Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ cơ sở hạ tầng giao thông trên toàn quốc, chất lượng công trình xây dựng giao thông trở thành yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế và sự phát triển bền vững của các dự án. Tỉnh Tiền Giang, nằm trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đã đầu tư nhiều dự án giao thông trọng điểm như “Đường giao thông hai bên bờ sông Bảo Định”, “Đường tỉnh 873” và “Nâng cấp Đường tỉnh 879B”. Tuy nhiên, một số công trình vẫn gặp phải các vấn đề về chất lượng như nứt, ổ gà, sụt lún, hệ thống thoát nước không đảm bảo, gây ngập úng và tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông. Những hiện tượng này chủ yếu xảy ra ở các dự án sử dụng vốn nhà nước, làm nổi bật nhu cầu nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng giao thông tại địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng giao thông (CLCT GT) của các dự án vốn nhà nước tại Tiền Giang, đồng thời xây dựng mô hình phân tích đánh giá mức độ tương quan và ảnh hưởng của các nhân tố này. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 01/2024 đến tháng 05/2024, với phạm vi khảo sát các dự án giao thông sử dụng vốn nhà nước trên địa bàn tỉnh Tiền Giang. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu nhằm nâng cao chất lượng công trình, giảm thiểu hư hỏng, tăng tuổi thọ công trình và đảm bảo an toàn giao thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng công trình xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng toàn diện (TQM): Nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát chất lượng từ khâu khảo sát, thiết kế đến thi công và bảo trì nhằm đảm bảo chất lượng tổng thể công trình.
  • Mô hình vòng đời dự án xây dựng: Phân chia dự án thành ba giai đoạn chính gồm chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc dự án, mỗi giai đoạn có các nhân tố ảnh hưởng riêng biệt đến chất lượng.
  • Khái niệm chất lượng công trình giao thông: Được hiểu là sự tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn, bền vững và phù hợp với yêu cầu kinh tế - xã hội, bao gồm các yếu tố như chất lượng vật liệu, năng lực nhà thầu, quy trình thi công và bảo trì.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chất lượng công trình xây dựng giao thông, dự án vốn nhà nước, quản lý chất lượng công trình (QLCL), các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng, và tiêu chí đánh giá chất lượng công trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 198 bảng khảo sát hợp lệ, được thực hiện với các đối tượng là chuyên gia, cán bộ quản lý, kỹ sư, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát và chủ đầu tư tại Tiền Giang. Đối tượng khảo sát có kinh nghiệm đa dạng, trong đó khoảng 75% có trên 5 năm kinh nghiệm, đảm bảo độ tin cậy cho dữ liệu.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng kiểm định độ tin cậy thang đo Cronbach’s Alpha để đánh giá tính nhất quán nội bộ, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, phân tích nhân tố khẳng định (CFA) để kiểm định mô hình đo lường, và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhóm nhân tố đến chất lượng công trình.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 01/2024 đến tháng 05/2024, bao gồm các bước xây dựng bảng câu hỏi, khảo sát, xử lý dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ba nhóm nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng giao thông được xác định gồm:

    • Nhóm liên quan đến công tác quản lý chất lượng thiết kế và thi công (25 nhân tố).
    • Nhóm liên quan đến công tác khảo sát xây dựng.
    • Nhóm liên quan đến công tác khai thác, bảo trì.

  2. Xếp hạng các nhân tố theo mức độ ảnh hưởng:

    • Nhân tố “Kiểm soát chất lượng của nhà thầu thi công” có mức ảnh hưởng cao nhất với điểm trung bình 3,95 trên thang 5.
    • “Giá dự thầu” đứng thứ hai với điểm trung bình 3,72, phản ánh tác động của cạnh tranh giá thấp đến chất lượng thi công.
    • “Năng lực nhà thầu thiết kế, chủ trì thiết kế” và “Thay đổi thiết kế khi thi công” cũng là những nhân tố quan trọng, lần lượt xếp hạng 3 và 4.
    • “Năng lực nhà thầu thi công” đồng hạng 4, cho thấy vai trò then chốt của năng lực thi công trong việc đảm bảo chất lượng.

  3. Tiêu chí đánh giá chất lượng công trình giao thông:

    • “Chất lượng thi công thực hiện theo đúng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật” được đánh giá cao nhất (mean = 3,79).
    • Tiếp theo là “Công trình ít lỗi sai sót” (mean = 3,75) và “Lỗi sai sót trong quá trình thi công ít ảnh hưởng đến chất lượng công trình” (mean = 3,69).

  4. Đặc điểm đối tượng khảo sát:

    • Khoảng 75% người tham gia khảo sát có kinh nghiệm trên 5 năm trong ngành xây dựng.
    • Đa dạng đơn vị công tác gồm chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát và cơ quan chuyên ngành.
    • Hơn 65% người khảo sát đã tham gia trên 5 dự án xây dựng giao thông, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhóm nhân tố liên quan đến giai đoạn thi công có ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng công trình, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước đã chỉ ra vai trò quan trọng của kiểm soát chất lượng thi công và năng lực nhà thầu. Việc giá dự thầu thấp dẫn đến sử dụng vật liệu kém chất lượng, nhân công thiếu kỹ năng và thiết bị lạc hậu là nguyên nhân phổ biến gây giảm chất lượng công trình. Các thay đổi thiết kế trong quá trình thi công cũng ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Ngoài ra, nhóm nhân tố khảo sát và bảo trì cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh Tiền Giang chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn, làm giảm tuổi thọ công trình nếu không được bảo trì đúng cách. Kết quả mô hình SEM minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng nhóm nhân tố, có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện hệ số hồi quy chuẩn hóa, giúp các nhà quản lý dễ dàng nhận diện ưu tiên xử lý.

So với các nghiên cứu trước, nghiên cứu này đã mở rộng và cụ thể hóa các nhân tố phù hợp với đặc thù địa phương Tiền Giang, góp phần nâng cao tính ứng dụng thực tiễn trong quản lý dự án vốn nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát chất lượng thi công: Chủ đầu tư và tư vấn giám sát cần thiết lập quy trình kiểm soát chất lượng chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, giám sát thi công nhằm đảm bảo tuân thủ đúng biện pháp kỹ thuật và tiêu chuẩn. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và liên tục trong suốt quá trình thi công.

  2. Nâng cao năng lực nhà thầu thi công và thiết kế: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao kỹ năng, kiến thức chuyên môn cho nhà thầu và đội ngũ thiết kế. Chủ thể thực hiện: các cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư, trong vòng 6-12 tháng.

  3. Xây dựng chính sách đấu thầu minh bạch, tránh giá dự thầu thấp bất hợp lý: Áp dụng các tiêu chí đánh giá năng lực và kinh nghiệm nhà thầu song song với giá thầu để đảm bảo chất lượng công trình. Thời gian: áp dụng cho các dự án mới trong vòng 1 năm tới.

  4. Tăng cường công tác bảo trì, bảo dưỡng định kỳ: Lập kế hoạch và đảm bảo kinh phí bảo trì công trình sau khi đưa vào sử dụng, đặc biệt chú trọng các công trình chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn. Chủ thể thực hiện: chủ đầu tư và các đơn vị khai thác, trong vòng 3-5 năm tiếp theo.

  5. Cải thiện công tác phối hợp giữa các bên liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công và tư vấn giám sát để xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh trong quá trình thi công và vận hành. Thời gian: ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng công trình, từ khâu khảo sát, thiết kế đến thi công và bảo trì, giúp giảm thiểu rủi ro và chi phí sửa chữa.

  2. Nhà thầu thi công và tư vấn giám sát: Tham khảo các nhân tố ảnh hưởng và tiêu chí đánh giá chất lượng để cải thiện quy trình thi công, nâng cao năng lực kiểm soát chất lượng và đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và giao thông: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý chất lượng công trình giao thông vốn nhà nước phù hợp với đặc thù địa phương.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, kỹ thuật xây dựng: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc phát triển nghiên cứu sâu hơn về quản lý chất lượng công trình xây dựng giao thông, đặc biệt trong bối cảnh các dự án vốn nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến chất lượng công trình giao thông tại Tiền Giang?
    Nhóm nhân tố liên quan đến kiểm soát chất lượng thi công và năng lực nhà thầu thi công được đánh giá có ảnh hưởng mạnh nhất, với điểm trung bình cao nhất trong khảo sát.

  2. Tại sao giá dự thầu lại ảnh hưởng đến chất lượng công trình?
    Giá dự thầu thấp thường dẫn đến việc nhà thầu sử dụng vật liệu kém chất lượng, nhân công thiếu kỹ năng và thiết bị lạc hậu, từ đó làm giảm chất lượng thi công và tuổi thọ công trình.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.

  4. Làm thế nào để cải thiện chất lượng công trình giao thông vốn nhà nước?
    Cần tăng cường kiểm soát chất lượng thi công, nâng cao năng lực nhà thầu, xây dựng chính sách đấu thầu minh bạch, và đảm bảo công tác bảo trì, bảo dưỡng định kỳ sau khi công trình đưa vào sử dụng.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các tỉnh khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào Tiền Giang, các kết quả và mô hình phân tích có thể được tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các tỉnh có điều kiện địa lý và đặc thù tương tự trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được 3 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng giao thông vốn nhà nước tại Tiền Giang, với tổng cộng 25 nhân tố cụ thể.
  • Nhóm nhân tố liên quan đến quản lý chất lượng thi công và năng lực nhà thầu thi công có ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng công trình.
  • Giá dự thầu và năng lực nhà thầu thiết kế cũng là những yếu tố quan trọng cần được chú trọng trong quản lý dự án.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng công trình giao thông tại Tiền Giang trong giai đoạn 2024-2030.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp kiểm soát chất lượng, nâng cao năng lực nhà thầu, cải thiện chính sách đấu thầu và tăng cường công tác bảo trì nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ thống hạ tầng giao thông địa phương.

Quý độc giả và các bên liên quan được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng công trình giao thông vốn nhà nước tại Tiền Giang và các vùng lân cận.