gây bệnh

1.3. Đường lây và cơ chế lây truyền bệnh

1.4. Sức cảm thụ và miễn dịch

1.5. Mô tả yếu tố liên quan đến nhiễm sán lá gan nhỏ trên người

1.6. Các biện pháp phòng chống

1.7. Đặc điểm phân bố và tình hình nhiễm sán lá gan nhỏ ở người trên thế giới và Việt Nam

1.8. Đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán và điều trị bệnh sán lá gan nhỏ trên người

1.8.1. Đặc điểm lâm sàng bệnh sán lá gan nhỏ trên người

1.8.2. Điều trị bệnh sán lá gan nhỏ trên người

1.9. Các phương pháp xét nghiệm xác định tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ trên người

1.10. Kỹ thuật LAMP và nghiên cứu chế tạo bộ kit LAMP xét nghiệm phát hiện nhiễm sán lá gan nhỏ trên người

1.10.1. Nguyên lý của kỹ thuật LAMP

1.10.2. Thành phần phản ứng LAMP

1.10.3. Cơ chế của phản ứng LAMP

1.10.4. Đánh giá kết quả của LAMP

1.10.5. Quy trình thực hiện LAMP

1.10.6. Tính ưu việt của kỹ thuật LAMP

1.10.7. Mô tả hạn chế của kỹ thuật LAMP

1.10.8. Mô tả ứng dụng của kỹ thuật LAMP trong chẩn đoán nhiễm sán lá gan nhỏ ở người

1.10.9. Chế tạo và chuẩn hóa bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ

2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Mục tiêu 1: Mô tả thực trạng và mô tả yếu tố liên quan nhiễm sán lá gan nhỏ trên người tại hai xã trọng điểm thuộc tỉnh Ninh Bình và Phú Yên (2018-2020)

2.1.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu

2.1.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2. Mục tiêu 2: Chế tạo kit LAMP xét nghiệm nhiễm Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini trên người ở quy mô phòng thí nghiệm

2.2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2.3. Đạo đức trong nghiên cứu

3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Thực trạng và mô tả yếu tố liên quan nhiễm sán lá gan nhỏ trên người tại hai xã trọng điểm thuộc tỉnh Ninh Bình và Phú Yên (2018-2020)

3.1.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu

3.1.2. Tỷ lệ nhiễm và cường độ nhiễm sán lá gan nhỏ trên người tại địa điểm nghiên cứu

3.1.3. Mô tả yếu tố liên quan đến tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ ở người

3.2. Chế tạo kit LAMP xét nghiệm nhiễm Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini trên người ở quy mô phòng thí nghiệm. Thiết kế, đánh giá lựa chọn các bộ mồi LAMP

3.2.1. Đánh giá tính đặc hiệu và khả năng hoạt động của bộ mồi LAMP thiết kế

3.2.2. Khảo sát, tái cấu hình các điều kiện phản ứng LAMP

3.2.3. Đóng gói thành phẩm bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ

3.2.4. Kết quả đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu của kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ, so sánh bộ mồi

3.2.5. Độ nhạy, độ đặc hiệu của kit LAMP chẩn đoán O. viverrini tại phòng thí nghiệm

3.2.6. Độ nhạy, độ đặc hiệu của bộ kit LAMP chẩn đoán C. sinensis

3.2.7. Kết quả so sánh bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ với bộ mồi có cùng mục đích

3.2.8. Đánh giá độ ổn định của bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ

3.3. Kết quả đánh giá bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ tại thực địa tỉnh Phú Yên và Ninh Bình

3.3.1. Đánh giá bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ O. viverrini tại thực địa tỉnh Phú Yên

3.3.2. Kết quả đánh giá bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ C. sinensis tại thực địa tỉnh Ninh Bình

3.3.3. Xây dựng tiêu chuẩn và kiểm định các bộ kit LAMP

3.3.3.1. Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở

3.3.3.2. Kết quả kiểm định các bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ

4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN

4.1. Mô tả thực trạng và mô tả yếu tố liên quan nhiễm sán lá gan nhỏ trên người tại hai xã trọng điểm thuộc Ninh Bình và Phú Yên (2018-2020)

4.2. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu

4.3. Kết quả nghiên cứu tỷ lệ, cường độ nhiễm sán lá gan nhỏ trên người

4.4. Mô tả yếu tố liên quan đến tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ ở người

4.5. Liên quan giữa tuổi và tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ

4.6. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và giới tính

4.7. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và nghề nghiệp

4.8. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và trình độ học vấn

4.9. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và việc sử dụng nhà tiêu

4.10. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và việc sử dụng phân tươi để chăn nuôi, trồng trọt

4.11. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và có nuôi chó mèo

4.12. Liên quan giữa tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ và tình trạng ăn gỏi cá

4.13. Mô tả yếu tố khác liên quan đến tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ

4.14. Chế tạo kit LAMP xét nghiệm nhiễm Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini trên người ở quy mô phòng thí nghiệm. Khảo sát vùng bảo thủ của gen đích, thiết kế và lựa chọn mồi LAMP

4.15. Tái cấu thành phần và điều kiện hoạt động của phản ứng LAMP

4.16. Khảo sát ngưỡng phát hiện của kỹ thuật LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ

4.17. Đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu, độ ổn định của kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ, so sánh kit LAMP với bộ mồi cùng mục tiêu

4.18. Đánh giá bộ kit LAMP chẩn đoán sán lá gan nhỏ tại thực địa tỉnh Phú Yên và Ninh Bình

NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về nhiễm sán lá gan nhỏ

Nhiễm sán lá gan nhỏ là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt ở các tỉnh như Ninh Bình và Phú Yên. Bệnh do các loài sán lá gan nhỏ như Clonorchis sinensis và Opisthorchis viverrini gây ra. Những loài này thường lây truyền qua việc tiêu thụ cá sống hoặc chưa được chế biến kỹ. Theo nghiên cứu, tỷ lệ nhiễm sán lá gan ở hai địa phương này khá cao, với nhiều yếu tố liên quan như thói quen ăn uống và điều kiện sinh thái. Việc chẩn đoán sớm và chính xác là rất cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan và ung thư đường mật.

1.1. Tác nhân gây bệnh

Có ba loài sán lá gan gây bệnh cho người, trong đó Clonorchis sinensis và Opisthorchis viverrini là hai loài chính được ghi nhận tại Việt Nam. Các loài này có đặc điểm sinh học và vòng đời tương tự nhau, nhưng lại có sự khác biệt về hình thái và cách lây truyền. Việc hiểu rõ về các tác nhân gây bệnh này là rất quan trọng trong việc phát triển các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

1.2. Đặc điểm dịch tễ học

Tình hình nhiễm sán lá gan nhỏ tại Ninh Bình và Phú Yên cho thấy sự gia tăng đáng kể trong những năm gần đây. Các yếu tố như khí hậu, địa hình và thói quen ăn uống của người dân đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của sán lá gan. Nghiên cứu cho thấy rằng việc tiêu thụ cá sống là nguyên nhân chính dẫn đến sự lây lan của bệnh. Do đó, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ và biện pháp phòng ngừa là rất cần thiết.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp khảo sát thực địa kết hợp với các kỹ thuật sinh học phân tử để phát hiện nhiễm sán lá gan nhỏ. Kỹ thuật LAMP (Loop-Mediated Isothermal Amplification) được áp dụng để phát triển kit chẩn đoán nhằm phát hiện nhanh chóng và chính xác các loài sán lá gan. Phương pháp này không chỉ giúp nâng cao độ nhạy và độ đặc hiệu trong chẩn đoán mà còn dễ dàng áp dụng tại các cơ sở y tế địa phương.

2.1. Thiết kế nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại hai xã trọng điểm thuộc tỉnh Ninh Bình và Phú Yên trong khoảng thời gian từ 2018 đến 2020. Mẫu bệnh nhân được thu thập từ các hộ gia đình có tiền sử tiêu thụ cá sống. Các mẫu phân được phân tích bằng kỹ thuật LAMP để xác định sự hiện diện của sán lá gan nhỏ. Kết quả thu được sẽ giúp đánh giá tình hình nhiễm bệnh tại địa phương.

2.2. Phát triển kit chẩn đoán

Quá trình chế tạo kit chẩn đoán LAMP bao gồm việc lựa chọn các mồi đặc hiệu cho từng loài sán lá gan. Các thử nghiệm được thực hiện để tối ưu hóa điều kiện phản ứng, đảm bảo độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất. Kết quả từ các thử nghiệm này sẽ được so sánh với các phương pháp chẩn đoán truyền thống để đánh giá hiệu quả của kit chẩn đoán mới.

III. Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ tại Ninh Bình và Phú Yên là khá cao, với nhiều yếu tố liên quan như thói quen ăn uống và điều kiện sinh thái. Kit chẩn đoán LAMP được phát triển cho thấy độ nhạy và độ đặc hiệu cao, cho phép phát hiện nhanh chóng sự hiện diện của sán lá gan trong mẫu phân. Điều này mở ra cơ hội cho việc áp dụng rộng rãi kỹ thuật này trong chẩn đoán tại cộng đồng.

3.1. Tỷ lệ nhiễm bệnh

Tỷ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ được ghi nhận là 15% trong số các mẫu được khảo sát. Điều này cho thấy sự phổ biến của bệnh trong cộng đồng và cần có các biện pháp can thiệp kịp thời. Các yếu tố như tuổi tác, giới tính và nghề nghiệp cũng có mối liên hệ chặt chẽ với tỷ lệ nhiễm bệnh, cho thấy sự cần thiết phải có các chương trình giáo dục sức khỏe phù hợp.

3.2. Đánh giá hiệu quả của kit LAMP

Kết quả từ các thử nghiệm cho thấy kit chẩn đoán LAMP có độ nhạy lên đến 95% và độ đặc hiệu 90%. So với các phương pháp truyền thống như Kato-Katz, kit LAMP cho kết quả nhanh hơn và chính xác hơn, đặc biệt trong các trường hợp nhiễm nhẹ. Điều này chứng tỏ rằng việc phát triển kit chẩn đoán LAMP là một bước tiến quan trọng trong việc kiểm soát và phòng ngừa bệnh sán lá gan nhỏ.

IV. Kết luận và khuyến nghị

Nghiên cứu về nhiễm sán lá gan nhỏ tại Ninh Bình và Phú Yên đã chỉ ra sự cần thiết phải có các biện pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu tỷ lệ nhiễm bệnh. Việc phát triển kit chẩn đoán LAMP không chỉ giúp nâng cao khả năng phát hiện bệnh mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng tại cộng đồng. Khuyến nghị cần có các chương trình giáo dục sức khỏe nhằm nâng cao nhận thức của người dân về nguy cơ và biện pháp phòng ngừa bệnh.

4.1. Đề xuất nghiên cứu tiếp theo

Cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện và tối ưu hóa kit chẩn đoán LAMP, đồng thời mở rộng khảo sát tại các địa phương khác để có cái nhìn tổng quát hơn về tình hình nhiễm sán lá gan nhỏ tại Việt Nam. Việc này sẽ giúp xây dựng các chính sách y tế phù hợp nhằm kiểm soát và phòng ngừa bệnh hiệu quả.

Nghiên cứu thực trạng nhiễm sán lá gan nhỏ trên người tại Ninh Bình và Phú Yên cùng chế tạo kit chẩn đoán