Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đục thể thủy tinh (TTT) là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa tại Việt Nam và trên thế giới. Theo điều tra RAAB-2015 tại 14 tỉnh thành, có gần 330.000 người mù, trong đó trên 74% do đục TTT. Tại Nghệ An (RAAB-2012), có 12.988 người trên 50 tuổi mù do đục TTT hai mắt, phần lớn là phụ nữ. Phẫu thuật tán nhuyễn TTT bằng siêu âm (Phacoemulsification) phối hợp đặt thể thủy tinh nhân tạo (TTTNT) là kỹ thuật hiện đại nhất trong điều trị đục TTT, giúp bệnh nhân phục hồi thị lực nhanh và giảm thời gian điều trị.

Kính nội nhãn (KNN) đa tiêu cự, đặc biệt loại AT.LISA, được ứng dụng phổ biến tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An nhằm cải thiện chất lượng thị giác sau phẫu thuật Phaco. KNN đa tiêu giúp bệnh nhân nhìn rõ ở nhiều khoảng cách, giảm lệ thuộc kính đeo sau mổ, tuy vẫn tồn tại một số hạn chế như độ nhạy cảm tương phản và hiện tượng quầng sáng, chói lóa. Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả của KNN đa tiêu AT.LISA trong phẫu thuật Phaco điều trị đục TTT, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật tại tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2011-2014.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thị lực, độ nhạy cảm tương phản, mức độ hài lòng và tỷ lệ lệ thuộc kính đeo sau mổ, góp phần nâng cao chất lượng điều trị đục TTT, giảm gánh nặng mù lòa tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quang học của mắt, bao gồm:

  • Hệ thống quang học của mắt: Mắt là hệ quang học hai lưỡng chất với các thành phần khúc xạ gồm giác mạc, thủy dịch, thể thủy tinh và dịch kính. Chỉ số khúc xạ của các môi trường trong suốt dao động từ 1,336 đến 1,376, ảnh hưởng đến khả năng hội tụ ánh sáng trên võng mạc.

  • Khuyết điểm quang học sinh lý: Nhiễu xạ ánh sáng, sắc sai, cầu sai, lệch tâm và quang sai coma là các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh võng mạc, tuy mức độ nhỏ nhưng cần được cân nhắc khi thiết kế kính nội nhãn.

  • Nguyên lý quang học của kính nội nhãn đa tiêu cự: KNN đa tiêu dựa trên cơ chế khúc xạ và nhiễu xạ ánh sáng, phân bổ ánh sáng đồng đều cho các tiêu điểm nhìn xa, trung gian và gần. Công nghệ SMP (Smooth Micro Phase Technology) giúp làm mượt vùng chuyển pha, giảm hiện tượng quầng sáng và chói lóa.

  • Mô hình mắt giản đồ và mắt rút gọn: Giúp mô phỏng và tính toán các đặc tính quang học của mắt, hỗ trợ trong thiết kế và lựa chọn công suất kính nội nhãn phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: chỉ số khúc xạ, độ cứng thể thủy tinh, độ nhạy cảm tương phản, biên độ điều tiết, và các tác dụng không mong muốn sau phẫu thuật như đục bao sau, lệch kính nội nhãn.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Thử nghiệm lâm sàng không đối chứng.

  • Đối tượng nghiên cứu: 108 bệnh nhân (119 mắt) đục TTT được phẫu thuật Phaco đặt KNN đa tiêu AT.LISA tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An từ tháng 5/2011 đến tháng 10/2014.

  • Tiêu chuẩn chọn bệnh: Thị lực từ ST (+) đến 20/40, độ loạn thị < 1D, đồng tử giãn > 7 mm, không có tiền sử phẫu thuật khúc xạ, đồng ý tham gia và theo dõi tái khám.

  • Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh lý mắt như viêm màng bồ đào, glôcôm, võng mạc tiểu đường, thoái hóa điểm vàng, biến chứng phẫu thuật không kiểm soát được, bệnh toàn thân ảnh hưởng mắt.

  • Cỡ mẫu: Tính toán dựa trên tỷ lệ không lệ thuộc kính đeo sau mổ 89%, sai số 7%, độ tin cậy 95%, thu thập thực tế 119 mắt.

  • Phương pháp chọn mẫu: Tuyển chọn thuận tiện, bệnh nhân tự nguyện tham gia.

  • Nguồn dữ liệu: Khám lâm sàng, đo thị lực Snellen, đo nhãn áp, đo độ cứng thể thủy tinh, đo khúc xạ, siêu âm A-B, đo chỉ số sinh học mắt Lenstar, ghi nhận thông số phẫu thuật Phaco.

  • Phương pháp phân tích: So sánh thị lực, độ nhạy cảm tương phản, tỷ lệ lệ thuộc kính đeo trước và sau phẫu thuật; phân tích các yếu tố ảnh hưởng như độ cứng thể thủy tinh, đục bao sau, lệch kính nội nhãn, độ loạn thị.

  • Timeline nghiên cứu: Theo dõi sau mổ tại các thời điểm 1 ngày, 1 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng và 1 năm.

  • Phương tiện nghiên cứu: Máy Phaco Infiniti, kính hiển vi phẫu thuật Carl Zeiss, các thiết bị đo thị lực, nhãn áp, khúc xạ, siêu âm, Lenstar.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thị lực sau phẫu thuật: Tỷ lệ bệnh nhân đạt thị lực xa chưa chỉnh kính trên 8/10 đạt khoảng 86%, thị lực gần chưa chỉnh kính trên 5/10 đạt 88%. Thị lực trung gian cải thiện rõ rệt, phù hợp với thiết kế KNN đa tiêu.

  2. Tỷ lệ không lệ thuộc kính đeo: Khoảng 90-95% bệnh nhân không cần đeo kính sau phẫu thuật, tương tự các nghiên cứu quốc tế với tỷ lệ trên 89%.

  3. Độ nhạy cảm tương phản: Độ nhạy cảm tương phản sau mổ nằm trong giới hạn bình thường, tuy giảm nhẹ ở tần số không gian cao, nhưng không ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng thị giác.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến kết quả: Độ cứng thể thủy tinh càng cao làm tăng thời gian phẫu thuật, năng lượng Phaco, gây tổn thương tế bào nội mô và làm chậm phục hồi thị lực. Đục bao sau xuất hiện khoảng 20% làm giảm thị lực và khả năng thực hiện công việc. Lệch kính nội nhãn làm giảm thị lực và tăng tác dụng không mong muốn. Độ loạn thị sau mổ trung bình khoảng 0,92D ảnh hưởng tiêu cực đến thị lực và sự hài lòng.

Thảo luận kết quả

Kết quả thị lực và tỷ lệ không lệ thuộc kính đeo sau phẫu thuật Phaco đặt KNN đa tiêu AT.LISA tại Nghệ An tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định hiệu quả của kỹ thuật và loại kính này. Việc cải tiến công nghệ SMP và thiết kế phi cầu giúp giảm các tác dụng không mong muốn như chói lóa, quầng sáng, nâng cao độ nhạy cảm tương phản.

Các yếu tố như độ cứng thể thủy tinh, đục bao sau, lệch kính nội nhãn và loạn thị sau mổ là những thách thức cần được kiểm soát để tối ưu hóa kết quả. Ví dụ, bệnh nhân có nhân TTT cứng độ 4-5 có nguy cơ biến chứng và phục hồi chậm hơn, tương tự các nghiên cứu tại Mỹ và Iran. Đục bao sau làm giảm khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Việc kết hợp KNN đơn tiêu và đa tiêu trong một số trường hợp giúp mở rộng đối tượng phẫu thuật, đặc biệt với bệnh nhân có bệnh lý mắt kèm theo không thích hợp đặt hai kính đa tiêu. Các kết quả này được minh họa qua biểu đồ so sánh thị lực trước và sau mổ, bảng phân tích tỷ lệ biến chứng và biểu đồ phân bố độ cứng thể thủy tinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sàng lọc và đánh giá độ cứng thể thủy tinh trước phẫu thuật để lựa chọn kỹ thuật Phaco và loại kính nội nhãn phù hợp, giảm thiểu biến chứng và nâng cao hiệu quả điều trị.

  2. Kiểm soát và phòng ngừa đục bao sau bằng kỹ thuật phẫu thuật chuẩn xác và theo dõi tái khám định kỳ, xử lý kịp thời khi phát hiện để duy trì thị lực tối ưu.

  3. Đào tạo chuyên sâu cho phẫu thuật viên về kỹ thuật Phaco Ozil-IP và đặt KNN đa tiêu AT.LISA, nâng cao tay nghề nhằm giảm thiểu lệch kính nội nhãn và các biến chứng trong mổ.

  4. Tư vấn kỹ lưỡng cho bệnh nhân về lợi ích và hạn chế của KNN đa tiêu, giúp bệnh nhân có kỳ vọng thực tế, đồng thời khuyến khích tuân thủ theo dõi sau mổ để phát hiện sớm các vấn đề.

  5. Khuyến khích nghiên cứu tiếp tục về kết hợp KNN đơn tiêu và đa tiêu, cũng như các giải pháp điều chỉnh loạn thị sau mổ nhằm nâng cao chất lượng thị giác và sự hài lòng của bệnh nhân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ nhãn khoa và phẫu thuật viên Phaco: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật đặt KNN đa tiêu, hỗ trợ cải tiến kỹ thuật và lựa chọn thiết bị.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành nhãn khoa: Tài liệu tham khảo chi tiết về cơ sở lý thuyết quang học mắt, phương pháp nghiên cứu lâm sàng và phân tích kết quả trong điều trị đục TTT.

  3. Quản lý bệnh viện và cơ quan y tế: Cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kỹ thuật phẫu thuật Phaco và trang bị thiết bị hiện đại, nâng cao chất lượng chăm sóc mắt cộng đồng.

  4. Bệnh nhân và người nhà: Hiểu rõ về phương pháp điều trị, lợi ích và hạn chế của kính nội nhãn đa tiêu, giúp lựa chọn phương án điều trị phù hợp và tăng cường tuân thủ theo dõi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kính nội nhãn đa tiêu có giúp tôi không phải đeo kính sau mổ không?
    Khoảng 90-95% bệnh nhân sau phẫu thuật Phaco đặt KNN đa tiêu AT.LISA không cần đeo kính, giúp nhìn rõ ở nhiều khoảng cách, cải thiện chất lượng cuộc sống.

  2. Có những tác dụng phụ nào khi sử dụng kính nội nhãn đa tiêu?
    Một số bệnh nhân có thể gặp hiện tượng chói lóa, quầng sáng hoặc giảm độ nhạy cảm tương phản nhẹ, nhưng đa số thích nghi tốt sau vài tháng.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật Phaco đặt kính đa tiêu?
    Độ cứng thể thủy tinh, đục bao sau, lệch kính nội nhãn và độ loạn thị sau mổ là những yếu tố chính ảnh hưởng đến thị lực và sự hài lòng.

  4. Phẫu thuật Phaco Ozil-IP có ưu điểm gì so với kỹ thuật truyền thống?
    Kỹ thuật Ozil-IP giúp tán nhuyễn nhân thể thủy tinh nhanh hơn, giảm tổn thương tế bào nội mô, ổn định tiền phòng, giảm biến chứng và rút ngắn thời gian phục hồi.

  5. Tôi có thể kết hợp kính đơn tiêu và đa tiêu trong phẫu thuật không?
    Có thể, đặc biệt với bệnh nhân có bệnh lý mắt kèm theo hoặc điều kiện kinh tế, kết hợp này giúp tối ưu thị lực và giảm lệ thuộc kính đeo.

Kết luận

  • Kính nội nhãn đa tiêu AT.LISA trong phẫu thuật Phaco điều trị đục thể thủy tinh tại Nghệ An mang lại thị lực tốt ở mọi khoảng cách, tỷ lệ không lệ thuộc kính đeo trên 90%.
  • Độ cứng thể thủy tinh, đục bao sau, lệch kính nội nhãn và loạn thị sau mổ là các yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến kết quả phẫu thuật.
  • Kỹ thuật Phaco Ozil-IP kết hợp với KNN đa tiêu giúp giảm biến chứng, rút ngắn thời gian phục hồi và nâng cao sự hài lòng của bệnh nhân.
  • Cần tăng cường đào tạo, tư vấn và theo dõi sau mổ để tối ưu hóa hiệu quả điều trị.
  • Khuyến khích nghiên cứu tiếp tục về các giải pháp cải tiến kỹ thuật và kết hợp kính nội nhãn nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân đục TTT.

Hành động tiếp theo: Các chuyên gia nhãn khoa và cơ sở y tế nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến quy trình phẫu thuật, đồng thời bệnh nhân cần được tư vấn kỹ lưỡng và theo dõi định kỳ để đạt hiệu quả điều trị tối ưu.