Luận án tiến sĩ về môi trường bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam và định hướng sử dụng hợp lý

• Tác giả: Đỗ Thị Thu Hương
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Đình Hòe
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội - Trường Đại học Khoa học Tự nhiên
• Chuyên ngành: Môi trường đất và nước
• Đề tài: Môi trường bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam và định hướng sử dụng hợp lý
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ khoa học môi trường
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ BÃI CÁT VEN BIỂN, MÔI TRƯỜNG BÃI CÁT VEN BIỂN
• 1.1.1. Khái niệm bãi cát ven biển
• 1.1.2. Môi trường bãi cát ven biển
• 1.1.3. Sử dụng hợp lý tài nguyên bãi cát ven biển
• 1.2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ MÔI TRƯỜNG BÃI CÁT VEN BIỂN
• 1.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
• 1.2.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.3. ĐIỀU KIỆN HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC
• 1.3.1. Cấu trúc kiến tạo
• 1.3.2. Khí hậu – thủy văn
• 1.4. HIỆN TRẠNG SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC
• 1.5. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.5.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.5.2. CÁCH TIẾP CẬN
• 1.5.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.5.3.1. Thu thập phân tích, đánh giá tổng hợp và thừa kế dữ liệu
• 1.5.3.2. Phương pháp nghiên cứu điển hình
• 1.5.3.3. Các phương pháp thu mẫu và đo nhanh tại hiện trường
• 1.5.3.4. Phân tích khung DPSIR
• 1.5.3.5. Phương pháp viễn thám và GIS
• 1.5.3.6. Phương pháp chỉ số đánh giá chất lượng bãi cát ven biển
• 1.5.3.7. Các phương pháp phân tích trong phòng thí nghiệm
• 1.6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 1.6.1. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC HÌNH THÁI VÀ PHÂN BỐ BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC VIỆT NAM
• 1.6.1.1. Phân bố bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam. Đặc điểm hình thái bãi
• 1.6.1.2. Đặc trưng trầm tích bãi cát ven biển
• 1.6.1.3. Thành phần cơ học của trầm tích bãi cát ven biển
• 1.6.1.4. Thành phần khoáng vật trong trầm tích bãi. Hàm lượng cacbonate trong trầm tích bãi
• 1.6.2. HIỆN TRẠNG VÀ CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC VIỆT NAM
• 1.6.2.1. Hàm lượng dầu trong trầm tích bãi
• 1.6.2.2. Chất thải rắn
• 1.6.2.3. Đặc điểm môi trường nước ở bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam
• 1.6.2.4. Chất lượng nước lỗ rỗng. Chất lượng nước biển ven bãi
• 1.6.3. ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA HỆ SINH THÁI BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC VIỆT NAM
• 1.6.3.1. Hệ thực vật
• 1.6.3.2. Hệ động vật không xương sống
• 1.6.3.3. Hệ động vật có xương sống
• 1.6.4. PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG TỰ NHIÊN VÀ NHÂN SINH ĐẾN CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC VIỆT NAM
• 1.6.4.1. Tác động nhân sinh đến chất lượng môi trường bãi biển
• 1.6.4.2. Ảnh hưởng của các quá trình tự nhiên và dâng cao mực nước biển đến môi trường bãi cát ven biển
• 1.6.4.3. Các đáp ứng về cơ chế chính sách đối với chất lượng bãi cát ven biển
• 1.6.5. ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC VIỆT NAM BẰNG CHỈ SỐ
• 1.6.5.1. Kết quả xác định trọng số
• 1.6.5.2. Kết quả xác định giá trị của các chỉ số hợp phần. Kết quả đánh giá tổng hợp chất lượng bãi cát ven biển
• 1.6.6. ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG HỢP LÝ VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG BÃI CÁT VEN BIỂN ĐÔNG BẮC VIỆT NAM
• 1.6.6.1. Định hướng sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường bãi cát ven biển
• 1.6.6.2. Các giải pháp bảo vệ tài nguyên và môi trường bãi cát ven biển
• 2. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Môi trường bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam

Môi trường bãi cát ven biển tại khu vực Đông Bắc Việt Nam được nghiên cứu dựa trên các đặc điểm địa chất, hình thái và sinh thái. Các bãi cát này được hình thành từ quá trình lắng đọng trầm tích, chịu ảnh hưởng của sóng, gió và thủy triều. Nghiên cứu môi trường cho thấy sự đa dạng về cấu trúc và thành phần trầm tích, bao gồm cát thạch anh và cát vôi vỏ sinh vật. Các bãi cát này không chỉ có giá trị kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

1.1. Đặc điểm hình thái và phân bố

Các bãi cát ven biển tại Đông Bắc Việt Nam có hình thái thoải, biến đổi theo mùa. Chúng được phân loại thành hai nhóm chính: bãi cát sạn (thạch anh chiếm trên 70%) và bãi cát vôi vỏ sinh vật (aragonite trên 50%). Sự phân bố của các bãi cát này tập trung chủ yếu ven các đảo đá vôi, tạo nên cảnh quan độc đáo. Quy hoạch ven biển cần tính đến sự biến đổi hình thái này để đảm bảo khai thác bền vững.

1.2. Thành phần trầm tích

Thành phần trầm tích của bãi cát ven biển bao gồm cát thạch anh và cát vôi vỏ sinh vật. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, kích thước hạt trung bình của cát thạch anh là 0,32±0,33mm, trong khi cát vôi có kích thước lớn hơn (0,84±0,99mm). Sự khác biệt này ảnh hưởng đến khả năng thấm nước và độ ổn định của bãi cát. Bảo tồn môi trường cần dựa trên hiểu biết về thành phần trầm tích để hạn chế tác động tiêu cực từ hoạt động con người.

II. Hiện trạng và tác động đến môi trường bãi cát

Hiện trạng môi trường của các bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam đang chịu nhiều áp lực từ hoạt động con người và biến đổi khí hậu. Các hoạt động du lịch, khai thác cát và xây dựng cơ sở hạ tầng đã gây ra tình trạng ô nhiễm, xói lở và suy thoái cảnh quan. Tác động môi trường từ các hoạt động này cần được đánh giá kỹ lưỡng để đề xuất các giải pháp quản lý bãi cát hiệu quả.

2.1. Tác động từ hoạt động du lịch

Hoạt động du lịch là nguyên nhân chính gây ra các vấn đề môi trường tại bãi cát ven biển. Việc xây dựng các cơ sở nghỉ dưỡng thiếu quy hoạch đã làm biến dạng cảnh quan và tăng nguy cơ xói lở. Phục hồi môi trường cần được thực hiện thông qua các biện pháp như tái tạo cảnh quan và hạn chế xây dựng quá mức.

2.2. Tác động từ biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu và dâng cao mực nước biển đang đe dọa sự tồn tại của các bãi cát ven biển. Sự xói lở và thu hẹp diện tích bãi cát là những hậu quả nghiêm trọng. Bảo vệ tài nguyên cần được thực hiện thông qua các biện pháp như xây dựng đê chắn sóng và trồng rừng ngập mặn để giảm thiểu tác động từ sóng và gió.

III. Định hướng sử dụng bền vững bãi cát ven biển

Định hướng sử dụng bền vững các bãi cát ven biển Đông Bắc Việt Nam được đề xuất dựa trên các đặc điểm địa chất, sinh thái và hiện trạng môi trường. Các giải pháp bao gồm quản lý tài nguyên hiệu quả, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững. Việc áp dụng các chỉ số đánh giá chất lượng môi trường sẽ giúp xác định các khu vực cần ưu tiên bảo vệ và phục hồi.

3.1. Giải pháp quản lý tài nguyên

Quản lý tài nguyên cần được thực hiện thông qua việc xây dựng các quy định về khai thác và sử dụng bãi cát ven biển. Các khu vực có giá trị sinh thái cao cần được bảo vệ nghiêm ngặt, trong khi các khu vực khác có thể được khai thác phục vụ du lịch và kinh tế. Phát triển bền vững cần đảm bảo sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường.

3.2. Phục hồi và bảo tồn môi trường

Phục hồi môi trường và bảo tồn môi trường là các giải pháp quan trọng để duy trì giá trị của bãi cát ven biển. Các biện pháp như tái tạo cảnh quan, trồng rừng ngập mặn và hạn chế xây dựng quá mức cần được áp dụng. Đa dạng sinh học cần được bảo vệ thông qua các chương trình giám sát và quản lý hiệu quả.