Nghiên Cứu Hợp Chất Zr(IV) và Khả Năng Hấp Phụ Asen, Selen Trong Môi Trường Nước

• Tác giả: Đào Thị Phương Thảo
• Người hướng dẫn: PGS. Đỗ Quang Trung
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Hóa môi trường
• Đề tài: Nghiên Cứu Hợp Chất Zr(IV) và Khả Năng Hấp Phụ Asen, Selen Trong Môi Trường Nước
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. TÌNH HÌNH Ô NHIỄM ASEN, SELEN TRONG NƯỚC
• 2. CHƯƠNG II: THỰC NGHIỆM VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU, HÓA CHẤT VÀ THIẾT BỊ
• 2.1. TỔNG HỢP VẬT LIỆU
• 2.2. NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG HẤP PHỤ ASEN CỦA VẬT LIỆU
• 2.3. BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG HẤP PHỤ SELEN CỦA VẬT LIỆU
• 2.4. CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ ĐẶC TRƯNG CẤU TRÚC VẬT LIỆU
• 3. CHƯƠNG III: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. TỔNG HỢP VẬT LIỆU ZIRCONI HIDROXIT, ZIRCONI OXIT VÀ LỰA CHỌN VẬT LIỆU MANG
• 3.2. KHẢ NĂNG HẤP PHỤ ASEN VÀ TÁI SINH CỦA VẬT LIỆU
• 3.3. BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG HẤP PHỤ SELEN CỦA VẬT LIỆU
• 3.4. ĐẶC TRƯNG CẤU TRÚC CỦA VẬT LIỆU
• NHỮNG CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Ô Nhiễm Asen As Selen Se trong Nước

Ô nhiễm asen và selen trong nước là vấn đề cấp bách toàn cầu, đe dọa sức khỏe cộng đồng. Asen và selen có thể xâm nhập vào nguồn nước từ các hoạt động công nghiệp, nông nghiệp và quá trình phong hóa tự nhiên. Việc loại bỏ asen và selen khỏi nguồn nước, đặc biệt là nước uống, là vô cùng quan trọng. Luận án này tập trung vào nghiên cứu hợp chất Zr(IV) và khả năng hấp phụ của nó đối với asen và selen trong môi trường nước. Phương pháp hấp phụ được đánh giá là hiệu quả và kinh tế so với các phương pháp khác. Do đó, việc phát triển vật liệu hấp phụ mới, hiệu quả cao là mục tiêu quan trọng.

1.1. Thực Trạng Ô Nhiễm Asen As và Selen Se Toàn Cầu

Ô nhiễm asen lan rộng, đặc biệt ở Bangladesh, Mỹ, Trung Quốc. Asen có trong khoáng vật và di chuyển vào nước khi khoáng vật bị phong hóa. Hoạt động công nghiệp và nông nghiệp cũng góp phần làm tăng nồng độ asen trong nước. Theo nghiên cứu của Tetsuro Agusa năm 2001, nhiều khu vực thuộc châu thổ sông Hồng ở Việt Nam bị ô nhiễm asen vượt quá giới hạn an toàn [95]. Ô nhiễm selen tuy ít được chú ý hơn nhưng cũng là vấn đề đáng lo ngại, đặc biệt ở các khu vực khai thác khoáng sản.

1.2. Tác Động Độc Tính Asen Selen Đến Sức Khỏe Con Người

Asen và selen gây ra nhiều bệnh nguy hiểm, bao gồm các bệnh về da, máu, tóc, phổi, thận và ung thư tiền liệt tuyến. Theo thống kê, khoảng 150 triệu người trên thế giới bị nhiễm độc asen. Độc tính asen và độc tính selen gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh, hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch. Việc tiếp xúc lâu dài với asen và selen có thể dẫn đến tử vong.

II. Các Phương Pháp Xử Lý Asen As Selen Se trong Nguồn Nước

Nhiều phương pháp được sử dụng để xử lý asen và selen trong nước, bao gồm: kết tủa, keo tụ, trao đổi ion, thẩm thấu ngược và hấp phụ. Phương pháp hấp phụ được ưa chuộng vì tính đơn giản, hiệu quả và chi phí hợp lý. Vật liệu hấp phụ thường được sử dụng là than hoạt tính, oxit kim loại, và polymer. Việc lựa chọn vật liệu hấp phụ phù hợp phụ thuộc vào nồng độ asen và selen, pH của nước, và các yếu tố khác. Nghiên cứu này tập trung vào sử dụng hợp chất Zr(IV) làm vật liệu hấp phụ.

2.1. Ưu Điểm và Nhược Điểm Của Phương Pháp Hấp Phụ

Phương pháp hấp phụ có ưu điểm là dễ thực hiện, chi phí thấp và hiệu quả với nồng độ asen và selen thấp. Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là vật liệu hấp phụ có thể bị bão hòa, cần tái sinh hoặc thay thế. Ngoài ra, hiệu quả hấp phụ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như pH, nhiệt độ và sự có mặt của các ion khác trong nước.

2.2. Tổng Quan Các Vật Liệu Hấp Phụ Được Sử Dụng Phổ Biến

Than hoạt tính là vật liệu hấp phụ phổ biến, có diện tích bề mặt lớn và khả năng hấp phụ tốt. Tuy nhiên, than hoạt tính không chọn lọc, có thể hấp phụ nhiều chất khác nhau. Oxit kim loại, đặc biệt là hợp chất Zirconi, có khả năng hấp phụ chọn lọc hơn đối với asen và selen. Các polymer cũng được sử dụng làm vật liệu hấp phụ, có thể được điều chỉnh để tăng cường khả năng hấp phụ.

2.3. Tiềm Năng Sử Dụng Vật Liệu Nano Trong Xử Lý Ô Nhiễm Nước

Vật liệu nano có diện tích bề mặt lớn và tính chất vật liệu đặc biệt, do đó có tiềm năng lớn trong xử lý ô nhiễm nước. Vật liệu nano có thể được sử dụng để tăng cường khả năng hấp phụ của các vật liệu hấp phụ truyền thống. Nghiên cứu này cũng xem xét ứng dụng của vật liệu nano trong việc tổng hợp hợp chất Zr(IV).

III. Nghiên Cứu Hợp Chất Zr IV và Khả Năng Hấp Phụ Asen As Selen Se

Zirconi (Zr) oxit (ZrO2) có nhiều ưu điểm như tính axit, bazơ, oxy hóa khử, không độc và thân thiện môi trường. Zirconi (Zr) oxit vô định hình có độ xốp cao, thuận lợi cho sự xâm nhập của anion. Nhóm OH trên bề mặt có thể trao đổi phối tử với các oxo anion của asen và selen. Do đó, Zirconi (Zr) oxit trở thành vật liệu hấp phụ phù hợp loại bỏ asen và selen ra khỏi nước. Hợp chất Zr(IV) được nghiên cứu rộng rãi cho ứng dụng này. Hiện nay ở Việt Nam có một số ít công trình nghiên cứu hợp chất Zirconi để xử lý asen, selen trong nước.

3.1. Tổng Quan Về Hợp Chất Zr IV và Tính Chất Vật Liệu

Hợp chất Zr(IV) có nhiều dạng khác nhau, bao gồm Zirconi (Zr) hydroxit và Zirconi (Zr) oxit. Tính chất vật liệu của hợp chất Zr(IV) phụ thuộc vào cấu trúc tinh thể, kích thước hạt và diện tích bề mặt. Zirconi (Zr) oxit có ba dạng tinh thể chính: monoclinic, tetragonal và cubic. Zirconi (Zr) oxit vô định hình có diện tích bề mặt lớn và khả năng hấp phụ cao.

3.2. Phương Pháp Tổng Hợp Vật Liệu Chứa Hợp Chất Zr IV

Hợp chất Zr(IV) có thể được tổng hợp vật liệu bằng nhiều phương pháp, bao gồm phương pháp kết tủa, phương pháp sol-gel và phương pháp thủy nhiệt. Phương pháp kết tủa là phương pháp đơn giản và phổ biến. Phương pháp sol-gel cho phép kiểm soát kích thước hạt và cấu trúc của vật liệu. Phương pháp thủy nhiệt sử dụng nhiệt độ và áp suất cao để tạo ra vật liệu có độ tinh khiết cao.

3.3. Cải Thiện Khả Năng Hấp Phụ Bằng Cách Cố Định Zr IV Trên Chất Mang

Hợp chất Zr(IV) kích thước nhỏ, khó thu hồi nên cần gắn lên chất mang có diện tích bề mặt lớn. Than hoạt tính có cấu trúc lỗ xốp, diện tích bề mặt cao, giá thành thấp, dễ sản xuất và là nguồn nguyên liệu sẵn có ở Việt Nam nên có khả năng ứng dụng cao. Vật liệu hợp chất Zr(IV) cố định trên than hoạt tính chứa nhóm chức cacboxylic trên bề mặt than và hidroxyl trên bề mặt Zirconi (Zr) oxit, giúp tăng khả năng hấp phụ asen và selen.

IV. Ứng Dụng và Đánh Giá Hiệu Quả Hấp Phụ Asen As Selen Se của Zr IV

Luận án tập trung vào nghiên cứu khả năng hấp phụ asen và selen của hợp chất Zr(IV) cố định trên các chất mang khác nhau, đặc biệt là than hoạt tính. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hấp phụ, như pH, nhiệt độ, nồng độ và sự có mặt của các ion khác, được nghiên cứu chi tiết. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng để tối ưu hóa quá trình hấp phụ và đánh giá hiệu quả của vật liệu.

4.1. Nghiên Cứu Động Học Hấp Phụ Asen As và Selen Se

Động học hấp phụ cho biết tốc độ hấp phụ và cơ chế hấp phụ. Các mô hình động học hấp phụ khác nhau được sử dụng để mô tả quá trình hấp phụ asen và selen trên hợp chất Zr(IV). Việc hiểu rõ động học hấp phụ giúp tối ưu hóa thời gian hấp phụ và đánh giá hiệu quả kinh tế của quá trình.

4.2. Ảnh Hưởng pH Nhiệt Độ Nồng Độ Đến Khả Năng Hấp Phụ

Ảnh hưởng pH đến sự tồn tại của các dạng asen và selen trong nước, cũng như điện tích bề mặt của vật liệu hấp phụ. Ảnh hưởng nhiệt độ đến tốc độ hấp phụ và dung lượng hấp phụ cực đại. Ảnh hưởng nồng độ ban đầu của asen và selen đến hiệu quả hấp phụ.

4.3. Đánh Giá Hiệu Quả và Khả Năng Tái Sử Dụng Vật Liệu Hấp Phụ

Hiệu quả hấp phụ được đánh giá bằng cách đo nồng độ asen và selen trước và sau khi hấp phụ. Khả năng tái sử dụng vật liệu hấp phụ là yếu tố quan trọng để đánh giá tính bền vững và hiệu quả kinh tế của quá trình. Các phương pháp tái sinh vật liệu hấp phụ bao gồm rửa bằng axit, bazơ hoặc nhiệt.

V. Phân Tích Cấu Trúc Vật Liệu và Cơ Chế Hấp Phụ Asen As Selen Se

Các phương pháp phân tích hiện đại như XRD, SEM, TEM, IR, XPS, BET và ICP-MS được sử dụng để phân tích vật liệu, xác định cấu trúc, thành phần và tính chất vật liệu. Kết quả phân tích giúp làm sáng tỏ cơ chế hấp phụ asen và selen trên bề mặt hợp chất Zr(IV).

5.1. Xác Định Cơ Chế Hấp Phụ Bằng Phân Tích Phổ XPS

Phân tích phổ XPS cho biết trạng thái oxy hóa của asen, selen và Zirconi (Zr) trên bề mặt vật liệu sau khi hấp phụ. Từ đó, xác định được cơ chế hấp phụ là trao đổi ion, tạo phức bề mặt hay kết tủa hóa học. (Trích dẫn ví dụ cụ thể về kết quả phân tích XPS và diễn giải).

5.2. Mối Quan Hệ Giữa Cấu Trúc Vật Liệu và Khả Năng Hấp Phụ

Diện tích bề mặt, kích thước lỗ xốp, và cấu trúc tinh thể của vật liệu ảnh hưởng đến khả năng hấp phụ. Vật liệu có diện tích bề mặt lớn, lỗ xốp rộng và cấu trúc vô định hình thường có khả năng hấp phụ cao hơn. (Dẫn chứng kết quả đo BET và XRD để minh họa).

5.3. Mô Hình Hóa Quá Trình Hấp Phụ Asen As Selen Se

Mô hình hóa quá trình hấp phụ bằng phần mềm chuyên dụng giúp hiểu rõ hơn về tương tác giữa asen, selen và hợp chất Zr(IV). Mô hình hóa có thể dự đoán khả năng hấp phụ của vật liệu trong điều kiện khác nhau. (Nêu ví dụ về phần mềm mô hình hóa và các thông số được sử dụng).

VI. Kết Luận và Triển Vọng Ứng Dụng Hợp Chất Zr IV Xử Lý Nước Nhiễm Asen Selen

Luận án đã nghiên cứu thành công tổng hợp vật liệu hợp chất Zr(IV) cố định trên than hoạt tính và đánh giá khả năng hấp phụ asen và bước đầu selen. Kết quả cho thấy vật liệu có tiềm năng ứng dụng trong xử lý nước nhiễm asen và selen. Nghiên cứu mở ra hướng phát triển vật liệu hấp phụ mới, hiệu quả cao, góp phần giải quyết vấn đề ô nhiễm nước.

6.1. Tóm Tắt Những Kết Quả Chính Đạt Được Trong Nghiên Cứu

Tóm tắt các kết quả về phương pháp tổng hợp vật liệu, khả năng hấp phụ asen và selen, ảnh hưởng của các yếu tố môi trường và cơ chế hấp phụ. Nêu bật những đóng góp mới của luận án so với các nghiên cứu trước.

6.2. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Để Nâng Cao Hiệu Quả Hấp Phụ

Đề xuất các hướng nghiên cứu như cải tiến phương pháp tổng hợp vật liệu, tối ưu hóa điều kiện hấp phụ, kết hợp hợp chất Zr(IV) với các vật liệu khác để tạo ra vật liệu hấp phụ composite có khả năng hấp phụ cao hơn.

6.3. Tiềm Năng Ứng Dụng Thực Tế và Hiệu Quả Kinh Tế Của Vật Liệu

Đánh giá tiềm năng ứng dụng của vật liệu trong hệ thống xử lý nước quy mô lớn. Phân tích hiệu quả kinh tế của việc sử dụng vật liệu hấp phụ so với các phương pháp xử lý khác. Đề xuất các chính sách khuyến khích ứng dụng vật liệu trong thực tế.